Ποιός έσβησε τα φώτα στον Μπετελγκέζ;

 

 O Μπετελγκέζ (Betelgeuse) ή εξελληνισμένα Βετελγόζης είναι το ένατο λαμπρότερο άστρο στον ουρανό και βρίσκεται σε απόσταση περίπου 724 ετών φωτός. O Μπετελγκέζ έχει χαρακτηριστεί ως ερυθρός υπεργίγαντας και είναι ένας από τους μεγαλύτερους και λαμπρότερους αστέρες του ουρανού. Η διάμετρός του είναι τόσο μεγάλη που αν βρισκόταν στο κέντρο του Ηλιακού Συστήματος, η επιφάνειά του θα έφτανε μέχρι την τροχιά του Δία, «καταπίνοντας» όλους τους εσωτερικούς πλανήτες. Αν και ο Μπετελγκέζ έχει ηλικία μόνο 10 εκατομμυρίων ετών, η μεγάλη μάζα του έχει οδηγήσει στη γρήγορη εξέλιξή του και πιστεύεται ότι θα εκραγεί ως υπερκαινοφανής αστέρας – εντελώς χοντρικά σε περίπου 100.000 χρόνια, αφήνοντας πίσω του έναν αστέρα νετρονίων

Παρατηρήσεις από το Νοέμβριο του 2019 έως τον Μάρτιο του 2020, έδειχναν μία εντυπωσιακή μείωση στην λαμπρότητα του Μπετελγκέζ. Κάποιοι θεώρησαν ότι το άστρο ετοιμαζόταν να εκραγεί σε σουπερνόβα. Όμως, ένα από τα σενάρια που εξέταζαν οι αστρονόμοι για να εξηγήσουν το φαινόμενο ήταν ότι τεράστιες ποσότητες αστρικής σκόνης μείωναν την λαμπρότητα του άστρου. Κι αυτή είναι η ερμηνεία στην οποία καταλήγουν οι αστρονόμοι Montargès et al στην εργασία τους με τίτλο «A dusty veil shading Betelgeuse during its Great Dimming» , που δημοσιεύθηκε χθες στο περιοδικό Nature.

«Για πρώτη φορά βλέπουμε την εικόνα ενός άστρου να αλλάζει σε πραγματικό χρόνο» σχολιάζει ο Montargès επικεφαλής της έρευνας. Οι παρατηρήσεις του «Πολύ Μεγάλου Τηλεσκοπίου» (VLT) του Ευρωπαϊκού Παρατηρητηρίου του Νότου (ESO) συνδυάστηκαν στη συνέχεια με αυτές του διαστημικού τηλεσκοπίου Hubble που έδιναν ενδείξεις για μια πυκνή, καυτή μάζα υλικού να σιγοβράζει μέσα στην ατμόσφαιρα του άστρου πριν το ξαφνικό σκοτείνιασμα.

Η ανάλυση δίνει μια πλήρη εικόνα για το πώς εξελίχθηκε το φαινόμενο. Η επιφάνεια του Μπετελγκέζ, λένε οι ερευνητές, αλλάζει διαρκώς καθώς γιγάντιες μάζες αερίου κινούνται, φουσκώνουν και συρρικνώνονται μέσα στο άστρο. Λόγω αυτών των αλλαγών, ο Μπετελγκέζ εκτίναξε στο Διάστημα μια γιγάντια μάζα αερίου η οποία απομακρύνθηκε, ψύχθηκε και συμπυκνώθηκε, με τα βαρύτερα στοιχεία όπως το πυρίτιο να στερεοποιούνται σε σωματίδια σκόνης.

Καλλιτεχνική απεικόνιση του Μπετελγκέζ και του νέφους σκόνης που μείωσε την λαμπρότητά του.

Χάρη στο Hubble (*) οι αστρονόμοι διέκριναν το υλικό όταν εκτινάχθηκε από την επιφάνεια του άστρου και διαπέρασε την ατμόσφαιρά του, πριν τελικά σχηματιστεί η σκόνη που προκάλεσε το σκοτείνιασμα. Το σύννεφο αερίου εκτοξεύτηκε με ταχύτητα 320.000 χιλιάδων την ώρα και συμπυκνώθηκε όταν έφτασε σε απόσταση μερικών εκατομμυρίων χιλιομέτρων από το άστρο. Η παρατήρηση του φαινομένου ήταν εφικτή χάρη στο μέγεθος του Μπετελγκέζ , ένα από τα μεγαλύτερα άστρα που διακρίνονται με γυμνό μάτι στον ουρανό.

(*) Ας σημειωθεί ότι το διαστημικό τηλεσκόπιο Hubble βρίσκεται εδώ και μερικές μέρες εκτός λειτουργίας λόγω βλάβης που εμφανίστηκε στον υπολογιστή που ελέγχει τα όργανά του. Πρόκειται για υπολογιστή της δεκαετίας του 1980 (!), δεδομένου ότι το διαστημικό τηλεσκόπιο εκτοξεύθηκε στο διάστημα το 1990. Η κλασική μέθοδος επιδιόρθωσης βλάβης υπολογιστή, τον κλείνουμε και τον ανοίγουμε ξανά, δυστυχώς δεν απέδωσε. Οι μηχανικοί επιχειρούν τώρα να ενεργοποιήσουν μια εφεδρική μονάδα 

μνήμης. Ελπίζουμε να τα καταφέρουν…

πηγή: https://www.tovima.gr/2021/06/16/science/vetelgozis-lythike-to-mystirio-me-astro-pou-afise-afonous-tous-astronomous/ – 

https://phys.org/news/2021-06-mystery-betelgeuse-dip-brightness.html