Φυσικά καθαριστικά κουζίνας. Πώς θα απαλλαγούμε από τις μεγάλες βιομηχανίες απορρυπαντικών;

Ποιος είπε ότι χρειαζόμαστε τα απορρυπαντικά; μήπως το ξύδι, το λεμόνι και η σόδα κάνουν την ίδια δουλειά και είναι φιλικά στο περιβάλλον και στην τσέπη μας; Η χημεία της κουζίνας σε δράση!!

Οι προσπάθειες που κάνουν οι χημικές βιομηχανίες ώστε να δίνουν υλικά για το καθημερινό καθάρισμα είναι ανάλογες της τεράστιας αγοράς που απλώνεται μπροστά τους. Αλλάζουν, προσθέτουν, βελτιώνουν. Ρούχα, νεροχύτες, τζάμια, πλακάκια, νιπτήρες, λεκιασμένα τραπεζομάντιλα, παιδικά ρούχα περιμένουν τη θαυματουργή ουσία για να καθαρίσουν. «Γρήγορα και εύκολα» είναι το λειψό σύνθημα.
Και το αποκαλούν «λειψό» όσοι θέλουν να του προσθέσουν και ένα τρίτο συστατικό. Μη τοξικό. Διότι οι άνθρωποι άρχισαν να αισθάνονται ότι μερικά από τα καθαριστικά που προσφέρονται στο εμπόριο, όσο πιο δραστικά και πιο αποτελεσματικά γίνονται αρχίζουν να ενοχλούν το δέρμα, την αναπνοή, να φέρνουν πονοκεφάλους και στους πιο ευαίσθητους καταναλωτές ακόμη και  εκζέματα. Αναπτύσσεται λοιπόν παράλληλα ένα κίνημα για επιστροφή σε πιο απλές ουσίες, ίσως και λιγότερο αποτελεσματικές αλλά σίγουρα λιγότερο τοξικές. Θα δούμε λοιπόν μερικές από αυτές και θα προσπαθήσουμε να κατανοήσουμε τον τρόπο με τον οποίο μπορούν να δράσουν, έχοντας σαφώς πολύ μικρότερο κόστος, σε διάφορες περιπτώσεις καθημερινής τρέλας για πάστρα και υγεία ταυτόχρονα.

Από το ξίδι στη σόδα

Τα βασικά υλικά για μια πιο ήπια μεταχείριση της σπιτικής βρωμιάς είναι η μαγειρική σόδα, το ξίδι, το οξυζενέ, το κιτρικό οξύ, και σε πιο ακραίες περιπτώσεις η κόκα-κόλα και το φιστικοβούτυρο!

Το ξίδι είναι οξικό οξύ διαλυμένο σε νερό. Το οξικό οξύ προκύπτει ως αποτέλεσμα δύο βιοχημικών διαδικασιών. Πρώτα έχουμε την αλκοολική ζύμωση που μετατρέπει τα σάκχαρα των φρούτων σε αιθανόλη και στη συνέχεια, με τη βοήθεια άλλων μυκήτων, από την αλκοόλη περνούμε στο οξικό οξύ. Μια μορφή ακόμη πιο καθαρή και πιο κατάλληλη για καθαρισμούς είναι το λευκό ξίδι. Ενα υγρό απαλλαγμένο από χρώμα και οσμές, πιο κατάλληλο για καθαρισμούς παρά για φαγητό. Ξίδι 4%, που είναι μια συνηθισμένη αναλογία οξικού οξέος και νερού. Ενα διάλυμα λίγο πιο ασθενές από τον χυμό του λεμονιού και στην κλίμακα οξύτητας έχει pH 2,5. Με το ουδέτερο να είναι στο 7, ενώ ένα αλκαλικό διάλυμα, το αντίθετο δηλαδή του όξινου, είναι πάνω από 7. Αυτό το ήπια όξινο υγρό λοιπόν μπορεί να χρησιμοποιείται μέσα στο σπίτι άφοβα ως πολυ-καθαριστικό. Με το επιπλέον θετικό στοιχείο ότι και να πέσει στα χέρια μικρών παιδιών δεν μπορεί να προκαλέσει τα δεινά που διαβάζουμε ότι ίσως να συμβούν σε παιδιά με άλλα δυνατά καθαριστικά, ούτε να δημιουργούνται πνιγηροί ατμοί από τη χρήση του.

Το νερό, ανάλογα με την περιοχή, περνώντας από τους σωλήνες και τις διάφορες συσκευές αφήνει πίσω του ένα ίζημα σκληρό και κιτρινωπό. Στη γλώσσα της Χημείας αναφέρεται με την ονομασία ανθρακικό ασβέστιο και αυτό το «ανθρακούχο» συστατικό του είναι που το κάνει σκληρό και δύσκολο να ξεκολλήσει. Πρέπει με κάποιον τρόπο να το διασπάσουμε. Χρησιμοποιώντας λοιπόν ένα οξύ καταφέρνουμε να διώξουμε το συστατικό αυτό που μετατρέπεται σε διοξείδιο του άνθρακα και νερό. Ταυτόχρονα αντικαθίσταται με ένα άλλο ώστε η νέα ένωση που προκύπτει να δίνει, όπως λέμε, άλας πιο ευδιάλυτο, δηλαδή πιο εύκολο να το ξεπλύνεις. Ο περισσότερος κόσμος έχει μάθει να χρησιμοποιεί δυνατά οξέα με χλώριο ή θειικά συστατικά, όμως καλό είναι να συνειδητοποιήσουμε ότι και το ξίδι  μπορεί να κάνει αυτή τη δουλειά στις περισσότερες των περιπτώσεων. Αν μάλιστα αμέσως μετά χρησιμοποιήσουμε ένα πανί διαποτισμένο με διάλυμα μαγειρικής σόδας σε νερό, τότε παρασύρουμε το ευδιάλυτο πλέον άλας και η επιφάνεια καθαρίζει.

Σόδα και για... πυρηνικό ατύχημα!

Η σόδα εκτός από τα άλλα χαρίσματά της μπορεί να δράσει και σαν ένα πολύ ήπιο γυαλόχαρτο. Με το ξίδι επίσης χάρη στο οξικό οξύ που περιέχει μπορούμε να αφαιρέσουμε και κάποιους λεκέδες από σκουριά, που είναι οξείδιο του σιδήρου και επίσης κάνει μια ευνοϊκή αντίδραση δίνοντας ένα πιο ευδιάλυτο άλας του σιδήρου. Αξίζει να αναφέρουμε για τη σόδα ότι σε περίπτωση μεγάλης ανάγκης, αν εμφανιστεί μια ανεξέλεγκτη φλόγα στην κουζίνα μπορούμε να ρίξουμε επάνω της σόδα αν δεν έχουμε πυροσβεστήρα. Το διοξείδιο του άνθρακα που παράγεται βοηθάει κι αυτό στο να περιοριστεί το κακό. Αξίζει να αναφέρουμε και ότι όσο διαρκούσε η έρευνα στο πλαίσιο του Manhattan Project για την κατασκευή της ατομικής βόμβας, στις αρχές της δεκαετίας του '40, γινόταν ταυτόχρονα έρευνα για τις τοξικές ιδιότητες του ουρανίου. Ανακαλύφθηκε λοιπόν ότι το οξείδιο του ουρανίου προσκολλάται στα βαμβακερά υφάσματα και δεν φεύγει από εκεί όσο και αν το πλένεις με σαπούνι ή άλλο απορρυπαντικό και νερό. Σε περιπτώσεις λοιπόν όπως αυτή με την έκρηξη στο πυρηνικό εργοστάσιο της Φουκουσίμα ή σε βομβαρδισμό με βόμβες απεμπλουτισμένου ουρανίου πρέπει τα ρούχα να πλένονται με σόδα, γιατί όπως φαίνεται αυτή μόνο αποκτά συνάφεια με το ουράνιο ώστε να το απομακρύνει από το βαμβακερό ύφασμα.

Οι άλλες χρήσεις του οξυζενέ

Μπορεί το υπεροξείδιο του οξυγόνου να έχει τη φήμη ότι κάνει τα μαλλιά ξανθά, αλλά σήμερα αν το δούμε σε ένα σπίτι σε ποσότητα μπορούμε να σκεφθούμε ότι εδώ οι ένοικοι είναι και πολύ… προχώ. Διότι έχει αρχίσει να κερδίζει έδαφος ως ένα φθηνό και αποδεκτό καθαριστικό και απολυμαντικό. Το Hydrogen Peroxide, όπως αναγράφεται συχνά στη συσκευασία του, αποτελείται από οξυγόνο και υδρογόνο, πωλείται συνήθως ως διάλυμα 3%, δηλαδή το υπόλοιπο 97% είναι νερό, αλλά τώρα εμφανίζεται και σε συσκευασίες μεγαλύτερης περιεκτικότητας για απολυμάνσεις. Διότι, εκτός από την παλιά κλασική χρήση του επάνω σε πληγές ως αιμοστατικού και για την εξολόθρευση πιθανών μικροβίων, τώρα οικολογικά σκεπτόμενοι άνθρωποι το χρησιμοποιούν για καθαρισμούς, κυρίως εκεί που υποψιάζονται ότι έχουμε μόλυνση από ανθεκτικούς μικροοργανισμούς. Το 2003 στην «Journal of Food and Science» δημοσιεύθηκε εργασία όπου αναφερόταν ότι μπορεί κάποιος να απαλλάξει φρούτα και λαχανικά ακόμη και από το γνωστό Escherichia coli με τη βοήθεια του υπεροξειδίου του οξυγόνου. Και δρα ως απολυμαντικό διότι οξειδώνει το περιβάλλον των μικροοργανισμών δημιουργώντας τοξικές καταστάσεις γι' αυτά που δεν μπορούν να τις αντέξουν, ενώ μπορεί να προκαλέσει και οπές στην προστατευτική τους μεμβράνη. Καλό είναι να έχουμε υπόψη μας ότι το φως του ήλιου μειώνει τη δραστικότητα του υπεροξειδίου αυτού, οπότε πρέπει να διακινείται σε συσκευασίες με σκούρο χρώμα για να διατηρεί τη δραστικότητά του.

Οι αρετές του κιτρικού

Εξαιρετικό και πολύ φθηνό στιλβωτικό για ατσάλινες επιφάνειες (ψαλίδια κ.ά.) είναι το λεπτό αλουμινόχαρτο, βουτηγμένο σε λίγο νερό. Το κιτρικό οξύ που περιέχεται στον χυμό του λεμονιού είναι άριστο για το καθάρισμα γυαλικών, τζαμιών, αλλά και για να λάμψουν συσκευές, όπως οι καφετιέρες.


Το κιτρικό οξύ είναι μια ουσία που συναντούμε και στον χυμό ενός λεμονιού όταν το στύψουμε, αλλά και σε άλλα φρούτα. Βέβαια η βιομηχανία δεν κάθεται να στύβει λεμόνια για να παραγάγει την ποσότητα που χρειάζεται, αλλά χρησιμοποιείται από το 1917 που ανακαλύφθηκε η δράση ενός μύκητα που δίνει ως παραπροϊόν του μεταβολισμού του και κιτρικό οξύ. Τα τελευταία χρόνια το κιτρικό οξύ, μια λευκή κρυσταλλική ουσία που πωλείται συσκευασμένη σε χάρτινες σακούλες, μπήκε σε αρκετά σπίτια γιατί θεωρήθηκε ότι αποτελεί κι αυτή ένα καλό καθαριστικό για όποιον θέλει να αποφεύγει τα δραστικά, ακριβά και ανθυγιεινά καθαριστικά του εμπορίου. Είναι λίγο πιο ακριβό από το ξίδι, αλλά όχι πολύ, και προτιμάται απ' όσους θέλουν κάτι πιο δραστικό, αφού έχει ακόμη μικρότερο pH και επιπλέον δεν έχει τη διαπεραστική οσμή του ξιδιού. Δρα με τον ίδιο τρόπο που περιγράφτηκε για το ξίδι και χρησιμοποιείται για να αφαιρεί τα ιζήματα λόγω της σκληρότητας του νερού. Είναι ιδιαίτερα καλό για το καθάρισμα γυαλικών, τζαμιών, αλλά και για συσκευές όπως είναι αυτές της παρασκευής του καφέ όπου τα λεπτά αρώματα έχουν πρωταγωνιστικό ρόλο. Οι πιο ενθουσιώδεις οπαδοί του κοντράρουν αυτούς του ξιδιού λέγοντας ότι το δίδυμο «κιτρικό οξύ - σόδα» όταν χρησιμοποιούνται διαδοχικά μπορεί να καθαρίσει κυριολεκτικά τα πάντα.

Καθαρίζοντας με αναψυκτικά

Τα διάφορα αναψυκτικά με βάση τον χυμό του φυτού κόλα αν θέλει κάποιος μπορούν να βρουν και άλλες εφαρμογές εκτός από το να βοηθούν να πάνε κάτω πιο γρήγορα πίτσες, χάμπουργκερ και σουβλάκια μαζί και με τους σχετικούς θορύβους. Παρ' όλη τη μυστικότητα των συνταγών διαπιστώθηκε ότι ένα βασικό συστατικό τους είναι το κιτρικό οξύ και, όπως αναφέραμε, αυτό είναι ένα καλό καθαριστικό. Ο αναγνώστης δεν θα πρέπει να εκπλαγεί αν διαβάσει ότι μπορεί να καθαρίσει τα τζάμια του αυτοκινήτου, ιδιαίτερα το μπροστινό, από τη σκόνη και τα πολλά και ενοχλητικά έντομα που είχαν την ατυχία να το βρουν μπροστά τους.

Και ό,τι περισσέψει μπορεί να πάει λίγο πιο κάτω. Στους προφυλακτήρες και σε όποιο άλλο μεταλλικό γυαλιστερό εξάρτημα. Διότι το φωσφορικό οξύ, που επίσης υπάρχει εκεί μέσα, μπορεί να αφαιρέσει τη θαμπάδα που προκαλείται από την οξείδωση της επιφάνειας.

Οσο γι' αυτούς που ακόμη διηγούνται με δέος το παλιό εκείνο «αν αφήσεις ένα κομμάτι κρέας μέσα σε κόκα-κόλα το πρωί θα το βρεις διαλυμένο», είναι καιρός να αξιοποιήσουν αυτή τη γνώση αν θέλουν μαρινάροντας για λίγη ώρα το κρέας τους προτού το ψήσουν σε ένα μείγμα από μπάρμπεκιου σος και κόκα-κόλα!

Αλουμίνιο εναντίον χάλυβα

Ενα απροσδόκητα χρήσιμο και βέβαια πολύ φθηνό στιλβωτικό για χαλύβδινες επιφάνειες αποδεικνύεται ότι είναι το λεπτό αλουμινόχαρτο βουτηγμένο σε λίγο νερό. Οντας πιο μαλακό το αλουμίνιο από τον χάλυβα, δεν του προξενεί γρατσουνιές αλλά με την τριβή η παραγόμενη θερμότητα βοηθάει να οξειδωθεί το αλουμίνιο και λόγω του ότι διαθέτει υψηλότερο δυναμικό οξειδοαναγωγής αφαιρεί οξυγόνο από τα σημεία όπου ο χάλυβας έχει οξειδωθεί. Το οξείδιο του αλουμινίου που σχηματίζεται είναι αρκετά σκληρό ώστε να δώσει ένα πολύ φίνο στιλβωτικό μέσο για τον χάλυβα. Και έτσι από ψαλίδια ως οποιεσδήποτε άλλες χαλύβδινες επιφάνειες στο σπίτι μπορούν να δεχθούν το… χάδι του ταπεινού και ευλύγιστου αλουμινόχαρτου.

Φέρε το φιστικοβούτυρο από το ψυγείο

Είναι το ιδανικό δόλωμα στις φάκες για ποντίκια, αλλά και άριστο καθαριστικό για τους λεκέδες σκουριάς. Το φιστικοβούτυρο προσδίδει ακόμη λάμψη στα μέταλλα.


Επειδή είναι αμέτρητες οι υποδείξεις για διάφορους τρόπους καθαρισμού διαφόρων λεκέδων σε περιοδικά, βιβλία και Διαδίκτυο, χωρίς όμως να δίδεται η εξήγηση γιατί μπορεί να καθαριστεί κάτι, δεν είναι κουτό να αφήσεις κάποιον άλλον να δοκιμάσει πρώτα και μετά να ρωτήσεις πώς πήγε το πράγμα. Ιδιαίτερα με κάτι ιστορίες που κυκλοφορούν για το φιστικοβούτυρο που μπορεί να ξεκολλήσει τις τσίχλες από τα μαλλιά των παιδιών αν τα αλείψεις με αυτό και ότι είναι καλό να ξυρίζεσαι με αυτό. Μάλλον γελάς όταν σκέφτεσαι το μπλέξιμο και διαβάζεις μετά ότι δεν έγινε τίποτε. Ψάχνοντας πάντως το σχετικό θέμα καταλήγεις στο ότι κάτι υπάρχει και μέσα στη λιπαρή αυτή ουσία που μπορεί να την κάνει χρήσιμη στο σπίτι. Εκτός από το ότι αποτελεί το ιδανικό δόλωμα στις φάκες των ποντικών, πολύ ανώτερο από το κλασικό τυρί, ναι, μπορείς να καθαρίσεις πράγματα και με το φιστικοβούτυρο. Διότι ένα από τα συστατικά του είναι και το οξαλικό οξύ. Το οξαλικό οξύ εμφανίζει μεγάλη συνάφεια με τα μέταλλα και έτσι, ενώ στο ανθρώπινο σώμα το εμποδίζει να αξιοποιήσει το σίδηρο που υπάρχει, π.χ., στο σπανάκι, όταν έλθει σε επαφή με μέταλλα όπως είναι το αλουμίνιο τους δίνει μια εξαιρετική μεταλλική λάμψη, ενώ είναι πολύ καλό και για την αφαίρεση λεκέδων σκουριάς.

Κλείνοντας πάντως πρέπει να αναφερθεί ότι, όπως έδειξαν επιστημονικές εργασίες, πολλά από τα καθαριστικά του εμπορίου είναι εξίσου αποτελεσματικά και σε μερικές περιπτώσεις καλύτερα από τις φθηνές αυτές ουσίες που αναφέραμε, αλλά τα ταπεινά παλιά καθαριστικά έχουν το πλεονέκτημα να μην είναι τόσο τοξικά. Ανάλογα λοιπόν ο καθένας με τις ανάγκες, το πορτοφόλι και την υπομονή του, μπορεί να διαλέξει.

Αυτά που δεν τα βάζουμε μαζί
1. Xλωρίνη με βιτριόλι. Η ανάμειξη των δύο αυτών υγρών δίνει αέριο χλώριο και αν είμαστε μέσα σε κλειστό χώρο, όπως συμβαίνει με τις περισσότερες τουαλέτες που δεν έχουν καλό αερισμό, τα αποτελέσματα μπορεί να είναι οδυνηρά.

2. Αμμωνία με χλωρίνη. Παράγονται χλωραμίνη και υδραζίνη, δύο πολύ τοξικές για τον άνθρωπο ουσίες.

3. Χλωρίνη με ξίδι. Και εδώ έχουμε παραγωγή αερίου χλωρίου που η εισπνοή του δεν κάνει και πολύ καλό.

4. Μάρμαρο με ξίδι. Μπορεί το ξίδι να κάνει χίλια καλά σε άλλες περιπτώσεις, αλλά στο μάρμαρο κάνει κακό. Δρα με το ανθρακικό ασβέστιο που περιέχεται στο μάρμαρο και διαβρώνει την επιφάνεια, δημιουργεί μικρές λακκούβες ή, όπως λέγεται αλλιώς, το ξίδι «τρώει» το μάρμαρο.

5. Αλουμίνιο με σόδα. Η σόδα προσβάλλει τις επιφάνειες των αλουμινένιων σκευών που έχουν με τον καιρό επικαλυφθεί από ένα λεπτό αλλά προστατευτικό στρώμα οξειδίου του αλουμινίου, γι' αυτό αποφεύγουμε να τρίβουμε τα σκεύη αυτά με σόδα.

6. Κιτρικό οξύ με τα ασημικά. Μπορεί να αποδειχθεί πιο δραστικό απ' ό,τι ο κάτοχος των ασημικών επιθυμεί.

Πηγή: Βήμα του Άλκη Γαλδαδά