Γάτες και σκύλοι βλέπουν το υπεριώδες φως

Λες γιαυτό να με κοιτάει έτσι η γάτα μου;

Τα ανθρώπινα μάτια μάλλον δεν θα έβλεπαν ένα άσπρο κουνελάκι που τρέχει στο χιόνι, όμως οι σκύλοι και ειδικά οι γάτες πιθανότατα θα μπορούσαν: ερευνητές που εξέτασαν τα μάτια μιας πληθώρας θηλαστικών διαπιστώνουν ότι πολλά είδη περιέργως βλέπουν και στο υπεριώδες τμήμα του φάσματος.
Υπάρχουν εξάλλου αναφορές και για ανθρώπους που αποκτούν αυτή την ικανότητα έπειτα από επέμβαση για καταρράκτη.
Η ανθρώπινη όραση καλύπτει ένα μικρό μόνο μέρος του ηλεκτρομαγνητικού φάσματος, από το κόκκινο μέχρι το βιολετί ή ιώδες.
Είναι όμως γνωστό ότι η όραση πολλών εντόμων και άλλων ασπόνδυλων εκτείνεται αρκετά πέρα από το μπλε και καλύπτει μήκη κύματος στο υπεριώδες τμήμα του φάσματος. Οι μέλισσες, για παράδειγμα, διακρίνουν υπεριώδη σχέδια στα πέταλα των λουλουδιών τα οποία παραμένουν αόρατα για εμάς.
Σύμφωνα με τους συντάκτες της νέας μελέτης στην επιθεώρηση Proceedings of the Royal Society B, οι επιστήμονες υπέθεταν ότι τα θηλαστικά γενικά δεν βλέπουν στο υπεριώδες, καθώς τα μάτια τους δεν διαθέτουν ειδικούς φωτοϋποδοχείς με ευαισθησία σε αυτά τα μικρά μήκη κύματος.
Στην πραγματικότητα, όμως, ακόμα και οι υποδοχείς που έχουν εξελιχθεί να αντιλαμβάνονται ειδικά το μπλε ή το κόκκινο χρώμα στο ορατό μέρος του φάσματος μπορούν θεωρητικά να απορροφούν και υπεριώδες φως όταν η έντασή του είναι μεγάλη.
Ο πραγματικός λόγος για τον οποίο οι άνθρωποι δεν βλέπουν στο υπεριώδες είναι ότι ο φακός του ματιού μπλοκάρει την υπεριώδη ακτινοβολία, εξηγούν οι ερευνητές του City University και του University College στο Λονδίνο.
Παραπέμπουν μάλιστα σε προηγούμενες μελέτες (όπως αυτή και αυτή), οι οποίες έδειχναν ότι οι ασθενείς στους οποίους έχει αφαιρεθεί ο φακός λόγω καταρράκτη, και δεν έχει αντικατασταθεί με τεχνητό φακό που φιλτράρει το υπεριώδες, αναφέρουν κάποιες φορές ότι βλέπουν στο υπεριώδες.
Στη νέα μελέτη, ο Δρ Ρόναλντ Ντάγκλας και ο Δρ Γκλεν Τζέφρι εξέτασαν φακούς από τα μάτια 38 διαφορετικών νεκρών θηλαστικών. Διαπίστωσαν ότι υπήρχε μεγάλη διαφοροποίηση ως προς την απορρόφηση του υπεριώδους από το φακό.
Η απορρόφηση ήταν σχετικά μικρή στη γάτα, το σκύλο, το σκαντζόχοιρο, τον τάρανδο τις νυχτερίδες και το οκάπι (συγγενής της καμηλοπάρδαλης που ζει στα δάση της κεντρικής Αφρικής), ένδειξη ότι τα είδη αυτά βλέπουν στο υπεριώδες, τουλάχιστον όταν η ένταση της ακτινοβολίας είναι μεγάλη. Αυτό θα επέτρεπε για παράδειγμα σε έναν τάρανδο να διακρίνει μια πολική αρκούδα (ή ένα κουνέλι) στο χιόνι, καθώς ο πάγος ανακλά το υπεριώδες ενώ η γούνα της αρκούδας όχι.

Γιατί όμως έχουν αυτά τα είδη φακούς που επιτρέπουν την υπεριώδη όραση, ενώ ο άνθρωπος όχι;

Η υπεριώδης ακτινοβολία είναι βλαβερή για τα κύτταρα και μπορεί να προκαλέσει καταρράκτη ή προβλήματα στον αμφιβληστροειδή. Αυτό όμως δεν μπορεί να θεωρηθεί ολοκληρωμένη απάντηση, αφού πολλά είδη δεν δείχνουν να ενοχλούνται από το υπεριώδες φως.
Το πιθανότερο, λένε οι δύο ερευνητές, είναι ότι ο ανθρώπινος φακός εξελίχθηκε να μπλοκάρει το υπεριώδες προκειμένου να μεγιστοποιήσει την οξύτητα της όρασης: η είσοδος υπεριώδους φωτός, εξηγούν, θα έκανε την όραση θολή και θα μας εμπόδιζε να δούμε λεπτομέρειες.
Αυτός εξάλλου είναι ο λόγος που οι σκιέρ και οι πιλότοι φορούν ειδικά κίτρινα γυαλιά που φιλτράρουν το υπεριώδες.
Σύμφωνα με τη μελέτη, ορισμένα ζώα, κυρίως νυκτόβια, ανέπτυξαν φακούς που επιτρέπουν την είσοδο όσο γίνεται περισσότερου φωτός, ακόμα και υπεριώδους.
Για τα ανθρώπινα μάτια, όμως, αυτό δεν θα είχε αξία: η ανθρώπινη όραση έχει ειδικευτεί να βλέπει λεπτομέρειες, και όχι να βλέπει στο σκοτάδι, γι΄αυτό και θυσίασε τα υπεριώδη χρώματα.

Επιμέλεια: Βαγγέλης Πρατικάκης


Πηγή: Newsroom ΔΟΛ

http://phys.org/news/2014-02-uv-sensitivity-wide-range-mammals.html