Σαν σήμερα ανακαλύφθηκε ο πρώτος εξωπλανήτης

Ίδρυμα Ευγενίδου / Eugenides Foundation

Σαν σήμερα, το 1995, ανακαλύπτεται ο πρώτος εξωπλανήτης που περιφέρεται γύρω από ένα άστρο σαν τον Ήλιο

༄˖°..ೃ࿔*:༄˖°..ೃ࿔*:༄˖°..ೃ࿔*:༄˖°..ೃ࿔*:༄˖°..ೃ࿔*:༄˖°..ೃ࿔*:༄˖°..ೃ

Στις 6 Οκτωβρίου του 1995, οι αστρονόμοι Michel Mayor και Didier Queloz από το Πανεπιστήμιο της Γενεύης ανακοινώνουν στο επιστημονικό περιοδικό Nature την πρώτη ανακάλυψη ενός εξωπλανήτη, ο οποίος περιφέρεται γύρω από ένα άστρο σαν τον Ήλιο.

Για την ανακάλυψή τους αυτή, οι Mayor και Queloz τιμήθηκαν με το Νόμπελ Φυσικής του 2019 (το μισό του βραβείου δόθηκε στον Αμερικανό κοσμολόγο James Peebles, ενώ το άλλο μισό μοιράστηκε στους δύο αστρονόμους).

Ο πλανήτης αυτός, που ονομάστηκε 51 Πηγάσου b, περιφέρεται γύρω από ένα άστρο παρόμοιο με τον Ήλιο, το οποίο βρίσκεται στον αστερισμό του Πηγάσου, περίπου 50 έτη φωτός μακριά, ενώ η σπουδαία αυτή ανακάλυψη επιτεύχθηκε με την βοήθεια μιας μεθόδου που βασίζεται στο φαινόμενο Doppler.

Σύμφωνα με αυτό, όταν ένα άστρο μάς πλησιάζει, η ακτινοβολία του φτάνει σ’ εμάς με μικρότερο μήκος κύματος, που σημαίνει ότι έχει μετατοπιστεί προς το μπλε τμήμα του ηλεκτρομαγνητικού φάσματος.

Όταν, όμως, απομακρύνεται, η ακτινοβολία του ξεχειλώνει, δηλαδή φτάνει σ’ εμάς με μεγαλύτερο μήκος κύματος, που σημαίνει ότι έχει μετατοπιστεί προς το κόκκινο.

Πώς, όμως, χρησιμοποιούμε το φαινόμενο αυτό στην αναζήτηση πλανητών; Όπως ακριβώς ένας πλανήτης διαγράφει ελλειπτική τροχιά γύρω από ένα άστρο, έτσι και το άστρο, αντιδρώντας στην ανεπαίσθητη βαρυτική έλξη του αόρατου πλανήτη, αναγκάζεται να διαγράψει την δική του μικροσκοπική τροχιά γύρω από το κοινό κέντρο μάζας του πλανητικού συστήματος.

Η μετατόπιση αυτή μπορεί να παρατηρηθεί με την βοήθεια ενός φασματογράφου, με τον οποίο αναλύουμε το αστρικό φως στα συστατικά του χρώματα, δημιουργώντας το χαρακτηριστικό «φάσμα» του άστρου με τις σκοτεινές του γραμμές.

Καθώς, λοιπόν, το άστρο κινείται γύρω από το κέντρο μάζας του, πότε απομακρύνεται από το τηλεσκόπιό μας και πότε το πλησιάζει, με αποτέλεσμα να μετατοπίζονται και οι φασματικές του γραμμές: προς την μπλε περιοχή του φάσματος όταν το άστρο μάς πλησιάζει και προς την κόκκινη περιοχή, όταν το άστρο απομακρύνεται από εμάς.

Η περιοδική αυτή «ταλάντωση» των φασματικών γραμμών αποδεικνύει την ύπαρξη ενός εξωπλανήτη, ενώ με την κατάλληλη επεξεργασία και τις γνώσεις μας για την βαρύτητα, μπορούμε να υπολογίσουμε την περίοδο περιφοράς του, την μάζα του, καθώς και την απόστασή του από το άστρο του.

Έχοντας ελάχιστη μάζα περίπου την μισή από αυτήν που έχει ο Δίας, ο εξωπλανήτης 51 Πηγάσου b βρίσκεται σε τόσο μικρή απόσταση από το άστρο του, ώστε συμπληρώνει μία περιφορά γύρω του σε 4 μόλις ημέρες (συγκριτικά, ο Ερμής συμπληρώνει μία περιφορά γύρω από τον Ήλιο σε 88 ημέρες), ενώ η θερμοκρασία του αγγίζει τους 1.000 °C.

˚　　　　✦　　　.　　. 　 ˚　.　　　　 　 . ✦　　　 　˚　　　　 .

　　　. 　　˚　　 　　*　　 　　✦　　　.　　.　　　✦　˚ 　 　　　 ˚　.˚　　　　✦　　　.　　. 　 ˚　.　　　　 　　 　　　　 ✦　　.　

Φωτογραφία: Καλλιτεχνική αναπαράσταση του πλανήτη 51 Πηγάσου b

Credit: NASA/JPL-Caltech

Μπορείτε να βρείτε περισσότερες πληροφορίες για τους διαφορετικούς τρόπους με τους οποίους οι επιστήμονες ανιχνεύουν πλανήτες άλλων αστρικών συστημάτων στο 2ο επεισόδιο της σειράς Space Series του Ευγενιδείου Πλανηταρίου, στον ακόλουθο σύνδεσμο:

E2: Αναζητώντας Εξωπλανήτες - ΙΔΡΥΜΑ ΕΥΓΕΝΙΔΟΥ (eef.edu.gr)