Στ. Κριμιζής: Η φύση έχει μεγαλύτερη φαντασία από τους ανθρώπους

Θα χρειαζόταν 26 χιλιάδες χρόνια για να φθάσουμε στον πιο κοντινό ήλιο που έχει πλανήτες, αναφέρει ο καθηγητής Σταμάτιος Κριμιζής

Πήρατε την απόφαση να ασχοληθείτε με αυτή την επιστήμη, σε μια εποχή που ακόμη το Σύμπαν για την ανθρωπότητα ήταν κάτι το εντελώς άγνωστο, χωρίς καθόλου πληροφορίες. Πως σας κέντρισε το ενδιαφέρον αυτή η επιστήμη;

Ξέρετε, ορισμένα πράγματα είναι θέμα συγκυριών και τύχης. Γιατί όπως είπατε ξεκίνησα σε μια εποχή που δεν είχε ακόμη εκτοξευθεί ο πρώτος δορυφόρος. Ήμουν πρωτοετής φοιτητής όταν εκτοξεύθηκε ο πρώτος δορυφόρος και μου κέντρισε το ενδιαφέρον και άρχισα και δούλευα ορισμένα θέματα, και διάβαζα ότι μπορούσα να διαβάσω ως φοιτητής. Μετά, άρχισα να ενδιαφέρομαι για την έρευνα, τελευταίο χρόνο ως φοιτητής συναντήθηκα με τον καθηγητή Βαν Άλεν, που συμμετείχε στον πρώτο Αμερικανικό δορυφόρο. Ο καθηγητής αυτός ανακάλυψε τις γνωστές ως Βαν Άλεν ζώνες, που είναι κύκλοι ακτινοβολίας εγκλωβισμένων σωματιδίων όπως πρωτόνια και ηλεκτρόνια γύρω από τη Γή. Μου ζήτησε να δουλέψω κοντά του στην έρευνα, μου έδωσαν μια υποτροφία και εγώ δέχθηκα.

Πείτε μας για το ιστορικό ταξίδι του New Horizons (Νέοι Ορίζοντες) στον Πλούτωνα.

Αυτό να ξέρετε είχε ιδιαίτερη σημασία και για την ανθρωπότητα αλλά και προσωπικά διότι συμπληρώθηκε τα τελευταία 50 χρόνια η εξερεύνηση του διαστήματος. Ο τελευταίος πλανήτης, έστω και νανοπλανήτης, ήταν ο Πλούτωνας, κάτι το οποίο γνωρίζαμε πάντα. Εξερευνήθηκε πλέον και είμαι ιδιαίτερα ευτυχής διότι είχα προωθήσει και αρχίσει αυτό το πρόγραμμα ως διευθυντής διοίκησης διαστήματος στο Πανεπιστήμιο Hopkins όπου κατασκευάσαμε το διαστημόπλοιο και το εκτοξεύσαμε και βέβαια ήταν πολύ επιτυχημένη η όλη επιχείρηση. Αλλά για εμένα προσωπικά είχε μεγάλη σημασία, διότι το πρώτο μου πείραμα ήταν σαν πρώτος μεταπτυχιακός φοιτητής στο Βαν Άλεν στο Μάρινερ 4 το οποίο ήταν το πρώτο διαστημόπλοιο το οποίο είχε ειδική ψηφιακή μηχανή που μπορούσε να παίρνει ψηφιακές εικόνες και περάσαμε από τον Άρη 15 Ιουνίου του 1965, 50 χρόνια αργότερα, τελειώσαμε με την εξερεύνηση των πλανητών στον Πλούτωνα. Εν τω μεταξύ είχα κατασκευάσει όργανα για κάθε αποστολή και έτσι προσωπικά συνέβαλα και εγώ στις έρευνες.

Σε ποιό στάδιο βρίσκεται αυτή τη στιγμή η αποστολή;

Το New Horizons βρίσκεται αρκετά εκατομμύρια χιλιόμετρα μακριά από τον Πλούτωνα, συνεχίζει προς την κατεύθυνση ενός άλλου αντικειμένου, στη ζώνη Κάιπερ, η οποία έχει πάνω από 1.000 νανοπλανήτες και μικρά σώματα και πρώτα από αυτά ήταν ο Πλούτωνας που εξερευνήσαμε. Έχουμε λοιπόν κάποια γνώση αν πράγματι αντιπροσωπεύει τα σώματα, πρέπει όμως να γίνει η εξερεύνηση αυτού του 3ου ηλιακού συστήματος, και επιλέξαμε ένα μικρό σώμα που έχει 40 χιλιόμετρα διάμετρο και θα περάσουμε από εκεί περίπου 1η Ιανουαρίου 2019. Έχουμε ήδη κάνει τις αλλαγές στην τροχιά του διαστημόπλοιου ούτως ώστε να περάσουμε από πολύ κοντά αλλά ακόμη κατεβάζουμε δεδομένα από τους Νέους Ορίζοντες, σε μια απόσταση 5 δισεκατομμυρίων χιλιομέτρων, δεν είναι τόσο εύκολο να κατεβάσεις τα δεδομένα, οι ρυθμοί που κατεβαίνουν από εκεί, είναι 1.000 bit το δευτερόλεπτο, άρα εφόσον έχουμε αποθηκεύσει ένα μεγάλο αρχείο παρατηρήσεων τις ώρες που ήμαστε γύρω από τον πλανήτη, για να μεταφερθεί όλο αυτό το αρχείο στη Γή, θα χρειαστεί περίπου ένα χρόνο.

Σε πρόσφατη συνέντευξή σας έχετε δηλώσει όλα αυτά που λέγονται για τους εξωγήινους και τα ανεξήγητα φαινόμενα, ανήκουν στη σφαίρα επιστημονικής φαντασίας. Δεν είναι λίγο εγωιστικό όμως να πιστεύουμε πως είμαστε μόνοι μας σε 40 δισεκατομμύρια πλανήτες;

Έχω πει ότι αυτά που λέγονται είναι κύματα επιστημονικής φαντασίας διότι δεν υπάρχει απολύτως καμία απόδειξη. Αυτά τα UFO που ακούγεται ότι υπάρχουν, αποδείχθηκε ότι είναι οπτικές απάτες. Οποιοσδήποτε μπορεί να δει κάτι και να νομίζει ότι είναι UFO. Δεν υπάρχει καμία επιστημονική βάση για όλα αυτά. Αντιστρόφως όμως έχει γίνει ένας υπολογισμός από τη βάση παρατηρήσεων εξωπλανητών από τη βάση Kepler της NASA και από τη βάση αυτή υπολογίζεται ότι έχουμε 42 δισεκατομμύρια πλανήτες στην κατοικήσιμη ζώνη γύρω από ήλιους, μόνο στο δικό μας Γαλαξία. Ο Γαλαξίας ο δικός μας έχει περίπου 200 εκατομμύρια ήλιους, ορισμένοι εκ των οποίων μοιάζουν με το δικό μας ήλιο, έχουν οπωσδήποτε πλανήτες και ορισμένοι από αυτούς είναι σε κατοικήσιμη ζώνη. Αυτό σημαίνει ότι είναι σε μια απόσταση από τον ήλιο τους που το νερό μπορεί να είναι υγρό, στερεό και αέριο. Εμείς είμαστε 1 από τα 42 δισεκατομμύρια, οι πιθανότητες ότι υπάρχει βιολογική δραστηριότητα σε άλλους πλανήτες είναι 99,99%. Αλλά, θα το ξέρουμε εμείς ποτέ;

Αυτό θα μας πείτε. Γιατί να μπαίνουμε στη διαδικασία να εξερευνούμε πλανήτες όπως ο Πλούτωνας και όχι πλανήτες που θεωρούμε ότι μπορεί να είναι κατοικήσιμοι;

Πρώτα- πρώτα θα πρέπει να ξέρουμε το δικό μας πλανητικό σύστημα, να δούμε τι είδους συνθήκες υπάρχουν σε αυτούς τους πλανήτες και κατά πόσον υπάρχει πιθανότητα βιολογικής δραστηριότητας. Μέχρι τώρα δεν έχουμε βρει τίποτα επιστημονικά αποδείξιμο εκτός από την πιθανότητα ότι υπάρχει νερό, πάγος και ατμός στον Άρη και ότι κάποτε είχε μια πολύ πυκνή ατμόσφαιρα σαν τη Γη και ότι υπάρχουν υπόγειες δεξαμενές με νερό που έρχονται κάποιες φορές στην επιφάνεια. Επομένως επίκειται η δυνατότητα να γίνει κάποια εξερεύνηση στο υπέδαφος του Άρη και να βρεθούν παλαιοβακτήρια ή πιθανόν και σήμερα βακτηρίδια τα οποία να είναι στο υπέδαφος του Άρη. Αλλά αυτή είναι η μόνη πιθανότητα σε όλο το ηλιακό μας σύστημα και έχουμε πρόσβαση στο ηλιακό σύστημα. Χρειάζονται 828 μέρες για να πάει κάποιος στον Άρη. Το Voyager είναι στο διάστημα 38 ολόκληρα χρόνια και είναι σε μια απόσταση 20 δισεκατομμυρίων χιλιομέτρων από τη Γή. Αν όμως θέλαμε να πάμε στον πιο κοντινό ήλιο στο δικό μας σύστημα, αυτό είναι σε απόσταση 4,3 έτη φωτός. Δηλαδή αν είχαμε ένα διαστημόπλοιο που κινούνταν με την ταχύτητα του φωτός, θα χρειαζόμασταν 4,3 χρόνια να πάμε και άλλα τόσα να γυρίσουμε. Αν είχαμε ένα διαστημόπλοιο, πέντε φορές πιο γρήγορο από το Voyager θα χρειαζόταν 26 χιλιάδες χρόνια για να φθάσουμε στο πιο κοντινό ήλιο που έχει πλανήτες. Δεν είναι δυστυχώς στις τεχνικές δυνατότητες της ανθρωπότητας και μάλλον δεν θα υπάρξει αυτή η πιθανότητα για πολλές χιλιετίες ή μπορεί και περισσότερο εκτός αν ανακαλυφθούν νέοι νόμοι της φυσικής.

Ποιά είναι η δική σας άποψη για τα σχέδια που γίνονται να μετοικίσουν άνθρωποι στον Άρη; Πόσο κοντά είναι αυτό;

Όταν λέμε σχέδια μιλάμε για κάτι σοβαρό, για κάτι τεχνολογικά δυνατό. Υπήρχε αυτή η εταιρεία στην Ολλανδία που πήρε τεράστιο αριθμό αιτήσεων που θέλουν να πάνε να ζήσουν στον Άρη. Έχουν μάλιστα επιλέξει 800 άτομα που έκαναν αίτηση. Στην πραγματικότητα αυτοί οι άνθρωποι δεν έχουν καμία εκπαίδευση του τι σημαίνει διάστημα και να κινείσαι σε αυτό. Επιπλέον έχουν πει επανειλημμένα σοφά, ότι δεν υπόσχονται πως θα φέρουν κάποιον πίσω. Για τις κυβερνητικές υπηρεσίες διαστήματος σε όλες τις χώρες, αυτό είναι απαράδεκτο. Δεν μπορούμε να λέμε ότι θα γίνει μια αποστολή και δεν γνωρίζουμε για την επιστροφή, δεν μπορούμε να καταδικάσουμε κόσμο να πάει κάπου και να μην επιστρέψει. Σοβαρή μελέτη για τον Άρη λοιπόν δεν έχει γίνει, έχουν γίνει μόνο προκαταρκτικές μελέτες, κάποια από αυτές προβλέπει, ότι μια τέτοια αποστολή θα γίνει το νωρίτερο το 2048. Επιπλέον, μια τέτοια αποστολή να έχουμε στο νου μας ότι θα κοστίσει τουλάχιστον 50 δισεκατομμύρια, δεν είναι δυνατόν οποιαδήποτε χώρα να διαθέσει τέτοια ποσά.

Έχετε δηλώσει πως δεν έχετε κάτι να ζηλέψετε από τους αστροναύτες. Τι παραπάνω βλέπετε εσείς από το πόστο σας που δεν βλέπουν εκείνοι;

Οι αστροναύτες είναι περιορισμένοι στις ανθρώπινες αισθήσεις και έχουν πάει μόνο μέχρι το φεγγάρι που είναι 300 κάτι χιλιάδες χιλιόμετρα από τη Γη. Εμείς με το Voyager έχουμε πάει 20 δισεκατομμύρια χιλιόμετρα και επιπλέον έχουμε όργανα τα οποία μπορούν και κάνουν μετρήσεις πέραν των αισθήσεων των ανθρώπων. Επομένως, για να κάνει κανείς μια εξερεύνηση προτιμάει να γίνει με ρομπότ, γιατί είναι πολύ πιο ικανό να συλλέξει πληροφορίες από οποιοδήποτε ανθρώπινο πλήρωμα. Και βέβαια, μπορεί να πάει πολύ πιο μακριά, είναι αδιανόητο να πάει ένα ανθρώπινο πλήρωμα εκεί που είναι ο Voyager. Ούτε και στο μέλλον θα γίνει κάτι τέτοιο, εκτός αν ανακαλύψουμε νέους νόμους της φυσικής, που δεν έχουν ανακαλυφθεί μέχρι τώρα. Γι’ αυτό λέω ότι δεν έχω τίποτε να ζηλέψω, με τα όργανα τα δικά μου και των άλλων επιστημόνων, βλέπουμε πολύ περισσότερα πράγματα από το αν είμαστε επιβάτες στο διαστημόπλοιο και προσπαθούσαμε με τις αισθήσεις μας να καταλάβουμε τι γίνεται. Ούτε το ένα εκατοστό των πληροφοριών που έχουμε πάρει με τα όργανα δεν θα είχαμε πάρει με ανθρώπινα πληρώματα.

Εδώ και μισό περίπου αιώνα ασχολείστε με το σύμπαν. Σίγουρα θα έχετε ανακαλύψει πολλά και θα έχετε γοητευτεί με ακόμη περισσότερα. Τι είναι αυτό που σας έχει γοητεύσει περισσότερο από όλα σε σχέση με το Σύμπαν;

Εκτός από τις διάφορες ανακαλύψεις, το βασικό δεδομένο όταν κάνουμε μια εξερεύνηση είναι ότι βρίσκουμε φαινόμενα και καταστάσεις τις οποίες δεν είχαμε διανοηθεί. Δηλαδή, το πιο ενδιαφέρον σε μια διαστημική αποστολή είναι αυτό συνήθως που προβλέπεις και λες π.χ. η επιφάνεια του Πλούτωνα θα είναι ένας παγωμένος κόσμος. Δεν θα υπάρχει γεωλογική δραστηριότητα, δεν θα υπάρχουν βουνά, θα είναι μια απλή σφαίρα κ.λπ. Ανακαλύψαμε ότι είναι ακριβώς το αντίθετο. Υπάρχουν παγωμένες λίμνες, βουνά από πάγο και μια γεωλογία την οποία δεν μπορεί να καταλάβει κανείς. Και λέω επανειλημμένα ότι η φύση έχει μεγαλύτερη φαντασία από τους ανθρώπους. Το πιο όμορφο που έχω δει, είναι όταν περάσαμε με το Voyager 1 από τον Δία και το φεγγάρι του Δία, και ανακαλύψαμε ότι είχε 13 ενεργά ηφαίστεια που έριχναν λάβα μέσα στο διάστημα. Ήταν καταπληκτικά χρώματα, καθαρό θείο ρευστό σε 1100 βαθμούς κελσίου, ήταν φανταστικά. Η πρώτη φορά βέβαια που γνωρίσαμε ότι υπάρχει ηφαιστειακή δραστηριότητα εκτός της Γης. Αυτό θα συμβεί και όταν ανακαλύψουμε ότι υπάρχει βιολογική δραστηριότητα εκτός της Γης. Θα είναι φανταστικό.

Τι θα ακούσει και τι θα δει ο κόσμος στην αυριανή σας ομιλία σχετικά με την εξερεύνηση των πλανητών;

Από που αρχίσαμε πριν 50 χρόνια και που έχουμε καταλήξει. Ιστορική μεν γιατί με την ανάπτυξη της τεχνολογίας τα τελευταία 50 χρόνια μπορούμε να κάνουμε πράγματα που δεν μπορούσαμε τότε και την επιστημονική γιατί θα δούμε μια ποικιλία επιφανειών των πλανητών και δορυφόρων και φαινόμενα που δεν είχαμε φανταστεί ότι θα υπάρχουν. Βέβαια έχω την τρομερή τύχη να είμαι στο σωστό μέρος, το σωστό χρόνο και να έχω λάβει μέρος σε αυτές τις αποστολές που θα είναι δύσκολο να ξαναγίνουν. Επί παραδείγματι, με το Voyager, η ευκαιρία να γίνει αυτή η επισκόπηση 4 πλανητών σε λίγο παραπάνω από 12 χρόνια, είναι επειδή οι εξωτερικοί πλανήτες ευθυγραμμίζονται κατά κάποιο τρόπο κάθε 175 χρόνια. Και η ευκαιρία να επισκεφθεί κανείς και τους 4 θα επιστρέψει γύρω στο 2150. Αυτό λοιπόν το ρεκόρ είναι δύσκολο να το σπάσει κανείς.

Voyager 1, Voyager 2, New Horizons, ήσασταν “παρών”, σε κάποιες από τις σημαντικότερες ανακαλύψεις για την ανθρωπότητα σε σχέση με το Σύμπαν. Θεωρείτε ότι έχετε εκπληρώσει όλα σας τα όνειρα;

Σχεδόν, εκτός από ένα. Είχα μια μεγάλη φιλοδοξία, να οργανώσω μια αποστολή και να πάμε πάρα πολύ κοντά στον ήλιο τον δικό μας και να εξερευνήσουμε την περιοχή του, για διάφορα φαινόμενα τα οποία μέχρι σήμερα είναι ανεξήγητα με τις παρατηρήσεις από μακριά. Στο τέλος εγκρίθηκε αυτή η αποστολή, κατασκευάζεται στο εργαστήριο μας και θα εκτοξευτεί τον Ιούλιο του 2018. Ελπίζω να ζήσω αρκετά να δω την εκτόξευση και τα αποτελέσματα.

Γιατί είναι τόσο σημαντικό αυτό το κομμάτι για εσάς;

Θα είναι η πρώτη αποστολή της ανθρωπότητας σε ένα άστρο. Το άστρο είναι ο ήλιος. Θα αρχίσουμε από το δικό μας για να το καταλάβουμε καλά και μετά αν ανακαλυφθούν νέοι νόμοι της φυσικής, τότε θα δούμε και για τα άλλα άστρα που με ρωτήσατε πριν.

Έχετε κάτι άλλο που θα θέλατε να προσθέσετε εσείς;

Το μόνο που θέλω να πω είναι το εξής: στη σημερινή ομιλία στα παιδιά (σ.σ. χθεσινή), έχω παρατηρήσει τελευταία 10 χρόνια που έρχομαι στην Ελλάδα πολύ συχνά, ότι τα νέα παιδιά είναι κάπως απογοητευμένα και δεν υπάρχουν προοπτικές, τουλάχιστον δεν τους τις παρουσιάζει κάποιος ούτως ώστε να πραγματοποιήσουν τα όνειρά τους. Θέλω λοιπόν να πω στα παιδιά, όταν έχετε ένα όνειρο και το επιδιώξετε, δεν είναι δύσκολο να το φτάσετε. Μπορούν να κοιτάξουν ως παράδειγμα ότι εγώ έφυγα από ένα μικρό νησί της Ελλάδας και έκανα αυτά που έκανα, δίνοντας τους μια ελπίδα ότι με επιμονή και υπομονή μπορούν να πετύχουν πράγματα πέραν των ορίων της Ελλάδας. Και ότι οι νέοι άνθρωποι δεν μπορούν να παραμείνουν θεατές, στην πρόοδο που γίνεται στην υπόλοιπη ανθρωπότητα.

Πηγή : http://www.rodiaki.gr/