Η ανερχόμενη μεσαία τάξη των... ρομπότ

Χωρίς σοβαρό δημόσιο διάλογο και αλλαγές πολιτικής, ο δρόμος που ακολουθούμε θα μας οδηγήσει σε ακόμη μία πιο πολωμένη οικονομική πραγματικότητα, με τις ρομποτικές τεχνολογίες να αντικαθιστούν τη μεσαία τάξη -σε μια κοινωνία ακόμη πιο αποστασιοποιημένη από τις ίσες ευκαιρίες και την οικονομική δικαιοσύνη
Στο βιβλίο «Race Against the Machine», ο Εριν Μπρίνζολφσον και ο Αντριου Μακάφι από το ΜΙΤ παρουσιάζουν ένα γράφημα που δείχνει την παραγωγικότητα, το ΑΕΠ, την απασχόληση και το μέσο εισόδημα στις Ηνωμένες Πολιτείες από το 1953 έως το 2011. Το γράφημα είναι, όπως θα περίμενε κανείς, από το 1953 μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του '80, με όλους τους δείκτες να αυξάνουν μαζί -οι εργαζόμενοι είναι παραγωγικότεροι, οι εταιρείες βγάζουν περισσότερα λεφτά και οι προσλήψεις αυξάνουν, καθώς η μεσαία τάξη διογκώνεται.
Και τότε, κατά τη διάρκεια της θητείας Ρέιγκαν, τα κακά νέα κάνουν την εμφάνισή τους. Αρχικά, παρ' ότι η παραγωγικότητα και το ΑΕΠ συνεχίζουν να αυξάνουν, το μέσο εισόδημα των νοικοκυριών αρχίζει να μένει στάσιμο. Αυτό είναι ανησυχητικό, καθώς υποδηλώνει πως οι εταιρείες γίνονται πλουσιότερες, ενώ οι εργαζόμενοι σταματούν να επωφελούνται από το αυξανόμενο ΑΕΠ: τι συνέβη με τη διάχυση του πλούτου προς τα κάτω; Μία δεκαετία αργότερα, στα μέσα της δεκαετίας του '90, παρουσιάζονται και άλλα παράδοξα: η απασχόληση σταθεροποιείται, τη στιγμή που το ΑΕΠ και η παραγωγικότητα συνεχίζουν να αυξάνουν ακόμη ταχύτερα.

Ανατροπή
Ο Μπρίνζολφσον και ο Μακάφι υποστηρίζουν πως αυτές είναι ενδείξεις μιας τεράστιας αλλαγής στη δυναμική της παραγωγικότητας και της απασχόλησης. Αντίθετα με τη δημοφιλή άποψη, πως αυτό που χρειαζόμαστε για να αυξήσουμε την απασχόληση είναι περισσότερη τεχνολογική καινοτομία, οι συγγραφείς υποστηρίζουν πως, αντιθέτως, η τεχνολογική καινοτομία είναι μία από τις δυνάμεις που συνέβαλαν σε αυτές τις -αρνητικές για την απασχόληση- αλλαγές.

Σήμερα, οι αλματώδεις εξελίξεις στη ρομποτική αναμένεται να επηρεάσουν σημαντικά την ανθρώπινη απασχόληση -τουλάχιστον μακροπρόθεσμα. Νέα ρομπότ θα αναλάβουν την προηγμένη βιομηχανική παραγωγή, την εκπαίδευση, την επιμελητεία και τις πελατειακές σχέσεις. Θα έχουν τη δυνατότητα να επιλέγουν και να χειρίζονται περίπλοκους εξοπλισμούς, να λειτουργούν εκσκαφείς, να σχεδιάζουν κατασκευές, ακόμη και να οδηγούν τα αυριανά αυτοκίνητα.

Τα ρομπότ δεν θα χρειάζεται να δουλεύουν τόσο καλά όσο οι άνθρωποι που αντικαθιστούν. Ας πάρουμε το παράδειγμα των αυτόματων πωλητών -στα ταμεία των σουπερμάρκετ, στα βενζινάδικα κ.λπ.: κάνουν περισσότερα λάθη από έναν άνθρωπο και είναι δυσκολότερα στη χρήση και γι' αυτούς τους λόγους κάνουν συνήθως περισσότερη ώρα, για να ολοκληρώσουν μία συναλλαγή. Μπορεί να μη δουλεύουν τόσο καλά όσο οι άνθρωποι, αλλά κάνουν τη δουλειά τους. Δεν βοηθούν τον καταναλωτή, αλλά εξοικονομούν χρήματα για την επιχείρηση.

Αποστασιοποίηση
Ηρθε η ώρα όχι μόνο για τους οικονομολόγους, αλλά και για τους «ρομποτολόγους», σαν εμένα, να διερωτηθούν πώς οι εξελίξεις στη ρομποτική θα μεταμορφώσουν την κοινωνία του μέλλοντος. Η ανησυχία μου είναι πως, χωρίς σοβαρό δημόσιο διάλογο και αλλαγές πολιτικής, ο δρόμος που ακολουθούμε θα μας οδηγήσει σε ακόμη μία πιο πολωμένη οικονομική πραγματικότητα, με τις ρομποτικές τεχνολογίες να αντικαθιστούν τη μεσαία τάξη -σε μια κοινωνία ακόμη πιο αποστασιοποιημένη από τις ίσες ευκαιρίες και την οικονομική δικαιοσύνη. Πώς λοιπόν ανταποκρινόμαστε στην επικείμενη μαζική μετανάστευση των ρομπότ στη μεσαία τάξη και τον εκτοπισμό των ανθρώπων από αυτή; Ισως είναι καλό να ξεκινήσουμε να το συζητάμε από τώρα, για να καταλάβουμε πως η ρομποτική επανάσταση ίσως αποδειχθεί σημαντικότερη από τη βιομηχανική επανάσταση.
Το να ξεκινήσουμε να φανταζόμαστε τα μελλοντικά πιθανά σενάρια για την ανεργία της μεσαίας τάξης είναι ένα πρώτο βήμα, για να βρούμε τρόπους να διατηρήσουμε το βιοτικό μας επίπεδο, δεδομένου του ρομποτικού μέλλοντος που θα συναντήσουμε. Χωρίς αμφιβολία, τα ρομπότ μπορούν να βελτιώσουν σημαντικά τις ζωές μας, προσφέροντας τα πάντα, από έξυπνα προσθετικά μέλη μέχρι κατ' οίκον φροντίδα για τους ηλικιωμένους. Είναι στο χέρι μας να ξεκινήσουμε έναν εποικοδομητικό διάλογο για το πώς μπορούμε να ελέγξουμε την κρίση στην απασχόληση, που ενδέχεται να μας επιφυλάσσει η προέλαση των ρομπότ. Εάν δώσουμε την απαραίτητη σημασία, τότε ίσως μπορέσουμε να θωρακίσουμε το μέλλον της μεσαίας τάξης.

* Καθηγητής Ρομποτικής στο Πανεπιστήμιο Carnegie Mellon. Το τελευταίο του βιβλίο ονομάζεται «Robot Futures» και εκδίδεται από το ΜΙΤ Press.

Πηγή: Ελευθεροτυπία