Κατάταξη Πανεπιστημίων σύμφωνα με το Nature

του Μανώλη Πλειώνη

Επειδή γίνεται συζήτηση σχετικά με την κατάταξη στο διεθνές επιστημονικό γίγνεσθαι των Παν/μιακών και ερευνητικών ιδρυμάτων της χώρας, είναι σημαντικό να ξεκαθαρίσουμε ότι δεν υπάρχουν κοινώς αποδεκτά ή απόλυτα κριτήρια. Διαφορετικοί οργανισμοί ή φορείς πιστοποίησης και υπολογισμού της Ακαδημαϊκής ή Ερευνητικής απόδοσης δίνουν διαφορετικά αποτελέσματα τα οποία εξαρτώνται από που δίνει έμφαση ο κάθε ένας. Ακόμα και ίδιοι φορείς πολλές φορές παρουσιάζουν διαφορετικά αποτελέσματα όταν βασίζονται σε διαφορετικά κριτήρια. Επομένως πρέπει να είναι ξεκάθαρο ότι δεν υπάρχει μοναδική και απόλυτη κατάταξη, αλλά η όποια κατάταξη εξαρτάται από τα κριτήρια που θέτει κάθε φορέας πιστοποίησης/ελέγχου.

Για να δούμε ένα παράδειγμα από έναν έγκριτο φορέα αξιολόγησης, αυτός που συναρτάται με το πιο σημαντικό διεθνές επιστημονικό περιοδικό, το Nature. Το Nature Index λοιπόν χρησιμοποιεί 2 διαφορετικούς δείκτες που και οι 2 επικεντρώνονται μόνο στην ερευνητική δραστηριότητα των ιδρυμάτων που αξιολογούν. Δεν συνυπολογίζει δηλαδή την διδακτική επάρκεια και αποτέλεσμα, την καινοτομία στη διδασκαλία, το εύρος των μεταπτυχιακών σπουδών, την εργασιακή επιτυχία των αποφοίτων, την ανάπτυξη καινοτόμων υπηρεσιών που βασίζονται σε εφαρμοσμένη έρευνα και διατίθενται στην κοινωνία, αλλά ούτε και το ποσοστό του ΑΕΠ που κατευθύνεται στην Παιδεία και την Έρευνα, την μισθολογική πολιτική της χώρας στη 3βάθμια εκπαίδευση, κλπ.
Ας δούμε λοιπόν τους 2 δείκτες του Nature Index:
Article Count (AC) index: Αυτός ο δείκτης αθροίζει την τιμή 1 σε ένα ίδρυμα για κάθε επιστημονικό άρθρο στο οποίο συμμετέχει τουλάχιστον ένας επιστήμονας του ιδρύματος ανεξάρτητα από το πόσοι άλλοι συν-συγγραφείς και από διαφορετικά ινστιτούτα και χώρες του συγκεκριμένου άρθρου υπάρχουν.
Fractional Count (FC) index: Αυτός ο δείκτης αθροίζει την ποσοστιαία συμμετοχή επιστημόνων του ιδρύματος σε ένα άρθρο ως τον λόγο του συνόλου των επιστημόνων του ιδρύματος που συμμετέχουν στο άρθρο προς το συνολικό αριθμό συν-συγγραφέων του άρθρου που προέρχονται από διαφορετικά ιδρύματα. Η συμμετοχή στο άρθρο κάθε συν-συγγραφέα θεωρείτε ιδίου βάρους (δηλαδή δεν παίρνεται υπόψιν η θέση του κάθε συν-συγγραφέα στην λίστα των ονομάτων των συγγραφέων).
Για τους παροικούντες την Ιερουσαλήμ της έρευνας είναι φανερό ότι ακόμα και αυτοί οι δείκτες, που έχουν οριστεί για να αξιολογήσουν μόνο την ερευνητική καθαρά δραστηριότητα των ιδρυμάτων, έχουν προβλήματα, όπως παραδείγματος χάριν το ότι η ποσοστιαία συμμετοχή του κύριου αρθρογράφου (που στις περισσότερες των περιπτώσεων έχει το κύριο βάρος εκπόνησης της συγκεκριμένης έρευνας που δημοσιεύεται) είναι ίδια με όλων των υπολοίπων, ακόμα και του τελευταίου στην λίστα των συν-συγγραφέων. Επίσης υπάρχουν και άλλοι τρόποι αξιολόγησης της ερευνητικής δραστηριότητας και προβολής ενός ιδρύματος, όπως παραδείγματος χάριν επιλέγοντας την ερευνητική απόδοση ενός συγκεκριμένου αριθμού των πιο ενεργών και αναγνωρισμένων ερευνητών του ιδρύματος και προσμετρώντας τις ετεροαναφορές τους, όπως κάνει η Webometrics, δημοσιεύοντας την παγκόσμια κατάταξη «Top Universities by Top Google Scholar Citations».
Αλλά ας δούμε στη βάση των 2 δεικτών του Nature Index πως κατατάσσεται ένα σύνολο περίπου 3300 Ιδρυμάτων της Ευρώπης. Στην περίπτωση της κατάταξης μέσω του AC index, η θέση που εμφανίζεται να έχει ένα ίδρυμα σε πολλές περιπτώσεις είναι η ίδια με πολλών άλλων ιδρυμάτων. Για να γίνει κατανοητό αναφέρω ότι η χαμηλότερη θέση στην κατάταξη των 3300 ιδρυμάτων είναι η 257η , και σε αυτή την θέση κατάταξης βρίσκονται 1700 ιδρύματα, ενώ στην προτελευταία θέση (την 256η) βρίσκονται περίπου 360 ιδρύματα, ενώ στην 255η βρίσκονται περίπου 160 ιδρύματα. Γίνεται κατανοητό ότι το κριτήριο αυτό δεν προσδίδει μια μοναδική θέση κατάταξης ανά ίδρυμα και επομένως δεν είναι ιδιαιτέρως κατατοπιστικό ή εύχρηστο. Πολύ καλύτερο και πιο αντιπροσωπευτικό, παρόλα τα προβλήματα που ήδη επισημάναμε, είναι το FC index, παρόλο που και σε αυτή την περίπτωση έχουμε πρόβλημα μοναδικότητας θέσης στην κατάταξη των ιδρυμάτων αλλά σε πολύ μικρότερο βαθμό (η χαμηλότερη θέση κατάταξης είναι η 1910η, ενώ μέχρι περίπου την 1000η θέση η κατάταξη των ιδρυμάτων είναι μοναδιαία).
Στον παρακάτω πίνακα εμφανίζεται η κατάταξη των Ελληνικών Παν/μιακών και Ερευνητικών ιδρυμάτων από το NATURE INDEX για το 2018. Όπως φαίνεται η συντριπτική πλειοψηφία των Ελληνικών Ιδρυμάτων βρίσκεται σε θέση μεταξύ του 8% και του 30% των καλύτερων Ευρωπαϊκών Ιδρυμάτων, όσο αφορά φυσικά το συγκεκριμένο κριτήριο.

ΠΙΝΑΚΑΣ 1: Κατάταξη σύμφωνα με το κριτήριο FC index. Επισημαίνω πάλι ότι διαφορετικά κριτήρια θα δώσουν διαφορετική κατάταξη και επομένως δεν πρέπει να ειδωθούν τα αποτελέσματα αυτά ως απόλυτα. Παραδείγματος χάριν, σύμφωνα με την κατάταξη «Top Universities by Top Google Scholar Citations» της Webometrics, το ΕΚΠΑ βρίσκεται στην 10η θέση ανάμεσα στα Ακαδημαϊκά ιδρύματα της Ευρώπης.
Η κατάταξη του Πίνακα 1 αντιπροσωπεύει την συνολική ερευνητική απόδοση των ιδρυμάτων, ανεξαρτήτως τομέα, δηλαδή δεν παίρνει υπόψιν το γεγονός ότι διαφορετικά ιδρύματα αναπτύσσουν με διαφορετική έμφαση και ένταση κάποια πεδία έρευνας σε σχέση με άλλα πεδία. Για παράδειγμα ας πάρουμε τα ιδρύματα που θεραπεύουν τις επιστήμες της Γης και του Περιβάλλοντος, που στην σύγκριση του Nature Index περιλαμβάνονται 1270 ιδρύματα από την Ευρώπη.



ΠΙΝΑΚΑΣ 2: Κατάταξη σύμφωνα με το κριτήριο FC index αλλά για την θεματική Earth & Environmental Sciences. Βλέπουμε ότι σε σχέση με την γενική κατάταξη του Πίνακα 1, στην προκείμενη περίπτωση άλλαξε άρδην, αναδεικνύοντας το γεγονός ότι διαφορετικά ιδρύματα δίνουν έμφαση και αναπτύσσουν διαφορετικές περιοχές έρευνας και επομένως διεθνούς αναγνώρισης.
Συμπερασματικά μπορούμε να πούμε ότι η ερευνητική απόδοση των Ελληνικών Παν/μιακών και Ερευνητικών ιδρυμάτων, σε σχέση με τα αντίστοιχα Ευρωπαϊκά, βρίσκεται σε αρκετά καλό επίπεδο, σύμφωνα με την κατάταξη του Nature Index. Ειδικά παίρνοντας υπόψιν μας την οικονομική κρίση των τελευταίων 9 ετών, την χρεωκοπία της Ελληνικής οικονομίας, με ότι αυτό συνεπάγεται για την ανάπτυξη της έρευνας, και τον μικρό χρόνο αφότου ξεκίνησε η γενναία χρηματοδότηση της έρευνας τα τελευταία 3 χρόνια, θεωρώ ότι τα αποτελέσματα είναι πολύ ενθαρρυντικά. Η προσπάθεια όμως πρέπει να ενταθεί και πρέπει όλοι, Πολιτεία, διοικήσεις ιδρυμάτων και επιστήμονες, να ενισχύσουμε τις προσπάθειες για ανάπτυξη τόσο της βασικής έρευνας όσο και της καινοτομίας, που αποτελούν αναμφίβολα κινητήρια δύναμη για την ανάπτυξη της οικονομίας αλλά και καινοτόμων υπηρεσιών υψηλής προστιθέμενης κοινωνικής αξίας που θα ενισχύσουν την κοινωνική συνοχή και την ασφάλεια του πολίτη απέναντι στα έντονα φυσικά φαινόμενα και φυσικές καταστροφές.

Πηγή : Μανώλης Πλείωνης fb