Δ. Νανόπουλος: Για μένα μια εξίσωση είναι πιο ωραία από ένα έργο τέχνης

Τη ζωή του «Στον τρίτο βράχο από τον Ηλιο», δηλαδή στη Γη, περιγράφει ο θεωρητικός φυσικός ∆ηµήτρης Νανόπουλος στο νέο του βιβλίο. Μια ζωή που µέσα σε 67 χρόνια «χώρεσε» τη γενέτειρά του Ελλάδα, την Αγγλία, τη Γενεύη και τις ΗΠΑ. Στην Ελλάδα πρωτοαγάπησε τη Φυσική, στην Αγγλία σπούδασε στο Πανεπιστήµιο του Sussex, στη Γενεύη εργάστηκε στο CERN, στις ΗΠΑ είναι εδώ και 30 χρόνια καθηγητής στο Πανεπιστήµιο Texas A & M. Είναι ένας από τους ελάχιστους εν ζωή Ελληνες που αποδεδειγµένα έβαλαν ένα λιθαράκι για την καλύτερη κατανόηση του σύµπαντος. Η διάσηµη εργασία του για τις φαινοµενολογικές ιδιότητες του µποζονίου Higgs µνηµονεύτηκε από τον ίδιο τον Peter Higgs κατά την οµιλία αποδοχής του βραβείου Νοµπέλ το 2013. Η τροχιά του, λοιπόν, ήταν «επιστηµονικά κοσµοπολίτικη» και η εµπειρία του έχει ενδιαφέρον και ίσως και κάποια χρησιµότητα για τις επόµενες γενιές. Η συνάντησή µας έγινε στο γραφείο του στην Ακαδηµία Αθηνών, όπου διατελεί πρόεδρος έως τα τέλη του 2015, οπότε και θα επιστρέψει στο Τέξας.

Ποιο µπορεί να είναι το νόηµα της ζωής, εάν, όπως φαίνεται να αποδεικνύεται από τη Φυσική, ερχόµαστε από το τίποτα και καταλήγουµε στο τίποτα; 

Το νόηµα είναι αυτό που προσπαθούµε εµείς να δώσουµε στη ζωή µας. Αλλά, όπως έλεγε ο Αλµπέρ Καµί, τη στιγµή που πάµε να της δώσουµε νόηµα γεννιέται το παράλογο.

Πώς µπορεί να ζει κανείς µε το παράλογο;

 Πρέπει να το πάρουµε απόφαση. Είµαστε πολύ τυχεροί που υπάρχουµε, οπότε πρέπει ο καθένας µας να εκµεταλλευτεί αυτή την τύχη και να το ευχαριστηθεί. Είναι νοµίζω τραγικό να αφήνουµε τη ζωή µας να περνάει χωρίς νόηµα, εάν λάβουµε υπ’ όψιν µας ότι η πιθανότητα του να υπάρξουµε είναι σχεδόν µηδενική. Φανταστείτε ότι, για να υπάρξουµε εµείς, έχουν βρεθεί µαζί όλοι οι πρόγονοί µας και στο τέλος οι γονείς µας, µία συγκεκριµένη ώρα και ηµέρα.

Εάν όµως κάποιος πραγµατικά υποφέρει σε αυτήν τη ζωή, γιατί να µην αυτοκτονήσει επιστρέφοντας στο τίποτα; 

Ε, όχι! Η ζωή είναι γλυκιά. Και είναι ξεκάθαρο πως ο φόβος του θανάτου αποτελεί διαχρονικά κινητήρια δύναµη.

Πόσο σίγουρος είστε ότι έχουµε πραγµατικά κατανοήσει το πώς δηµιουργήθηκε ο κόσµος;

  Ηδη από το 600 π.Χ. ο Ηράκλειτος έλεγε ότι αυτόν τον κόσµο δεν τον έχει φτιάξει ούτε χέρι Θεού ούτε χέρι ανθρώπου, αλλά ότι υπάρχει, υπήρχε και θα υπάρχει. Τα τελευταία 20 χρόνια έχει γίνει απίστευτη πρόοδος µε τα δορυφορικά τηλεσκόπια και πειραµατικά στο CERN, και έχουµε φτάσει να έχουµε πάνω στο τραπέζι µοντέλα που ξεκινούν από την αρχή έως το τέλος του σύµπαντος. Είναι ένα πλαίσιο, µέσα στο οποίο µπορούµε να συζητάµε σοβαρά και να µη µας... πετάνε ντοµάτες.

Πότε θα επαληθευτούν τα µοντέλα σας;

 ∆εν µπορώ να γνωρίζω. Μπορεί και αύριο το πρωί.

Το µυστήριο της ζωής είναι, λοιπόν, µια εξίσωση;

 Ο Γαλιλαίος έλεγε ότι το βιβλίο της φύσης είναι γραµµένο µαθηµατικά και πιστεύω ότι ο κόσµος θα άλλαζε προς το καλύτερο εάν όλοι µπορούσαν να συνειδητοποιήσουν τι λένε αυτές οι ρηµάδες οι εξισώσεις. Για µένα µια εξίσωση είναι πιο ωραία από ένα έργο τέχνης ή ένα ωραίο τοπίο. ∆εν εννοώ αισθητικά, αλλά το τι εκφράζει από πίσω.

Πώς θα άλλαζε ο κόσµος εάν όλοι καταλαβαίναµε καλύτερα τους νόµους της Φυσικής;

 Θα άλλαζε ο εσωτερικός µας κώδικας ηθικής. Και δεν αναφέροµαι στις θρησκείες ούτε έχω κάποια διάθεση αντιπαράθεσης.

∆εν θα γινόµασταν όλοι αµοραλιστές χωρίς το φόβο του Θεού; 

Τουλάχιστον θα ξέραµε την αλήθεια. ∆εν µπορεί να ζούµε στον 20ό αιώνα και κάποιοι να επιλέγουν να παραµένουν πνευµατικά τυφλοί και κωφάλαλοι.

Εχετε δει πολλούς πνευµατικά τυφλούς και κωφάλαλους στην Ελλάδα;

 Α... Είµαστε εντελώς στον κόσµο µας.

Tο Higgs ήταν η κορύφωση της καριέρας σας ή ακολούθησαν και άλλες ανακαλύψεις; 

∆εν θέλω να το κάνω σαν τον Χατζιδάκι µε «τα Παιδιά του Πειραιά» ή σαν τον φίλο µου τον Μούτση, που όταν ακούει την «Ελευσίνα» τραβάει πιστόλι. Αλλά η οµάδα µου έχει συνεισφέρει και στις ενοποιηµένες θεωρίες και τώρα προτείνουµε ένα νέο µοντέλο για το σύµπαν.

Σηµαίνει κάτι για εσάς το ότι συνεισφέρατε στην επιστήµη σας; 

Σηµαίνει κάτι όταν, κατά κάποιον τρόπο, αφήνεις το στίγµα σου ότι πέρασες από εδώ και έκανες κάτι.

Και όσοι δεν αφήνουµε το στίγµα µας; 

Ο καθένας αφήνει κάτι στον δικό του κόσµο. Αλλά ας µην ξεχνάµε ότι όλοι είµαστε µια δεξαµενή γενετικού υλικού και, µέσα από αυτή την ποικιλοµορφία, συµβάλλουµε ώστε να πετάγονται κατά καιρούς ένας Ντα Βίντσι ή ένας Μότσαρτ, που κάνουν τον κόσµο να πάει µπροστά.

Με την κατά πολλούς «αραχνιασµένη» Ακαδηµία Αθηνών γιατί µπλέξατε; 

Εκλέχτηκα µέλος για πρώτη φορά το ’97, διότι ήθελα να έχω µια επαφή µε την Ελλάδα. Και φέτος, ως πρόεδρος, προσπάθησα να κάνω ένα άνοιγµα στον κόσµο. Τον Ιούλιο έγινε για πρώτη φορά, στα 90 χρόνια της, εκδήλωση στον κήπο της Ακαδηµίας. Ο καθένας ό,τι µπορεί κάνει.

Είναι αλήθεια ότι το 1998 δεν σας εξέλεξαν καθηγητή στο Τµήµα Φυσικής του Πανεπιστηµίου Αθηνών;

 Ναι. Παρόλο που είχα ήδη εκλεγεί ακαδηµαϊκός. Αυτά µόνο στην Ελλάδα συµβαίνουν. Είναι αυτός ο φθόνος που µας έχει καταστρέψει.

Αρα η επιστήµη δεν προχωράει στην Ελλάδα από νοοτροπία;

 Αυτό πιστεύω και γι’ αυτό διαπρέπουµε όταν πηγαίνουµε έξω και βρίσκουµε ένα ωραίο περιβάλλον, που µας επιτρέπει να αφοσιωθούµε στη δουλειά µας χωρίς να έχουµε ανάγκη τους διαδρόµους. Ο κόσµος δεν µπορεί να καταλάβει τι γίνεται στα πανεπιστήµια - είναι πολύ πιο άµεσο όταν τσακώνονται δύο τραγουδιστές ή βρίζονται δύο πολιτικοί. Γι’ αυτό δίνω συνεντεύξεις και γι’ αυτό έγραψα και το βιβλίο. Για να δει ο κόσµος πώς δουλεύει η επιστήµη, ακαλλώπιστη.

Το Νοµπέλ σάς λείπει πολύ ή λίγο;

 Θα ήταν ευχάριστο, αλλά δεν είναι σκοπός ζωής. Η ευχαρίστηση που σου προσφέρει η ανακάλυψη ή, απλώς, και η ασχολία µε ένα τέτοιο βαθύ θέµα είναι άπειρη. Εγώ ακόµη και χθες το βράδυ σκιζόµουν πάνω από µια εργασία σαν φοιτητής µέχρι τα µεσάνυχτα. Ε, δεν το έκανα για να πάρω κάποιο βραβείο. Ετσι µου βγαίνει.

Θα ήσασταν λιγότερο δηµιουργικός εάν είχατε κάνει παιδιά;

  Οσο µεγαλώνουµε το συζητάµε πολλές φορές αυτό το θέµα µε τη Μυρτώ και έχουµε καταλήξει στο συµπέρασµα ότι η ζωή µας σίγουρα δεν θα ήταν η ίδια. ∆εν µπορείς να τρελάνεις ένα παιδάκι τρεις µήνες στη Γενεύη και µετά στην Αµερική και από εδώ και από εκεί, όπως ζήσαµε εµείς. Αλλά και το να µην αφήνεις παιδιά πίσω σου, πάλι, είναι δύσκολο.

Πηγή: Καθημερινή