Στέφανος Τραχανάς: Ο βομβιστής και ο στρατηγός
Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης
Μια επιστημονική επανάσταση χωρίς «βόμβες» στα θεμέλια του παλιού καθεστώτος και χωρίς «Στρατηγό» να συντονίζει τους «βομβιστές», μάλλον δεν γίνεται. Και η κβαντική επανάσταση τα είχε όλα. Τον Αλβέρτο Αϊνστάιν πρώτα απ’ όλα ―τον μεγαλύτερο βομβιστή του 20ού αιώνα― και τον επίσης μεγάλο βομβιστή Νιλς Μπορ, ο οποίος όμως έγινε ταυτόχρονα ο Στρατηγός της! Ο μέντορας της δεύτερης γενιάς επαναστατών ―Χάιζενμπεργκ, Πάουλι και Ντιράκ― χάρις στους οποίους η επανάσταση είχε ένα θριαμβευτικό φινάλε. Κατέληξε στην πιο επιτυχημένη επιστημονική θεωρία όλων των εποχών· την κβαντομηχανική. Είναι όμως πράγματι τόσο αλλόκοτη αυτή η θεωρία ώστε κανείς να μην την καταλαβαίνει, όπως λέγεται; Κι αν ναι, πώς συμβαίνει τότε και η κβαντομηχανική όχι μόνο εξήγησε τον κόσμο μας ―από τα βάθη του μικρόκοσμου έως τις εσχατιές του σύμπαντος― αλλά είναι και η κινητήρια δύναμη της αλλαγής του μέσω μιας συνεχιζόμενης τεχνολογικής επανάστασης χωρίς προηγούμενο στην ανθρώπινη ιστορία; Κι αν όντως η κβαντομηχανική είναι τόσο επιτυχημένη, γιατί ο Αϊνστάιν στάθηκε τόσο κριτικά απέναντί της ώστε η διαμάχη του με τον Μπορ να βρίσκεται στο επίκεντρο της ιστορίας της; Και ήταν πράγματι τόσο σημαντική αυτή η διαμάχη ώστε τα παρατσούκλια που δώσαμε στους πρωταγωνιστές της ―ο Βομβιστής κι ο Στρατηγός― να φιγουράρουν και στον τίτλο του βιβλίου; Και οι υπόλοιποι επαναστάτες τι ρόλο έπαιξαν και ποια ήταν τα χαρακτηριστικά της ζωής και της προσωπικότητάς τους που αξίζει να γνωρίζουμε; Γιατί ο Ντιράκ ―αυτό το λαϊκό παιδί από το Μπρίστολ― ήταν τόσο λιγομίλητος ώστε να έχει οριστεί ως μονάδα ομιλητικότητας το Ντιράκ, όπου ένα Ντιράκ ίσον μία λέξη την ώρα; Και στον αιώνα μας οι μεγάλες προκλήσεις ποιες είναι; Θα αντέξει η κβαντομηχανική τη σύγκρουσή της με τη γενική θεωρία της σχετικότητας ή μια νέα επιστημονική επανάσταση θα είναι ξανά αναγκαία; Μήπως ο Αϊνστάιν δεν είπε ακόμα την τελευταία του λέξη και η αναμέτρησή του με τον Μπορ και την κβαντομηχανική θα συνεχιστεί και στον 21ο αιώνα;
Αν ερωτήματα όπως τα παραπάνω κινούν το ενδιαφέρον σας, τότε τούτο το βιβλίο θα έχει κάτι να σας πει.
Ο Στέφανος Τραχανάς διδάσκει, μεταξύ άλλων, κβαντική φυσική και διαφορικές εξισώσεις στο τμήμα Φυσικής του Πανεπιστημίου Κρήτης από το 1983 έως σήμερα. Από το 1986 και μετά είναι μέλος του επιστημονικού προσωπικού του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας (ΙΤΕ), και η διδασκαλία του στο τμήμα Φυσικής προσφέρεται δωρεάν.
Είναι συγγραφέας έντεκα πανεπιστημιακών συγγραμμάτων στα παραπάνω πεδία, καθώς και των βιβλίων Το φάντασμα της όπερας: Η επιστήμη στον πολιτισμό μας και Το αμάρτημα της Εύας: Φυσική κάτω από τ’ άστρα και δημιουργική μάθηση, Ο κύκλος: επιστήμη και δημοκρατία σε ανήσυχους καιρούς, τα οποία απευθύνονται στο ευρύτερο κοινό. Το βιβλίο του An Introduction to Quantum Physics κυκλοφόρησε το 2018 από τον εκδοτικό οίκο Wiley. Υπό έκδοση για το 2025 βρίσκεται επίσης το βιβλίο του Κβαντομηχανική Λυκείου: Για τη χαρά της ανακάλυψης, το οποίο απευθύνεται κυρίως σε εκπαιδευτικούς και ανήσυχους μαθητές.
Το 2003 ανακηρύχθηκε σε επίτιμο διδάκτορα του Πανεπιστημίου Κρήτης, ενώ το 2012 του απονεμήθηκε το Εθνικό Βραβείο Εξαίρετης Πανεπιστημιακής Διδασκαλίας εις μνήμην Ξανθόπουλου – Πνευματικού. Για το σύνολο της προσφοράς του τιμήθηκε το 2015 με τον Ανώτερο Ταξιάρχη του Φοίνικα της Ελληνικής Δημοκρατίας.
Το 2022, το τμήμα Φυσικής του Πανεπιστημίου Κρήτης έδωσε το όνομά του σε ένα από τα αμφιθέατρά του, ενώ το 2023 ο Δήμος Ηρακλείου τού απένειμε το Βραβείο Ηθικής Τάξεως της πόλης και το ΙΤΕ τον τίτλο του Διακεκριμένου Μέλους του.
Ως ιδρυτικό μέλος και διευθυντής των Πανεπιστημιακών Εκδόσεων Κρήτης (ΠΕΚ) του ΙΤΕ μέχρι το 2013, είχε τη βασική ευθύνη για τη δημιουργία του πρώτου πανεπιστημιακού εκδοτικού οίκου της χώρας. Τα τελευταία χρόνια, το ενδιαφέρον του στράφηκε στα ανοικτά διαδικτυακά μαθήματα και τους νέους δρόμους που αυτά ανοίγουν για την εξίσωση των ευκαιριών στην ποιοτική εκπαίδευση. Πιστεύοντας ότι η χώρα μας δεν μπορεί να μείνει έξω από τις επαναστατικές αλλαγές που συντελούνται αλλού σε αυτό το θέμα, πήρε την πρωτοβουλία για την ίδρυση του Κέντρου Ανοικτών Διαδικτυακών Μαθημάτων Mathesis –ενός αυτόνομου και αυτοχρηματοδοτούμενου τμήματος των ΠΕΚ– στο οποίο και προσφέρει εθελοντικά την εργασία του τόσο ως διευθυντής του όσο και ως δάσκαλος ή συγγραφέας. Η επιτυχία του «πειράματος» είναι το προσωπικό του στοίχημα για τα επόμενα χρόνια.
Διαβάστε ένα απόσπασμα του βιβλίου
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου