Χ. Τρικαλινός: Μονομαχία φυσικών

Μπροστά σε έναν πίνακα γεμάτο από εξισώσεις στέκεται ο πυρηνικός φυσικός Vsevolod V. Balashov. (theguardian.com)

Η παραπάνω φωτογραφία λήφθηκε το 1963 από τον Vsevolod Tarasevich, φέρει τον τίτλο «Μονομαχία» και ανήκει σε σειρά φωτογραφιών του με θέμα το «Δημόσιο Πανεπιστήμιο Μόσχας». Η φωτογραφία κυκλοφορούσε στα ελληνικά πανεπιστήμια στις αρχές του 1980, ως αφίσα που εναντιωνόταν στην «εντατικοποίηση(!) των σπουδών».Για τον Balashov και την φωτογραφία του γράφει ο καθηγητής του ΕΚΠΑ Χρήστος Τρικαλινός:

«(….) Όταν την είδα για πρώτη φορά δυσκολεύτηκα να το πιστέψω. Ο άνθρωπος που εικονίζεται εδώ μου ήταν γνωστός. Τον είχα καθηγητή …
Ήταν στο 4ο έτος στο Τμήμα Φυσικής του Πανεπιστημίου της Μόσχας. Εκπληρώνοντας το όνειρό μου είχα διαλέξει την κατεύθυνση της Πυρηνικής Φυσικής. Ογδόντα περίπου άτομα από τα 500 του έτους μας είχαν διαλέξει αυτή την κατεύθυνση. Κάποια μαθήματα ήταν κοινά για όλους. Υπήρχαν όμως και εκείνα που αφορούσαν μόνο τους φοιτητές της κατεύθυνσης. Ένα από αυτά ήταν η Κβαντομηχανική.
Το μάθημα «Κβαντομηχανική» αφορούσε φυσικά όλους τους φοιτητές του έτους, όμως η δική μας κατεύθυνση έπρεπε να το μελετήσει σε μεγαλύτερο βάθος.
Στην πρώτη διάλεξη ήμασταν όλοι και οι 80. Στην έδρα ανέβηκε ο μικρόσωμος καθηγητής, αυτός που απεικονίζεται στην αφίσα, κι άρχισε το μάθημα. Βυθιστήκαμε όλοι στη μαγεία της Φυσικής. Δεν ήταν μάθημα, ήταν κάτι σαν ποίηση. Κρατούσαμε σημειώσεις, αλλά ταυτόχρονα προσπαθούσαμε να αφουγκραστούμε, να νιώσουμε όσα μας έλεγε. Το όνομά του, Μπαλασόφ.
Στο επόμενο μάθημα το ακροατήριο είχε πολλαπλασιαστεί. Είχαν έρθει φοιτητές και από άλλες κατευθύνσεις. Το αμφιθέατρο, προορισμένο για τη δική μας κατεύθυνση, δεν μπορούσε να τους χωρέσει. Πολλοί κάθισαν στα σκαλιά. Έτσι συνεχίστηκε μέχρι τέλος.
Ήρθε και η ώρα των εξετάσεων. Οι συνηθισμένες φοιτητικές φήμες έλεγαν ότι «ο Μπαλασόφ είναι πολύ δύσκολος». Όλες οι εξετάσεις ήταν προφορικές. Υπήρχαν καμιά 60 ερωτήσεις που τις ξέραμε από τα πριν. Όλη η ύλη. Έπαιρνες το αναποδογυρισμένο χαρτάκι με δυο από αυτές. Αν τις απαντούσες σωστά είχες τη βάση. Ύστερα έρχονταν οι άλλες, οι «συμπληρωματικές», από οποιοδήποτε μέρος της ύλης.
Κάθισα στο θρανίο και προετοιμάσθηκα. Τότε ήταν που ήρθε δίπλα μου. Ο ίδιος ο Μπαλασοφ … Λίγο τρόμαξα επηρεασμένος από τις φήμες… Τις πρώτες ερωτήσεις τις ήξερα. Το ίδιο και δυο συμπληρωματικές. Είδε επίσης, ότι στα σεμινάρια ήμουν πολύ ενεργός και μούβαλε ένα στρογγυλό «άριστα».
Πέρασαν χρόνια. Πήρα το πτυχίο, ολοκλήρωσα και το διδακτορικό μου. Επέστρεψα στην Ελλάδα και άρχισα να δουλεύω στο Πανεπιστήμιο.
16 περίπου χρόνια από τη μέρα εκείνης της εξέτασης, όταν πήγα στη Μόσχα για έναν ολόκληρο χρόνο, έτσι τάφερε η τύχη που συνάντησα ξανά τον Μπαλασόφ, σαν συνάδελφοι πλέον. Γίναμε φίλοι. Τον επισκέφθηκα και μ’ επισκέφθηκε. Επίσημα κι ανεπίσημα. Δουλέψαμε μαζί. Ποτέ δεν έπαψα να τον θαυμάζω. Εκτός από το τεράστιο χάρισμα στη διδασκαλία ήταν ένας εξαιρετικός επιστήμονας με διεθνή αναγνώριση. Ταυτόχρονα ήταν κι ένας αγνός άνθρωπος, ένας «διανοούμενος παλιάς κοπής»… Δεν εγκατέλειψε την πατρίδα του τη δύσκολη δεκαετία του 1990, παρόλο που είχε πολλές ευκαιρίες. Συνέχισε να διδάσκει και να ερευνά.
Δεν θα ξεχάσω ποτέ την έκπληξή του, όταν, κι ενώ εγώ απουσίαζα, κάποιοι φοιτητές τον έδιωξαν από το γραφείο μου γιατί «έκαναν κατάληψη στη σχολή»…
Κάποια στιγμή τον ρώτησα για τη φωτογραφία. Μου είπε ότι την είχε βγάλει ένας διάσημος φωτογράφος, της είχε δώσει το όνομα «μονομαχία» (εννοούσε φυσικών) κι είχε πάρει και κάποια βραβεία. Ο ίδιος μου εκμυστηρεύθηκε ότι την απεχθανόταν.
Έφυγε από τη ζωή, όντας στις επάλξεις της επιστήμης, πριν οχτώ χρόνια.»

του καθηγητή του ΕΚΠΑ Χ.Τρικαλινού

πηγή: https://www.facebook.com/christos.trikalinos/posts/960817640793245