Srinivasa Ramanujan :Η μεγαλοφυΐα που ανακάλυψε όλα τα μαθηματικά από την αρχή

Αν ήταν συνθέτης, θα ήταν ο Μότσαρτ. Αν ήταν φυσικός, θα ήταν ο Αϊνστάιν. «Αν είναι να τον παρομοιάσεις με κάποιον, αυτός θα πρέπει να είναι ο Νεύτων».

Αυτά είναι κάποια από τα σχόλια που συνοδεύουν το όνομα Σρινιβάσα Ραμανούτζαν.
Το τελευταίο το είπε ο καθηγητής Λίτλγουντ στον συνάδελφο και φίλο του, Γκόντφρεϊ Χάρντι, που ανακάλυψε τη μαθηματική ιδιοφυΐα του νεαρού Ραμανούτζαν.
Γιατί αυτό ήταν. Ενα μαθηματικό φαινόμενο που έκανε, μεταξύ άλλων, το απίστευτο:ανακάλυψε εκ νέου όλα τα μαθηματικά -και τα ανώτερα- μόνο και μόνο επειδή δεν ήξερε ότι υπήρχαν ήδη.
Επανατοποθέτησε, δηλαδή, το μαθηματικό σύμπαν εκεί που ήδη υπήρχε και πρόσθεσε τη δική του πινελιά, με τύπους και θεωρήματα, πολλά από τα οποία μπόρεσαν να χρησιμοποιηθούν 100 χρόνια μετά, δηλαδή μόλις πρόσφατα.
Ωστόσο, όπως γίνεται συνήθως με προσωπικότητες που υπερβαίνουν τα ανθρώπινα μέτρα, ο Ραμανούτζαν δεν ήταν (και είναι) μόνο ο σπουδαιότερος μαθηματικός της Ινδίας, ισάξιος μεγεθών όπως ο Γκάους και ο Οϊλερ, αλλά είχε και μια μυθιστορηματική ζωή, γεμάτη μυστήριο, έρωτα, πόλεμο, μοναξιά, αγώνα και, φυσικά, ένα πρόωρο τέλος.
Αυτό δεν συμβαίνει πάντα; Μόνο που σ' αυτή την περίπτωση, οι υπότιτλοι γράφονται στη μαθηματική γλώσσα.
Ο Ραμανούτζαν από τις παραγκουπόλεις της Ινδίας ήταν ο πρώτος Ινδός που εκλέχθηκε μέλος στο Tρίνιτι Κόλετζ του Κέιμπριτζ (εκεί ήταν και ο Νεύτων), και έγινε εταίρος της Βασιλικής Ακαδημίας Επιστημών του Λονδίνου - κάτι εξαιρετικά δύσκολο.
Εστειλε μια επιστολή στον καθηγητή του Κέιμπριτζ, Γκόντφρεϊ Χάρντι, και από τότε δούλευαν μαζί, μέχρι τον πρόωρο θάνατό του, στα 33 του χρόνια.

Ο Σρινιβάσα Ραμανούτζαν στο κέντρο της φωτογραφίας και στο δεξιό άκρο, ο Γκόντφρεϊ Χάρντι, με συναδέλφους τους στο Trinity College του Κέμπριτζ (1914-1916) | Wikipedia

«Πρέπει να καταλάβουμε το ιστορικό και επιστημονικό πλαίσιο της εποχής για να δούμε πόσο σπουδαίο ήταν ό,τι έγινε» εξηγεί ο Τεύκρος Μιχαηλίδης.
«Αρχές του 20ού αι. έχουμε την Αγγλική Σχολή, επικεντρωμένη στις εφαρμογές, χωρίς να έχει παρακολουθήσει τη Γαλλική, τη Γερμανική και τη Ρωσική Σχολή, που κάνουν βασική έρευνα στα θεωρητικά μαθηματικά.
Ο Χάρντι -που ανακάλυψε τον Ραμανούτζαν- αποτελεί εξαίρεση, καθώς διατηρεί επαφή με τις άλλες Σχολές. Η Ινδία είναι βρετανική αποικία και εκεί βρίσκεται ο εξαιρετικά φιλάσθενος Ραμανουτζάν με μεγάλο ενδιαφέρον για τα μαθηματικά, αλλά χωρίς καμιά βοήθεια από πουθενά, παρά τη σπουδαία παράδοση των Ινδών μαθηματικών (αυτοί ανακάλυψαν το μηδέν, για παράδειγμα).
Το μόνο που έχει στα χέρια του είναι ένα εγχειρίδιο του 19ου αιώνα. Ο άνθρωπος αυτός ανακαλύπτει εκ νέου όλα τα μαθηματικά μόνος του, με τον δικό του ιδιότυπο τρόπο, χωρίς να είναι εξοικειωμένος με την ορολογία, χωρίς καν να ξέρει τι είναι αυστηρή μαθηματική απόδειξη. Σ' αυτή του την πρωτόλεια προσπάθεια διακρίνεται και η ιδιοφυΐα του Ραμανούτζαν».
«Πρέπει να πούμε ότι δραστήριος μαθηματικός ήταν για λίγα χρόνια, από το 1914 μέχρι το 1918-1919, περίπου ταυτόχρονα με τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο» μας λέει ο κ. Μιχαηλίδης.
«Κι αυτό, με πολλά διαλείμματα βαριάς ασθένειας, με εισαγωγές στο νοσοκομείο για νοσηλεία, κρίσεις κατάθλιψης, απόπειρα αυτοκτονίας, ψυχιατρική κλινική.
Ευρισκόμενος στην Αγγλία, υπέστη ένα πολύ έντονο πολιτισμικό σοκ. Δεν ήξερε τι να φάει, πώς να συμπεριφερθεί, κρύωνε. Λέγεται ότι αποπειράθηκε να αυτοκτονήσει όταν βίωσε βομβαρδισμό της Αγγλίας από γερμανικό ζέπελιν, γιατί θεώρησε ότι αυτός τον προκάλεσε επειδή έφαγε αυγό (η θρησκεία του το απαγόρευε).

                

Ο Χάρντι, που είχε δει τα πρώτα του γραπτά, αμέσως κατάλαβε το μέγεθος της ιδιοφυΐας του. Τον κάλεσε στην Αγγλία και έπρεπε να του μάθει από την αρχή πως η οποιαδήποτε ιδέα ή ενόραση πρέπει να θεμελιωθεί μαθηματικά, κάτι που Ραμανούτζαν δεν το καταλάβαινε.
Μέχρι να τα μάθει όλα αυτά και με συχνές διακοπές λόγω ασθενειών, έκανε μια πολύ σημαντική εργασία στο θέμα των διαμερίσεων (δηλαδή εύρεση του πλήθους των διαφορετικών αθροισμάτων που δίνουν ως εξαγόμενο έναν συγκεκριμένο αριθμό, π.χ. ο αριθμός 3 μπορεί να γραφεί ως 3, ως 1+2 και ως 1+1+1).
Για το θέμα αυτό κατέληξε στη διατύπωση μιας μαθηματικής εικασίας γύρω στο 1916-1917, η οποία αποδείχθηκε 60 χρόνια μετά από τον Βέλγο μαθηματικό Ντελίνιε, που τιμήθηκε με το βραβείο Φιλντς, την ανώτατη διάκριση στα μαθηματικά.
Στα τετράδια του Ραμανούτζαν βρίσκονται πλήθος αναπόδεικτα θεωρήματα, που μελετώνται μέχρι σήμερα».
Ο Σρινιβάσα Ραμανούτζαν πέθανε το 1920, χωρίς ακόμη να είναι πλήρως γνωστό το γιατί.
Ο ίδιος είχε ως προστάτιδα θεά του τη Ναμαγκίρι, από την οποία πίστευε ότι δεχόταν όλες τις μαθηματικές εμπνεύσεις του.
Μετά τον θάνατό του, ο Χάρντι έχει κάνει μια πολύ σημαντική ομιλία στο Πρίνστον όπου ανέλυσε την ιδιοφυΐα του, τις δυσκολίες που είχε μαζί του και μάλιστα, στο βιβλίο του «Απολογία ενός μαθηματικού» (Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης), αναφέρει ότι «με άριστα το 100 ο Ραμανούτζαν είναι στο 90, ο Λίτλγουντ στο 85 και από το 80 και κάτω εγώ».

Τελικά η επιστήμη δέχεται τη διαίσθηση, το υπερβατικό;

Ο Τεύκρος Μιχαηλίδης δεν διστάζει:

«Αρκεί να αναφέρουμε ότι όλες οι μεγάλες εμπνεύσεις προέκυψαν από μυαλά που δεν λειτούργησαν "σωστά", με την έννοια ότι δεν λειτούργησαν συμβατικά. Ολοι οι μεγάλοι επιστήμονες κάποια στιγμή λειτούργησαν σε διαφορετικό "μήκος κύματος" από το τετριμμένο και το παραδοσιακά αποδεκτό. Και γι’ αυτό είδαν πιο μακριά. Για παράδειγμα ο Κοπέρνικος: ενώ σε όλους είναι ολοφάνερο ότι ο Ηλιος είναι που γυρίζει γύρω από τη Γη, αυτός σκέφτηκε το ακριβώς αντίθετο και βρήκε την αλήθεια. Αυτό χρειάζεται διαίσθηση, ενόραση, υπέρβαση για να επιτευχθεί».

           

Πηγή: Εφημερίδα των Συντακτών της Νόρας Ράλλη