Ινσουλίνη και βραβεία Νομπέλ




του καθηγητή του ΑΠΘ Χ. Βάρβογλη

Ο σακχαρώδης διαβήτης είναι μια από τις πιο ύπουλες χρόνιες ασθένειες του ανθρώπου. Η έλλειψη ινσουλίνης, της ορμόνης που εκκρίνει το πάγκρεας και χρησιμεύει στο μεταβολισμό της γλυκόζης, έχει πολύ σοβαρές συνέπειες στην υγεία μας, όπως χρόνια νεφρική ανεπάρκεια, βλάβες του αμφιβληστροειδούς και εξελκώσεις στα πόδια. Μέχρι τις αρχές του εικοστού αιώνα η επιστήμη δεν μπορούσε να κάνει και πολλά, και πολλοί άνθρωποι έμεναν τυφλοί, χωρίς πόδια ή και πέθαιναν από τη νεφρική ανεπάρκεια.

Όμως στις 3 Μαρτίου του 1921, μια μέρα σαν και σήμερα πριν από 98 χρόνια, o ρουμάνος γιατρός Nicolae Paulescu υπέβαλε για έγκριση στο ρουμανικό υπουργείο Βιομηχανίας και Εμπορίου την πατέντα παρασκευής ενός εκχυλίσματος παγκρέατος, που είχε θετικά αποτελέσματα στην αντιμετώπιση του διαβήτη, χωρίς όμως να γνωρίζει ποια ήταν η δραστική ουσία. Δύο χρόνια αργότερα, οι καναδοί γιατροί Frederick Banting, Charles Best και ο αμερικανός χημικός James Collip κατοχύρωσαν στον Καναδά και στις ΗΠΑ την πατέντα της παρασκευής καθαρής ινσουλίνης και την πούλησαν στο πανεπιστήμιο του Τορόντο έναντι του συμβολικού τιμήματος του ενός δολαρίου. Από τότε άρχισε η μαζική παρασκευή ινσουλίνης από το πάγκρεας χοίρων και αγελάδων, και νικήθηκε ο εφιάλτης του διαβήτη. Σήμερα η ινσουλίνη παρασκευάζεται από γενετικά τροποποιημένα βακτήρια.

Πέρα όμως από την πατέντα παρασκευής και τη σωτηρία των ασθενών, η ιστορία της ινσουλίνης είναι συνδεδεμένη και με μια πολύ δυσάρεστη επιστημονική διαμάχη για το βραβείο Νομπέλ Ιατρικής του 1923, που δόθηκε στους McLeod και Banting. Σύμφωνα με την επιτροπή βράβευσης, η ινσουλίνη ανακαλύφθηκε και απομονώθηκε τη διετία 1921-1922 στο εργαστήριο του καθηγητή John McLeod, στο πανεπιστήμιο του Τορόντο.

Την αρχική ιδέα πρότεινε ο Banting, ένας νεαρός καναδός γιατρός, στον McLeod, ο οποίος παραχώρησε για τα πειράματα έναν χώρο στο εργαστήριό του και έναν βοηθό, τον Best. Όταν τα αρχικά πειράματα αποδείχθηκαν πετυχημένα, ο McLeod έδειξε ενδιαφέρον και έδωσε μερικές χρήσιμες συμβουλές στους δύο ερευνητές, όπως για παράδειγμα να διατηρούν το προϊόν της επεξεργασίας του παγκρέατος των πειραματόζωων σε φυσιολογικό ορό.

Στη συνέχεια ο Best μαζί με τον Collip κατάφεραν να πετύχουν την παρασκευή της ινσουλίνης σε μεγάλες ποσότητες, κάνοντας έτσι δυνατή τη βιομηχανική παραγωγή της. Η απονομή του βραβείου Νομπέλ Ιατρικής το 1923 προκάλεσε θύελλα αντιδράσεων, αφού είχαν παραλειφθεί δύο από τους σημαντικούς συντελεστές του όλου επιτεύγματος, οι Best και Collip, ενώ είχε βραβευθεί ο McLeod, η συνεισφορά του οποίου ήταν δευτερεύουσα.

Ως διαμαρτυρία για την προφανή αδικία ο Banting μοιράστηκε τα χρήματα του βραβείου με τον μακροχρόνιο συνεργάτη του Best. Ο McLeod απάντησε δίνοντας το μισό από τα χρήματα του βραβείου στον Collip, αλλά αυτό δεν ήταν αρκετό για να σταματήσει η αμφισβήτηση της απόφασης της επιτροπής του βραβείου, η οποία συνεχίζεται μέχρι τις μέρες μας.

Δύο είναι τα σημαντικά στοιχεία σε αυτήν τη συζήτηση: η παράλειψη αναφοράς στη δουλειά του Paulescu και η προφανώς δευτερεύουσα συμβολή του MacLeod, η οποία φαίνεται από το ότι δεν συμπεριλήφθηκε στην πατέντα.

*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 3 Μαρτίου 2019

Σχόλια

Δημοφιλείς αναρτήσεις