Μ. Πλειώνης. Λίγες σκέψεις περί Αστρολογίας και ψευδοεπιστήμης

του Μανώλη Πλειώνη, Καθηγητή Τμήματος Φυσικής, ΑΠΘ, Πρώην Προέδρου Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών & Συμβούλου Επιστήμης & Τεχνολογία του Ιδρύματος Ευγενίδου

Η αστρολογία είναι ίσως η «βασίλισσα» των ψευδοεπιστημονικών θεωριών. Παρά τις καταφανείς αντιφάσεις της αλλά και την επιστημονική απόρριψη της με πλείστα όσα πειράματα και μελέτες, συνεχίζει να επιβιώνει ανά τους αιώνες, πιθανώς λόγω της διαχρονικής επιθυμίας του ανθρώπου να γνωρίζει τι του επιφυλάσσει το μέλλον, προκειμένου να χαλιναγωγήσει τους φόβους του για το άγνωστο. Αυτή η προδιάθεσή του εντείνεται σε περιόδους κρίσης και αβεβαιότητας, όπως η σημερινή εποχή, όπου ο ορθολογισμός και η επιστημονική μέθοδος – την οποία η ανθρωπότητα κατάκτησε μέσα από χιλιετίες πνευματικής αναζήτησης και εξαντλητικής μελέτης - αμφισβητείται παραχωρώντας τη θέση τους σε προσεγγίσεις της πραγματικότητας που εδράζονται στη μεταφυσική, την παραψυχολογία και την συνωμοσιολογία.

Η σύγχρονη αστρολογία λοιπόν στην προσπάθεια να αποκτήσει εγκυρότητα αξιοποιεί επιστημονική ορολογία και κάποια επιστημονικά δεδομένα, χωρίς όμως να υπόκειται στη βάσανο της επιστημονικής μεθοδολογίας και εξαντλητικής διαδικασίας επαλήθευσης, που αποτελεί την κορωνίδα της σύγχρονής επιστήμης. Όσες δε φορές έχουν γίνει πειράματα – σε ορισμένα από τα οποία συμμετείχαν και αστρολόγοι, όπως αυτό που σχεδίασε το 1985 ο Σον Κάρλσον, καθηγητής φυσικής στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας, με την πλήρη συνεργασία 28 αναγνωρισμένων αστρολόγων από τις ΗΠΑ και την Ευρώπη, αξιοποιώντας την αυστηρή στατιστική μεθοδολογία που χρησιμοποιείται για την πιστοποίηση της αποτελεσματικότητας των φαρμάκων. Τα αποτελέσματα που δημοσιεύθηκαν στο πιο έγκριτο διεθνές επιστημονικό περιοδικό, το Nature, δεν επιβεβαίωσαν τις προσδοκίες των αστρολόγων, τουναντίον. Αντίστοιχα πειράματά έχουν γίνει πολλά (για όποιον ενδιαφέρεται ας ανατρέξει στο βιβλίο «Ψευδοεπιστήμες και Θεωρίες Συνωμοσίας: ένας οδηγός πλοήγησης» των Παν/μιακών Εκδόσεων Κρήτης - 2023) και όλα έχουν καταλήξει στο συμπέρασμα ότι οι αστρολογικές προβλέψεις δεν διαφέρουν από αυτές της τυχαιότητας.

Στη ρευστή εποχή της ύστερης νεωτερικότητας και του κανόνα του anything goes, η αναγκαιότητα να αποκαλύπτονται ψευδοεπιστημονικές προσεγγίσεις και απόψεις δεν εκπορεύεται από κάποια εμμονική διάθεση της επιστήμης ή από κάποια φιλοσοφική αναζήτηση, αλλά έχει θεμελιώδη αξία για την καθημερινή κοινωνική και πολιτική δραστηριότητα, τη διαμόρφωση προσωπικών και συλλογικών θέσεων, καθώς επίσης και για τις διαδικασίες λήψης αποφάσεων, οι οποίες, σύμφωνα με τον Λάκατος, οφείλουν να βασίζονται στην ορθολογικότητα και την κριτική επιστημονική γνώση.

Όταν όμως βάλλεται ο ορθολογισμός και η αλληλουχία αιτίου και αιτιατού, η ίδια η βάση δηλαδή της λογικής πάνω στην οποία μπορούμε να πορευόμαστε μέσα από διάλογο και ένα συνεκτικό σχέδιο ως κοινωνία, βάλλεται η ίδια η δημοκρατία, μιας και ένας λαός, κυριαρχούμενος από μια παραμορφωμένη πρόσληψη της πραγματικότητας, από συνωμοσιολογικές ερμηνείες της ιστορίας και της φύσης και χωρίς σταθερές γνωσιακές βάσεις πάνω στις οποίες μπορεί μέσω του διαλόγου να καταλήγει σε αποδεκτά πολιτικά σχέδια, είναι ευκόλως καθοδηγούμενος και χειραγωγούμενος. Και αυτό το ζούμε όλο και πιο συχνά, τα τελευταία χρόνια.

Πηγη : https://www.eef.edu.gr/