28 χρόνια μετά το έγκλημα: Η καταστροφή του Chernobyl σε εικόνες

Την επομένη της έκρηξης της 26ης Απριλίου 1986 στο Τσερνόμπιλ, ελάχιστοι ήταν εκείνοι που ήταν προετοιμασμένοι να αντιμετωπίσουν τόσο τεράστιες ποσότητες ακτινοβολίας και να καταγράψουν την καταστροφή. Ο Ρώσος φωτογράφος Ιγκόρ Κοστιν υπήρξε ένας από αυτούς.
Στα χρόνια που πέρασαν, συνέχισε να παρακολουθεί τα πολιτικά γεγονότα και τις προσωπικές ιστορίες που σχετίζονται με την καταστροφή και τελικά να εκδόσει ένα βιβλίο με το φωτογραφικό του αρχείο, με τίτλο “Τσερνόμπιλ: Ομολογίες ενός Ρεπόρτερ“. Οι φωτογραφίες του έγιναν διάσημες, όπως εκείνη με το παραμορφωμένο “παιδί του Τσερνόμπιλ” που χάρη σε αυτήν το αγόρι υιοθετήθηκε στη Μεγ. Βρετανία.

27 Απριλίου 1986: Η πρώτη φωτογραφία του αντιδραστήρα, στις 4 μ.μ., 14 ώρες μετά την έκρηξη. Η λήψη της έγινε από το πρώτο ελικόπτερο που πέταξε πάνω από την κατεστραμένη περιοχή για να μετρήσει τα επίπεδα ακτινοβολίας. Η εικόνα είναι θολή λόγω της ακτινοβολίας, πράγμα που εξηγεί και γιατί η λήψη δεν έγινε πολύ κοντά στο παράθυρο του ελικοπτέρου. Αργότερα, οι ειδικοί διαπίστωσαν ότι στα 200 μέτρα πάνω από τον αντιδραστήρα τα επίπεδα ακτινοβολίας είχαν αγγίξει τα 1500 rems, παρόλο που η ανώτερη ένδειξη των μετρητών τους ήταν τα 500 rems.



Μάιος 1986: Ένα ελικόπτερο απολυμαίνει το σημείο της καταστροφής. Μετά την έκρηξη, το πυρηνικό εργοστάσιο καλύφθηκε από ραδιενεργό σκόνη. Αεροπλάνα και ελικόπτερα το “ράντισαν” με ένα κολλώδες απολυμαντικό υγρό προκειμένου να παραμείνει η ραδιενέργεια στο έδαφος. Εργάτες, γνωστοί ως “εκκαθαριστές”, αργότερα τύλιξαν τα στερεά κατάλοιπα, όπως ένα χαλί και τα έθαψαν.



Μάιος 1986: Στα χωράφια της ζώνης αποκλεισμού των 30 χιλιομέτρων γύρω από τον αντιδραστήρα, οι “εκκαθαριστές” μετρούν τα επίπεδα ακτινοβολίας. Φορούν στολές ΡΒΧΠ (Ραδιοβιοχημικού Πολέμου) που δεν προσφέρουν ιδιαίτερη προστασία από τη ραδιενέργεια και απλές αντιασφυξιογόνες μάσκες. Τα νεαρά φυτά θα μεταφερθούν στα εργαστήρια προκειμένου να καταμετρηθούν οι γενετικές επιπτώσεις της ραδιενέργειας πάνω τους.



Ιούνιος 1986: Περισυλλογή νεκρών ψαριών από την τεχνητή λίμνη δίπλα στον αντιδραστήρα που χρησιμοποιούνταν για την ψύξη του. Τα ψάρια, που πέθαναν από την έκθεση στη ραδιενέργεια είναι αφύσικα μεγάλα και πλαδαρά. Στην κυριολεξία πηδούσαν έξω από τη λίμνη.



Καλοκαίρι 1986: Η πλειονότητα των “εκκαθαριστών” ήταν άντρες που κλήθηκαν από τις στρατιωτικές εφεδρείες λόγω της ανάλογης εμπειρίας τους στις μονάδες χημικής προστασίας. Ο στρατός δεν διέθετε ικανοποιητικές στολές για χρήση σε συνθήκες ραδιενεργού μόλυνσης. Κατά συνέπεια οι στρατιώτες έπρεπε να ράψουν μόνοι τους ρούχα φτιαγμένα από μολύβδινα φύλλα πάχους 2-4 χιλιοστών. Τα φύλλα αυτά κόβονταν σε σχήμα ποδιάς που κάλυπτε το κορμί εμπρός και πίσω, ειδικά για την προστασία της σπονδυλικής στήλης.



Σεπτέμβριος 1986: “Εκκαθαριστές” καθαρίζουν την οροφή του αντιδραστήρα 3. Αρχικά, έγινε η προσπάθεια καθαρισμού της ραδιενεργού σκόνης από ρομπότ κατασκευασμένα στη Γερμανία, την Ιαπωνία και τη Ρωσία. Τα ρομπότ όμως δεν μπορούσαν να λειτουργήσουν σε τόσο μεγάλα επίπεδα ακτινοβολίας, με αποτέλεσμα οι αρχές να χρησιμοποιήσουν ανθρώπους για αυτή τη δουλειά. Οι υπάλληλοι που βρέθηκαν εκεί μέσα στα πρώτα 40 δευτερόλεπτα ήδη δέχονταν το ανώτατο επίπεδο ακτινοβολίας που μπορεί να δεχτεί ο άνθρωπος για όλη του τη ζωή. Πολλοί “εκκαθαριστές” πέθαναν τα επόμενα χρόνια ή συνεχίζουν να αντιμετωπίζουν πολύ σοβαρά προβλήματα υγείας.

                          

Καλοκαίρι 1987: Γενετιστές και βοτανολόγοι παρατήρησαν ότι πάρα πολλά φυτά έπεσαν θύματα γιγαντισμού τα επόμενα χρόνια. Αυτά τα φυτά-τέρατα πολύ σύντομα εξαφανίστηκαν μέσω της φυσικής επιλογής.



1988: Συγγενείς του ειδικού ραδιενέργειας Αλεξάντερ Γκουρέγιεφ θρηνούν το νεκρό άνθρωπό τους και “εκκαθαριστή” της στέγης του αντιδραστήρα 3. Αυτοί οι ειδικοί, συχνά αποκαλούνταν ως “κεραμιδόγατες”.



1988: Ο Ιγκορ Κόστιν ανακάλυψε αυτό το παραμορφωμένο παιδί σε ένα ειδικό σχολείο για εγκαταλελειμένα παιδιά στη Λευκορωσία. Η φωτογραφία του τυπώθηκε στον τοπικό Τύπο και το αγόρι απέκτησε το παρατσούκλι “το παιδί του Τσερνόμπιλ“. Η φωτογραφία ταξίδεψε μέσω του γερμανικού Stern σε όλο τον κόσμο και έγινε διάσημη. Το αγόρι υιοθετήθηκε από μία οικογένεια Βρετανών και μετά από μία σειρά εγχειρήσεων ζει μία σχετικά φυσιολογική ζωή.



Δεκέμβριος 1989: Μολυσμένα από ραδιενέργεια μήλα παραμένουν στα δέντρα μέσα στην ακτίνα αποκλεισμού των 30 χλμ. γύρω από τον αντιδραστήρια, τρία χρόνια μετά την έκρηξη.



1992: Μία χωριάτισσα που αρνείται να εγκαταλείψει το σπίτι της που βρίσκεται στη ζώνη αποκλεισμού και συνεχίζει να ζει από τη γη της, παρόλη τη συγκέντρωση ραδιενεργού καισίου-137 στο χώμα.

                                     

1992: Το εγκαταλειμμένο Πριπιάτ. Πριν την καταστροφή, φιλοξενούσε 47.000 κατοίκους, μεταξύ των οποίων τα 17.000 ήταν παιδιά. Λόγω της μόλυνσης με ισότοπα πλουτωνίου, το Πριπιάτ δεν μπορεί να ξαναγίνει κατοικήσιμο για τα επόμενα 24.000 χρόνια. Χτίστηκε για να στεγάσει τους εργάτες του Τσερνόμπιλ τη δεκαετία του ’70 και ήταν μία από τις “νεότερες” πόλεις της Σοβ. Ένωσης με μέσο όρο ηλικίας των κατοίκων τα 26 χρόνια.

                                  

12 Οκτωβρίου 1991: Ελάχιστοι άνθρωποι γνωρίζουν ότι υπήρξε και δεύτερη έκρηξη στην τουρμπίνα του αντιδραστήρα 2, στις 11 Οκτ 1991. Φίλοι των “εκκαθαριστών” επικοινώνησαν με τον Ιγκόρ Κόστιν, ο οποίος επισκεύθηκε άμεσα το σημείο, συνοδευόμενος από τη σύζυγό του, Άλλα. Η Άλλα, που ήταν πολύ ανήσυχη για να μείνει σπίτι, πέρασε όλη της τη νύχτα σε ένα σημείο ελέγχου, καθώς της απαγορεύτηκε να μπει στο χώρο. Η οροφή τινάχτηκε από τη θέση της, αλλά ευτυχώς δεν υπήρξε διαρροή ραδιενέργειας.

1997: Ο πρώην διοικητής του Τσερνόμπιλ, Βίκτορ Μρυκάνοφ, με τη σύζυγό του στο διαμέρισμά του, αφού έχει εκτίσει ποινή δεκαετούς κάθειρξης για την εμπλοκή του στο δυστύχημα.


Η προκλητική έκθεση της Διεθνούς Επιτροπής Ατομικής Ενέργειας (ΔΕΑΕ) που έκανε λόγο για μόλις λίγες χιλιάδες θύματα από το ατύχημα απέχει έτη φωτός από την πραγματικότητα, αφού υποβάθμισε τις έμμεσες και μακροχρόνιες επιπτώσεις στην υγεία του ευρωπαϊκού πληθυσμού από την έκθεση στη ραδιενέργεια. Το 2006 η Greenpeace –με αφορμή τα 20 χρόνια από το ατύχημα– δημοσίευσε, με τη συνδρομή δεκάδων επιστημόνων, έκθεση που αμφισβητούσε ευθέως τα πορίσματα της ΔΕΑΕ και έθετε τις δραματικές επιπτώσεις στην αληθινή τους διάσταση. Μπορείτε να διαβάσετε περισσότερα εδώ.

Αναμφισβήτητα, το μεγαλύτερο θύμα ήταν οι τοπικές κοινωνίες σε Βόρεια Ουκρανία και Λευκορωσία, που βίωσαν άμεσα και με το χειρότερο τρόπο τις συνέπειες της πιο επικίνδυνης μορφής ενέργειας. Η ‘νεκρή ζώνη’ συνολικής έκτασης 2.600 χλμ2 γύρω από τον πυρηνικό σταθμό του Τσερνόμπιλ θα παραμείνει επικίνδυνη για περίπου 20.000 χρόνια. Παρόλα αυτά, πολλοί από τους περίπου 100.000 κατοίκους που εγκατέλειψαν τη νεκρή ζώνη, σήμερα – μην έχοντας καλύτερες εναλλακτικές – επιλέγουν να επιστρέψουν στα σπίτια τους, υπό την ανεπίσημη ανοχή της ουκρανικής κυβέρνησης.

Το 2006, το συγκλονιστικό φωτογραφικό ρεπορτάζ ‘Πιστοποιητικό Τσερνόμπιλ 000358’ του βραβευμένου Robert Knoth έφερε στο φως κρυμμένες πτυχές μίας κοινωνίας ξεχασμένης από τον υπόλοιπο κόσμο, καταδικασμένης να κουβαλάει στους ώμους της τη φρίκη της πυρηνικής ενέργειας. Το 2011, η Greenpeace και ο Knoth επισκέφτηκαν ξανά το Τσερνόμπιλ για νακαταγράψουν μαρτυρίες πολιτών αλλά και να μετρήσουν τα επίπεδα ραδιενέργειας σε περιβάλλον και τρόφιμα, 25 χρόνια μετά το ατύχημα. Ακόμα και σήμερα, πολλά τοπικά προϊόνταεκπέμπουν ραδιενέργεια σε επίπεδα πολύ υψηλότερα από τα εθνικά όρια ασφαλείας.

Η κληρονομιά του Τσερνόμπιλ, όπως και της Φουκουσίμα αλλά και των εκατοντάδων λιγότερο γνωστών περιστατικών, είναι μία ακόμα απόδειξη των συνεπειών της πυρηνικής ενέργειας. Μίαςξεπερασμένης και επικίνδυνης τεχνολογίας, εντελώς αχρείαστης προκειμένου να πετύχουμε τους ενεργειακούς και κλιματικούς μας στόχους.

Πηγή: Guardian
http://www.kar.org.gr/
http://www.greenpeace.org/greece/el/blog/blog_takis_grigoriou/28/blog/49051/