1958 – η «Φυσική της Ογδόης» στις εφημερίδες

του Γιώργου Φασουλόπουλου

την πολεμική συζήτηση συντόνισε ο Ρένος Αποστολίδης (1924 – 2004), στην εφημερίδα «Ελευθερία», της οποίας ήταν τότε τακτικός συντάκτης

ο Ρένος, φιλόλογος, καθηγητής σε ιδιωτικά σχολεία, σημαντικός ανθολόγος της ελληνικής ποίησης & διηγήματος μαζί με τον πατέρα του Ηρακλή, έχει και ο ίδιος γράψει νουβέλες με πένα – λεπίδι που ανατέμνουν τον Εμφύλιο σε πλαίσιο πέραν του δίπολου αριστεράς-δεξιάς (Πυραμίδα 67, ο Α2), μεταφραστής μαζί με τους φιλόλογους γιούς του, Ήρκο & Στάντη (6τομος Μέγας Αλέξανδρος του J. G. Droysen), έγινε γνωστός για το οξύ κριτικό του λόγο, χωρίς να αποφύγει προσωπικούς χαρακτηρισμούς, πολλές φορές φλερτάροντας με το λίβελλο



η ανταλλαγή απόψεων ξεκίνησε με καταγγελτικό άρθρο του Ρένου στην «Ελευθερία», πριν 60 χρόνια (21/ 10/ 1958):

τώρα που το θέμα της Παιδείας είναι πάλι επίκαιρο – οι εξετάσεις των Ανωτάτων Σχολών ετελείωσαν … – ας εξετάσωμε ένα θέμα πολύ βασικό: Τι γίνεται με τα βιβλία που μελετούν τις επιστήμες οι σπουδαστές μας; ….. Φυσικά το κακό ξεκινάει απ τα πολύ βασικότερα: από αυτά τα διδακτικά βιβλία και το περιεχόμενο της εκπαιδεύσεως της Μέσης Παιδείας μας. Και να, προχθές ακόμα καταγγελλόταν, ότι ο λαμπρός καθηγητής στην έδρα της Φυσικής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, κ. Αλεξόπουλος κρέμασε προ καιρού μια επίσημη ανακοίνωση ερμηνευτική των αποτελεσμάτων και διορθωτική των σφαλμάτων εισαγωγικών γραπτών απορριφθέντων υποψηφίων από την οποίαν προφανέστατα αποδεικνυόταν, ότι ο αρμόδιος και σοφός καθηγητής της έδρας εμηδένιζε αυτούς τους εκπονητές των εν ισχύ διδακτικών βιβλίων Φυσικής στα γυμνάσια! Γιατί απλούστατα, τα τρομερά πράγματι λάθη των υποψηφίων ήσαν αυτούσια όσα τους διδάσκονταν ως «ορθά», μέσα απ τα εγκεκριμένα και επιβεβλημένα απ το υπουργείο Παιδείας γυμνασιακά βιβλία Φυσικής!

το «πύρινο» άρθρο συνεχίζει με επίθεση και σε άλλα σχολικά βιβλία για να καταλήξει στα πανεπιστημιακά συγγράμματα με αρνητικά παραδείγματα από ιστορικά και φιλοσοφικά εγχειρίδια

όλο το άρθρο (1 & 2)

η επιστολή και αυτές που θα ακολουθήσουν έχουν μεταγραφεί σε μονοτονικό αλλά διατηρούν την ορθογραφία των πρωτότυπων

ο «λαμπρός καθηγητής Αλεξόπουλος» είναι βέβαια ο Καίσαρ Αλεξόπουλος (1909 – 2010), καθηγητής Φυσικής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, Ακαδημαϊκός, Πρύτανης του Πανεπιστημίου, συγγραφέας πρότυπων για τη δεκαετία του 1960 πανεπιστημιακών βιβλίων Φυσικής με διαχρονικό συνεργάτη τον αειθαλή Διονύσιο Μαρίνο και τον Γεώργιο Μπίλη. Στο ίδιο πνεύμα έγραψαν και κατάλληλα προσαρμοσμένα σχολικά εγχειριδία



μετά από 15 μέρες, στις 7/ 11/ 1958, απαντά στην εφημερίδα ο μη κατονομαζόμενος στο άρθρο του Ρένου αλλά άμεσα θιγόμενος συγγραφέας των επίμαχων σχολικών εγχειριδίων, Αλκίνοος Μάζης (1904-1980), τότε διευθυντής της Βαρβακείου Πρότυπης Σχολής. Είναι εκείνος που “μηδενίστηκε απ τον σοφό καθηγητή”



δεξιά ο Μάζης, ως υποδιευθυντής της Βαρβακείου, με τον ψηλότερο Λεωνίδα Λιώκη, τότε διευθυντή της Σχολής

οι περικοπές της απάντησης έγιναν απ την εφημερίδα

το άρθρο τούτο προκαλεί κατάπληξιν δια την τόλμην του αρθρογράφου να καθυβρίσει χωρίς να διασταυρώσει τας πληροφορίας του. Επειδή μεταξύ των άλλων ο αρθρογράφος θίγει υβριστικότατα και τα διδακτικά βιβλία Φυσικής του ΟΕΣΒ, είμαι υποχρεωμένος να γνωρίσω υμάς τα κάτωθι:

α) ο αρθογράφος, άγνωστον πόθεν αντλών το θάρρος, θεώρησεν άξιους «μηδενισμού» τους «εκπονητάς» των βιβλίων Φυσικής του ΟΕΣΒ. Εις τον όρον του «εκπονηταί βιβλίων» περιέλαβεν σαφώς ο αρθρογράφος αφενός μεν τον συγγραφέα των βιβλίων (αριστούχον του Πανεπιστημίου Αθηνών) και αφετέρου και τους κριτάς των βιβλίων τούτων, ήτοι τους αρμοδίους Εκπαιδευτικούς Συμβούλους, τους Γενικούς Επιθεωρητάς των Φυσικών και τους δυο Καθηγητάς της Φυσικής εις τα Πανεπιστήμια Αθηνών και Θεσσαλονίκης, οίτινες ως κριτές οι οποίοι ενέκρινον τοιαύτα κατά τον αρθρογράφον βιβλία Φυσικής

περεταίρω ο επιστολογράφος αναφέρει ότι τα «δύο βιβλία Φυσικής» αποτέλεσαν σταθμό εις την διδασκαλίαν της Φυσικής εις τα Γυμνάσιά μας, διότι κατά κοινήν ομολογίαν ύψωσαν την στάθμην της γυμνασιακής Φυσικής εις την εμπρέπουσαν θέσιν. Η επίδρασις αυτών των βιβλίων επί της σχολικής μας βιβλιογραφίας υπήρξεν άμεσος και καταφαίνεται εκ του εξής γεγονότος. Προ της εκδόσεως υπό του ΟΕΣΒ των βιβλίων Φυσικής εκυκλοφόρουν ελεύθερα βιβλία Φυσικής. Αμέσως όμως μετά την έκδοσιν των βιβλίων του ΟΕΣΒ όλοι οι συγγραφείς των προγενεστέρως εκδοθέντων ελευθέρων βιβλίων Φυσικής εκυκλοφόρησαν «Συμπληρώματα» του βιβλίου ή «νέαν έκδοσιν» με την ομολογίαν ότι ηναγκάσθησαν εκ των υστέρων να προσαρμόσουν την ύλην των βιβλίων των προς την ύλην των βιβλίων Φυσικής του ΟΕΣΒ, δια να περιλάβουν «όλα τα επιπλέον θέματα, του ΟΕΣΒ, αλλά δεν περιείχοντο εις τα προγενεστέρως εκδοθέντα βιβλία των. Αν λοιπόν τα βιβλία του ΟΕΣΒ ήταν τόσο άθλια, όσον τα θεωρεί ο αρθρογράφος, δεν θα υπήρχε λόγος να προσαρμοστούν προς αυτά εκ των υστέρων και δι εκτάκτων εκδόσεων . Η πρωτοφανής εις την ελληνικήν βιβλιογραφίαν λεπτομερής προσαρμογή όλων των προγενεστέρως εκδοθέντων βιβλίων προς το επίσημον διδακτικόν αποδεικνύει την αξίαν των, τα οποία απέβησαν το πρότυπον του γυμνασιακού βιβλίου Φυσικής. Η ύλη των βιβλίων τούτων ανταποκρίνεται προς τα σημερινά διαφέροντα και τας πνευματικάς ικανότητας των μαθητών μας

η απάντηση του Μάζη (3)

η αντίκρουση του Μάζη έχει συνταχθεί σε συμβατικό ακαδημαϊκό ύφος και με ήπιο τόνο αναφέρεται στην επίδραση των επίμαχων βιβλίων σε εκείνα του εμπορίου. Επιπλέον έμμεσα υπαινίσσεται ότι «ο λαμπρός καθηγητής» που επικαλείται ο Ρένος, ενδέχεται να ήταν κριτής των βιβλίων, παρότι αυτός ο ίδιος στη συνέχεια ενίσταται για την ποιότητά τους

για το θέμα με ενημέρωσε ο φίλος μου απ το 1973, Δημήτρης Βλάχος. Ό ίδιος διάβασε για τον «διάλογο» στη συλλογή δοκιμίων του Ρένου, «Κριτική του Μεταπολέμου», 1970, Εκδόσεις Νέα Ελληνικά

από πού όμως το έμαθε ο Ρένος;

Πηγή: Υλικονετ