Ο Θαλής και ο Χόκινγκ (κι εμείς...)

Δυόμισι χιλιάδες χρόνια (και κάτι) πέρασαν από τότε που οι πρώτοι προσωκρατικοί κοιτούσαν ψηλά τα αστέρια και όχι κάτω στα πόδια τους. Είναι γνωστή η ιστορία με τη γυναίκα της Ιωνίας, που περιέπαιξε δηκτικά και χαριτωμένα τον φιλόσοφο Θαλή όταν ο τελευταίος, απορροφημένος να κοιτάζει τον ουρανό, έπεσε σε μια λακκούβα θρυμματίζοντας το πόδι του. Κοίταξε, καημένε, τη γη που πατάμε και άσε τον ουρανό του είπε η χαριτωμένη Ιων γυνή.
Και ο μέγας πρωτοπόρος του πνεύματος χαμογέλασε επινεύοντας (τι άλλο θα μπορούσε να κάνει; Η συντοπίτισσα είχε δίκιο – είχε, πραγματικά, δίκιο; Είναι παράδοξο, αλλά είχε δίκιο, είχε όμως και άδικο). Εάν δεν ξεπετάγονταν τέτοια μυαλά (αλλού γι’ αλλού κατά την πλειονότητα), η ανθρωπότητα ίσως να σερνόταν ακόμη – ποιος ξέρει.
Τόσες χιλιετίες παρήλθαν και ένας μεγάλος της επιστήμης και παρατήρησης των ανθρωπίνων έζησε και πέθανε όπως ακριβώς ο Μιλήσιος παππούς. Θαλής και Χόκινγκ. Τίποτα δεν έχει αλλάξει στην απορία του ανθρώπου [και ούτε θα αλλάξει, όση επιστήμη και αν γεννήσει ακόμη το ανθρώπινο είδος – είναι ισχνά (περατά) τα όριά του].
Λένε οι δύο στοχαστές σε αυτό (στο είδος): Μην κάνετε έτσι, ένα αστείο είναι η ζωή, παρατήστε τη σοβαροφάνεια, γιατί γίνεστε γελοίοι – Χόκινγκ: Η ζωή θα ήταν τραγική, εάν δεν ήταν αστεία. Ο Ηράκλειτος έπαιζε βώλους με τα παιδιά, ο Αναξαγόρας θέσπισε παιδικές εορτές για την ημερομηνία θανάτου του, ο Εμπεδοκλής ήταν φυγάς θεόθεν και αλήτης, ο Λουκιανός ξεκαρδιζόταν με τις ρήσεις των αρχαίων φιλοσόφων (και λοιπά). Ας μη γίνει λόγος για τον Αριστοφάνη...
Το σύμπαν το κουβαλά καθείς μέσα του ή προσπαθεί να εσωτερικεύσει την απεραντοσύνη του στον δικό του καθημερινό κόσμο. Χόκινγκ: Δεν θα ήταν δα και τίποτα σπουδαίο το σύμπαν αν δεν ήταν το σπίτι των ανθρώπων που αγαπάμε.
Αγάπη – σε αυτήν κατέληξε και ο Αϊνστάιν (στο ίδιο συμπέρασμα καταλήγει και όποιος διαθέτει ελάχιστο νιονιό σε τούτον τον πλανήτη). Και ας έχει εγγραφεί στον γενετικό μας κώδικα η αρχέγονη ορμή της επιθετικότητας, απαραίτητης κάποτε (ίσως να ήταν και πλεονέκτημα) για την επιβίωση του είδους· σήμερα φαίνεται επιτακτική μια υπενθύμιση των παρατηρήσεων όσων κοιτάζουν ψηλά: να μάθουμε να αγαπάμε.

Συγκρατώ από τα πολλά που γράφτηκαν την ακόλουθη απορία του:

Με εκπλήσσει πόσο αδιάφοροι είναι οι σημερινοί άνθρωποι για τη φυσική, τον χωροχρόνο, το Σύμπαν, τη φιλοσοφία της ύπαρξής μας, τον σκοπό μας και τον τελικό προορισμό μας. Υπάρχει ένας τρελός κόσμος εκεί έξω. Δείξτε λίγο ενδιαφέρον
Δείξτε λίγο ενδιαφέρον – τι γλυκιά και τρυφερή παραίνεση (και πόση αγωνία μέσα της). Φοβούμαι ότι δεν είμαστε πλέον σε θέση να ακούσουμε, να προβληματιστούμε έστω – ανίκανοι για σκέψη και στοχασμό, τι περιμένουμε;
Η φιλοσοφία της ύπαρξής μας κατάντησε ένας αδιόρθωτος και φριχτός φιλοτομαρισμός, μια επικράτηση, παντί τρόπω και σθένει, του μικρού μας «εγώ» επί των διπλανών (των αντιπάλων πολιτικών στρατοπέδων, των εχθρών!): στη δουλειά, στο σπίτι, στην πολιτική· παντού, όπου υπάρχουν πάνω από ένας άνθρωποι. Θα μας απορροφήσουν οι μαύρες τρύπες του σκοτεινού μέσα σύμπαντος – της άγνοιάς μας (για όσους προσποιούνται ότι δεν καταλαβαίνουν).

Πηγή: Εφημερίδα Συντακτών του Γ. Σταματόπουλου