Τα ανεπιθύμητα χειρόγραφα του Grothendieck

Συντάκτης: Γιώργος Καρουζάκης

Περισσότερες από 70.000 χειρόγραφες σελίδες, κυρίως με μαθηματικό περιεχόμενο, που ανήκουν στον κορυφαίο μαθηματικό του εικοστού αιώνα Alexandre Grothendieck (1928 -2014) βρίσκονται στοιβαγμένες και ανεκμετάλλευτες σε χάρτινες κούτες σε μία αποθήκη στο Παρίσι. Τα χειρόγραφα, τα οποία ο ερημίτης μαθηματικός έγραφε όσο ζούσε απομονωμένος στη νοτιοδυτική Γαλλία, δεν έχουν ακόμη αποκρυπτογραφηθεί. Το ενδιαφέρον για τη διάσωση και την αποκρυπτογράφησή τους από τα πανεπιστημιακά ιδρύματα και τις βιβλιοθήκες της Γαλλίας είναι, μέχρι στιγμής, ανύπαρκτο.«Πρόκειται για επιστημονικό θησαυρό ή απλώς για παλιά χαρτιά, άχρηστα ακόμη και για ανακύκλωση;» αναρωτιέται, σε πρόσφατο άρθρο του στην εφημερίδα «Le Monde», ο δημοσιογράφος Philippe Douroux. Ο ίδιος επισημαίνει ότι τα χειρόγραφα είναι γραμμένα με μία αρκετά λεπτή και επίπεδη γραφή, δεν είναι πάντοτε ευανάγνωστα, ενώ είναι εμφανές ότι ο μαθηματικός τα έχει ταξινομήσει με ιδιαίτερη φροντίδα. Εκτός από την αρίθμηση και την ημερομηνία σε κάθε σελίδα, ο Grothendieck σημειώνει, κάποιες φορές, και τις ώρες εργασίας που αφιέρωσε για να την ολοκληρώσει.
Ο σπουδαίος επιστήμονας επηρέασε όσο λίγοι τη μαθηματική σκέψη με τις ρηξικέλευθες έρευνές του στην αλγεβρική γεωμετρία. Το 1966 τιμήθηκε με την ύψιστη μαθηματική διάκριση, το βραβείο Fields, το οποίο δεν παρέλαβε ποτέ, αρνούμενος να ταξιδέψει στη Μόσχα για πολιτικούς λόγους. Από εκείνα τα χρόνια, άρχισε να απομακρύνεται από τους κύκλους της επιστημονικής κοινότητας και από τους θεσμούς της, μέχρι που αποσύρθηκε σταδιακά στο καταφύγιό του κοντά στο χωριό Lassere στην περιοχή Ariège της νοτιοδυτικής Γαλλίας.
Αδιάκοπα εργαζόμενος, κυρίως τις νυχτερινές ώρες από τις 10 το βράδυ έως τα ξημερώματα, έχει αφήσει ήδη 28000 χειρόγραφα στο Πανεπιστήμιο του Μονπελιέ, από το οποίο είχε αποφοιτήσει το 1948. Εκεί επέστρεψε ως καθηγητής, στις αρχές της δεκαετίας του ’70, όταν απομακρύνθηκε από την επιστημονική κοινότητα αμφισβητώντας τη θέση της επιστήμης στον σύγχρονο κόσμο. Τα χειρόγραφα του Μονπελιέ αποτελούνται από μαθηματικά κείμενα, επιστολές, λογοτεχνικά και φιλοσοφικά δοκίμια, ορισμένα από αυτά με μυστικιστικές αποχρώσεις.
Στην αποθήκη του Saint-Germain-des-Prés και στην κατοχή του βιβλιοπώλη και ειδικού στα χειρόγραφα Jean–Bernard Gillot βρίσκονται εκείνα που εντόπισαν τα παιδιά του μαθηματικού στο ερημητήριό του στην Ariège. Τα έδωσαν στον βιβλιοπώλη για να τα εκτιμήσει και να βρει τρόπους αξιοποίησής τους. Η εικόνα που μεταφέρει ο δημοσιογράφος της εφημερίδας «Le Monde» δεν είναι, πάντως, η καλύτερη. Τα χειρόγραφα φυλάσσονται σε περίπου 40 χάρτινες κούτες, ανάμεσα σε δεκάδες άλλα αντικείμενα. Σε ορισμένα από αυτά διακρίνονται μαθηματικά σχέδια ενώ άλλα είναι τοποθετημένα σκόρπια, όπως τα μάζεψαν από το καταφύγιό του, σε κούτες κακής κατάστασης.
Η αξιοποίησή τους απαιτεί πρώτα απ’ όλα αποκρυπτογράφηση, ώστε να διαπιστωθεί η αξία τους, και φυσικά συντήρηση. Η επιχείρηση θεωρείται πολυδάπανη και ενδιαφέρον για τη σωτηρία τους από επίσημους φορείς, προς το παρόν, δεν υπάρχει. Γεγονός που ωθεί τον δημοσιογράφο να τα χαρακτηρίσει ανεπιθύμητα. Ας ελπίσουμε ότι, στο τέλος, θα βρεθεί λύση στο πρόβλημα, αφού πρόκειται για τα χειρόγραφα ενός από τους σπουδαιότερους μαθηματικούς του εικοστού αιώνα.

Πηγή : https://thalesandfriends.org/el/2019/05/13/ta-anepiyhimita-heirografa-tou-grothendieck/?fbclid=IwAR0rJ5WwQqQfmUY3lITBYOOFYOlscxcj5BfdbhhiclkMi-awG_ZVmfmSDSA – https://www.lemonde.fr/sciences/article/2019/05/06/archives-d-alexandre-grothendieck-quel-prix-entre-epsilon-et-l-infini_5459041_1650684.html