Γ. Γραμματικάκης : Ο μετέωρος άνθρωπος και το μέλλον του

του καθηγητή Γ. Γραμματικάκη

Είναι γνωστό ότι η Τέχνη και η Ποίηση έχουν την ικανότητα να εκφράσουν, με τρόπο καίριο και βαθύ, τις ανθρώπινες καταστάσεις.
Δεν αποτελούν εξαίρεση τα όσα ζήσαμε και ζούμε, οι πολίτες της Ελλάδας και του κόσμου, από την εφιαλτική πανδημία, που έπληξε τον περιούσιο πλανήτη μας: Την απαγόρευση των κινήσεων και τον εγκλεισμό στα σπίτια, τα φιλιά και τις χειραψίες που δεν επιτρέπονται, την αντισηψία στις ζωές αλλά και στα πράγματα που αγαπούμε. Τα αισθήματα μας εκφράζει με ενάργεια ο πίνακας του Ρενέ Μαγκρίτ, που παρατίθεται στο τέλος. Μπροστά στην δική του δύναμη ωχριούν οι φλύαρες περιγραφές των τηλεοράσεων, αλλά και οδηγίες των ειδικών, που όλο αυτόν τον καιρό πλαισίωναν την πικρή μας καθημερινότητα.
Από τον χρωστήρα όμως του σπουδαίου καλλιτέχνη, αναδύεται αβίαστα και ένα προαιώνιο ερώτημα: Πως θα απαλλαγούμε από τις κουκούλες; Δεν εννοώ μόνον εκείνες, που δημιούργησε ο κορονοϊός και ο φόβος του. Ας συμμεριστούμε εδώ την αισιοδοξία που υπάρχει, ειδικά στην χώρα μας, για την εξέλιξη της πανδημίας. Ήδη άνοιξαν στις κουκούλες κάποιες σχισμές, που επιτρέπουν όσο γίνεται την επάνοδο στην παλιά καθημερινότητα, και τις καταναλωτικές μας συνήθειες. Ελπίζεται, μάλιστα, ότι ο πανδαμάτωρ χρόνος και η συνδρομή της Ευρώπης θα απαλύνουν τα πολλά τραύματα, ιδίως τα οικονομικά, που προξένησε η πανδημία. Ακόμα όμως και αν ο σατανικός ιός εξαφανισθεί, οι κουκούλες, έστω και με κάποια ανοίγματα στο ύφασμα τους, θα παραμείνουν. Διότι, ενώ θολώνουν το βλέμμα και την λογική μας, και ακυρώνουν την επαφή μας με τους άλλους, έχουν βαθύτατες ρίζες στην ανθρώπινη ιστορία. Εκφράζουν μίση θρησκευτικά και ιστορικά, προκαταλήψεις φυλετικές η κοινωνικές, ανθρώπινα πάθη. Μόνον τον 20ο αιώνα, οι ποικιλώνυμες κουκούλες οδήγησαν σε δύο παγκόσμιους και πολλούς τοπικούς πολέμους, σε γενοκτονίες και σε αγριότητες, στην πυρηνική απειλή και σε κύματα μεταναστεύσεως. Ακόμα και στην ανελέητη πανδημία, που ανέτρεψε ζωές και σχέδια, η συνεργασία μεταξύ των εθνών υπήρξε ελάχιστη, ενώ δεν έλειψαν και οι ταπεινοί ανταγωνισμοί για το εμβόλιο και τα φάρμακα.
Πως θα ξεφύγουμε λοιπόν από τις ατομικές η τις εθνικές μας κουκούλες; Δεν είναι εύκολο. Στο βιβλίο μου «Η Κόμη της Βερενίκης», που αγαπήθηκε πολύ από τους αναγνώστες, εκφράζω την άποψη, ότι με το τέλος του 20ου αιώνα -αιώνα της επιστήμης αλλά και βιαίων ανακατατάξεων- μια νέα κατηγορία, ένας νέος άνθρωπος διαμορφώνεται: Ο μετέωρος άνθρωπος. «Ο μετέωρος άνθρωπος» γράφω, «ο εξόριστος από τον Θεό και το κέντρο του Σύμπαντος γνωρίζει, εν τούτοις, ότι κατέχει το κέντρο του πλανήτη και το κέντρο της ίδιας του της ιστορίας. Τούτο ακριβώς αποτελεί ένα σημείο με αδιάψευστη βαρύτητα. Διότι υπονοεί έναν καινούργιο ανθρωπισμό, χωρίς στηρίγματα θρησκευτικά ή τον ρομαντισμό της άγνοιας».
Ο καινούργιος αυτός ανθρωπισμός, αν ποτέ αναδυθεί, δεν θα έχει ανάγκη τις διαχωριστικές κουκούλες -η κάποιο υποκατάστατο τους. Η οπτική του θα είναι διαφορετική, και αυτήν την οπτική προσπάθησα να ανιχνεύσω στο κείμενο που προανέφερα. «O μετέωρος άνθρωπος» τόνιζα «υποπτεύεται ήδη ότι μόνο ένας κόσμος που ξεκινά από αυτόν και καταλήγει στον Άλλο –τους άλλους μετέωρους ανθρώπους– έχει κάποια λογική υπάρξεως ή δυνατότητα να επιβιώσει. Aυτή είναι η προσωπική ευθύνη, αλλά και η χάρις του: Tον μετέωρο άνθρωπο θα ισορροπήσει μόνο το άπλωμα του χεριού στους άλλους κατοίκους του πλανήτη, και στη φύση ή τη θάλασσα, που υπήρξαν μάρτυρες στη γένεσή του. Mόνο που, αν αυτό γίνει, τώρα θα είναι ένα χέρι όχι οδηγούμενο από την ιστορία ή τον φόβο της τιμωρίας, αλλά από βαθύτατη γνώση. Tη μόνη ικανή, μαζί με τον έρωτα ή την Tέχνη, να υπερβεί το δέος και το κενό· το Κενό.»
Είναι αλήθεια, ότι η πανδημία πρόσθεσε ένα ακόμα παράγοντα αβεβαιότητας στον μετέωρο άνθρωπο. Μας δίδαξε όμως ακόμα -και σε αυτό το πεδίο η Ελλάδα πρωτοπόρησε- την αξία της αλληλεγγύης, αλλά και της έγνοιας για τον Άλλο. Ένα είναι βέβαιο: ότι στην επόμενη μεγάλη κρίση, που δεν ξέρομε που θα οφείλεται, -ίσως στην επάνοδο του κορονοϊού, η ακόμα και στην κλιματική αλλαγή -η ανθρωπότητα πρέπει να δείξει ένα άλλο πρόσωπο. Αυτό επιβάλλει όχι μόνον η επιστημονική γνώση, αλλά και μια ανάγκη απείρως σοβαρότερη: Η ίδια η επιβίωση του ανθρώπου, και των μεγάλων επιτευγμάτων της μέχρι σήμερα πορείας του.

Πηγή: Γ. Γραμματικής fb