Η πολυσχιδία της «Φυσικής» διάνοιας

Το κλασικό στερεότυπο ενός κορυφαίου επιστήμονα της Φυσικής που ήταν χαμένος στις εξισώσεις και στα πειράματά του και που η καλλιέργεια του περιορίζεται στην επιστήμη του, ίσως να απέχει λίγο από την πραγματικότητα. Άραγε υπήρχε τίποτε άλλο πέρα από τα μαθηματικά και τους νόμους της Φυσικής για αυτούς τους ιδιαίτερους ανθρώπους; Τι άλλες ασχολίες ανέπτυσσαν στον ελεύθερο τους χρόνο; Είχαν άλλες κλίσεις πέρα από την επίλυση στρυφνών εξισώσεων;
Για παράδειγμα, ο διάσημος αστροφυσικός, Στίβεν Χόκινγκ, από τα χρόνια ακόμη της εκπόνησης της διδακτορικής του διατριβής ήταν ένα έντονα πολιτικοποιημένο άτομο και σφοδρός πολέμιος των φυλετικών διακρίσεων. Στον ελεύθερο του χρόνο συζητούσε πολύ συχνά για πολιτικά θέματα με τους συμφοιτητές του (1). Ακόμη και τώρα δε διστάζει να παίρνει ριζοσπαστικές θέσεις σε καίρια κοινωνικά ζητήματα. Επίσης, η πετυχημένη ενασχόλησή του με τη συγγραφή βιβλίων εκλαϊκευμένης επιστήμης πιστοποιείται από τις μεγάλες πωλήσεις των βιβλίων του. Μάλιστα έχει γράψει και ένα παιδικό μυθιστόρημα μαζί με την κόρη του, Λούσι Χόκινγκ, εξιστορώντας τις περιπέτειες ενός νεαρού αγοριού που κάνει παρέα με έναν επιστήμονα (2).

Συγγραφέας παιδικών διηγημάτων υπήρξε και ο Φυσικός, Ρόμπερ Οπενχάϊμερ.Έγραφε επίσης ποιήματα από την ηλικία των δέκα ή δώδεκα χρόνων. Είχε επίσης σπουδάσει φιλοσοφία και φιλολογία και γνώριζε οχτώ γλώσσες (3). Συνήθιζε να διαβάζει Πλάτωνα από το πρωτότυπο κείμενο στα Αρχαία Ελλήνικά καθώς και το «Μπαγκαβάτ Γκίτα», το αρχαίο ινδουιστικό έπος,στα σανσκριτικά.

Όλες αυτές οι πολύπλευρες εκφάνσεις της προσωπικότητάς του, είχαν προκαλέσει την έκπληξη ενός άλλου διάσημου Φυσικού, του Πολ Ντιράκ. Μια φορά παρατηρώντας τον Οπενχάιμερ να διαβάζει Δάντη από το πρωτότυπο ιταλικό κείμενο, τον ρώτησε πώς είναι δυνατόν να ασχολείται συγχρόνως με τη Φυσική και την Ποίηση (4).
Ένα άλλο παράδειγμα, από το χώρο της Φυσικής, είναι και ο Νομπελίστας Μάρεϊ Γκελ-Μαν που αν και αρχικά προοριζόταν για κλασικές σπουδές, τελικά τον κέρδισαν τα Μαθηματικά και η Φυσική. Δεν έπαψε ποτέ όμως να ενδιαφέρεται έντονα για τομείς όπως η γλωσσολογία, η αρχαιολογία και η πολιτιστική εξέλιξη (5). Κάποτε ένας φοιτητής είχε μάθει, κατά τη διάρκεια ενός ταξιδιού του, μερικές λέξεις από τη γλώσσα των Μάγια και θέλησε να ελέγξει τον ισχυρισμό του Γκελ-Μαν πως ήξερε τη συγκεκριμένη γλώσσα. Του ζήτησε, λοιπόν, να μεταφράσει μια πρόταση στα αγγλικά, ο Γκελ-Μαν όμως τον επέπληξε λέγοντάς του πως η πρότασή του ήταν σε γλώσσα χαμηλής υποστάθμης. Του ανέφερε απλά πως η γλώσσα των Μάγια, που αυτός κατείχε, ήταν υψηλού επιπέδου (6).
Πέρα από τη μόρφωσή του στις θετικές επιστήμες, κλασική παιδεία είχε αποκτήσει και o Φυσικός Βέρνερ Χάιζενμπεργκ, που ήταν πολύ καλός γνώστης της αρχαίας Ελληνικής. Ο Χάιζενμπεργκ, με πατέρα καθηγητή βυζαντινής φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο του Μονάχου (7), είχε κάνει την εξής δήλωση:
«Η θητεία μου στην αρχαία Ελληνική γλώσσα υπήρξε η σπουδαιότερη πνευματική μου άσκηση. Στη γλώσσα αυτή υπάρχει η πληρέστερη αντιστοιχία ανάμεσα στη λέξη και στο εννοιολογικό της περιεχόμενο (8)»

Τέλος, έντονες φιλοσοφικές αναζητήσεις είχε και ο Νομπελίστας Φυσικός, Έρβιν Σρέντιγκερ, που μελετούσε τη σχέση της επιστήμης με την αρχαία ελληνική φιλοσοφία. Οι διαλέξεις του στην ιστορία και τη φιλοσοφία των επιστημών αποτελούν κλασικά κείμενα αναδεικνύοντας το έντονο προσωπικό του ενδιαφέρον για τα θέματα αυτά (9). 

Χωρίς αμφιβολία η πλειονότητα των «μεγάλων» της Φυσικής, παρά τη σχέση ζωής που είχε αναπτύξει με την επιστήμη της, είχε μια πολύπλευρα καλλιεργημένη προσωπικότητα. Πνεύματα ανήσυχα και δημιουργικά που δεν έμειναν προσκολλημένα σε έναν μόνο τομέα, κατάφερνοντας έτσι να αποτρέψουν τους εαυτούς του από την πνευματική μονομέρεια.

Πηγή: http://www.huffingtonpost.gr του Σταύρου Καρατζίκου


1Michael White, John Gribbin, Stephen Hawking, Ο κόσμος μιας ιδιοφυίας, Εκδόσεις Κάτοπτρο
2Το Βήμα
3Εd Regis, Ποιος πήρε την καρέκλα του Αϊνστάιν,Εκδόσεις Τροχαλία
4Gino Segre,Ο Φάουστ στην Κοπεγχάγη, Εκδόσεις Τραυλός
5Χρήστος Κεφαλής, Οι Μεγάλοι Φυσικοί Επιστήμονες, Εκδόσεις Τόπος
6Leonard Mlodinow, Το Ουράνιο Τόξο του Φάυνμαν, Εκδόσεις Αλεξάνδρεια
7David Lindley, Η αρχή της αβεβαιότητας, Εκδόσεις Τραυλός
8Ιωάννα Τζιροπούλου-Ευσταθίου, Ο εν τη λέξει λόγος, Εκδόσεις Γεωργιάδη
9Erwin Schrodinger, Η Φύση και οι Έλληνες-Επιστήμη και Ανθρωπισμός, Εκδόσεις Ροπή