Murray Gell-Mann (1929 -2019)

Ο νονός των quarks

Ο Μάρεϋ Γκελ-Μαν (Murray Gell-Mann, 15 Σεπτεμβρίου 1929 – 24 Μαΐου 2019) ήταν Αμερικανός φυσικός που τιμήθηκε με το Βραβείο Νόμπελ Φυσικής το 1969 «για τις συνεισφορές του και τις ανακαλύψεις του σχετικά την ταξινόμηση των στοιχειωδών σωματιδίων και τις αλληλεπιδράσεις τους». Ο Murray Gell-Mann εισήγαγε το όνομα «κουάρκ» στην φυσική των στοιχειωδών σωματιδίων, εμπνεόμενος από το μυθιστόρημα Finnegans Wake του James Joyce («Τρία κουάρκ για το Muster Mark!»).
Ο Gell-Mann σπούδασε φυσική στο πανεπιστήμιο Yale και συνέχισε τις μεταπτυχιακές του σπουδές στη φυσική στο ΜΙΤ, από όπου πήρε το διδακτορικό του το 1951. Επιβλέπων καθηγητής στην διδακτορική του διατριβή ήταν ο Victor Weisskopf.

                  

Ήταν καθηγητής Θεωρητικής Φυσικής στην έδρα «Robert Andrews Millikan» στο Τεχνολογικό Ινστιτούτο της Καλιφόρνιας και συνιδρυτής του Ινστιτούτου της Santa Fe. Ο Gell-Mann έχει περάσει και αρκετά χρόνια στο CERN.

Ο Gell-Mann εισήγαγε, ανεξάρτητα από τον George Zweig, το πρότυπο των κουάρκ ως συστατικών όλων των αδρονίων (π.χ. των πρωτονίων και νετρονίων), έχοντας πρώτα προσδιορίσει την συμμετρία SU(3) των αδρονίων. Αυτή η συμμετρία επεκτάθηκε στο ισοσπίν ώστε να συμπεριλάβει και την «παραδοξότητα», έναν κβαντικό αριθμό που ανακαλύφθηκε επίσης από τον Gell-Mann.
Ο Gell-Mann ανέπτυξε τη θεωρία V−A της ασθενούς αλληλεπίδρασης σε συνεργασία με τον Feynman. Την δεκαετία του 1960 ο Gell-Mann εισήγαγε την «άλγεβρα των ρευμάτων» και η μέθοδος αυτή οδήγησε σε ανεξάρτητους από το εκάστοτε πρότυπο κανόνες αθροίσεως που επιβεβαιώνονταν από το πείραμα και στήριζαν την θεμελίωση και την ανάπτυξη του Καθιερωμένου Προτύπου των στοιχειωδών σωματιδίων.

Ο Gell-Mann μαζί με τον Feynman

Μαζί με τον Maurice Lévy, ο Gell-Mann ανέπτυξε το πρότυπο σίγμα των πιονίων, το οποίο περιγράφει τις αλληλεπιδράσεις πιονίων χαμηλής ενέργειας, ενώ μαζί με τον Harald Fritzsch εισήγαγε τον κβαντικό αριθμό του χρωματικού φορτίου και καθιέρωσαν την Κβαντική Χρωμοδυναμική (QCD) ως την θεωρία βαθμίδας των ισχυρών αλληλεπιδράσεων, παρότι δεν προέβλεψαν την ασυμπτωτική ελευθερία.
Είχε επίσης συνεισφορά στην θεωρία των ταλαντώσεων των νετρίνων. Στήριξε την θεωρία των χορδών «ζωντανή» από τη δεκαετία του 1970 μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1980, σε μία εποχή κατά την οποία αυτή ήταν αντιδημοφιλής.

               

Πηγή: Wikipedia physicsgg.me Caltech