Οι Δεσποινίδες της Αβινιόν και η Θεωρία της Σχετικότητας

Ένα βιβλίο που προσεγγίζει με εξαιρετικό τρόπο τη σχέση της τέχνης με την επιστήμη είναι αναμφισβήτητα το βιβλίο του Arthur Miller, Αϊνστάιν Πικάσο, ο χώρος, ο χρόνος και η ομορφιά, το οποίο κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις Τραυλός. (ΜετάφρασηΣπύρος Πιέρρης).
Ο συγγραφέας του βιβλίου καταφέρνει, ιχνηλατώντας τις ζωές και τα επιτεύγματα των δύο φυσιογνωμιών του 20ου αιώνα, κυρίως την ειδική θεωρία της σχετικότητας του Αϊνστάιν(1879 -1955 ) και τις Δεσποινίδες της Αβινιόν του Πάμπλο Πικάσο (1881 – 1973) να πλησιάσει τα κοινά σύνορα της καλλιτεχνικής και επιστημονικής δημιουργίας, αλλά και τη φανερή ή υπόγεια συγγένεια που ενώνει τα έργα των δύο δημιουργών.

Οι Δεσποινίδες της Αβινιόν

Η τέχνη και η επιστήμη, αλλά και οι ζωές των δύο προσωπικοτήτων εξετάζονται από πολλές οπτικές γωνίες για να αποκαλύψουν, όσο είναι εφικτό, μια συνολική εικόνα της επιστημονικής και καλλιτεχνικής πραγματικότητας εκείνων των χρόνων. Ένα ερώτημα που προκύπτει, συχνά, σε ανάλογες προσεγγίσεις έχει σχέση με τα γεγονότα, τα πρόσωπα και τα κοινά ερεθίσματα που, ενδεχομένως, επηρέασαν και ώθησαν τους δύο δημιουργούς να ολοκληρώσουν το ρηξικέλευθο έργο τους. Ο συγγραφέας εντοπίζει, εκτός των άλλων, κι ένα πρόσωπο που έπαιξε καθοριστικό ρόλο στη σκέψη του Πικάσο και του Αϊνστάιν. Είναι ο κορυφαίος Γάλλος μαθηματικός και φιλόσοφος Ζυλ Ανρί Πουανκαρέ (1854 – 1912)

Ανρί Πουανκαρέ

Ο Πικάσο είναι γνωστό ότι στις περίφημες Δεσποινίδες της Αβινιόν αξιοποίησε την ιδέα του τετραδιάστατου χώρου στην οποία είχε μυηθεί από τον Μορίς Πρενσέ, έναν εμπειρογνώμονα ασφαλίσεων που ενδιαφερόταν για τα ανώτερα μαθηματικά.
«Ο Πικάσο τον άκουγε να αναπτύσσει τις απόψεις του για τη μη ευκλείδεια γεωμετρία και την τέταρτη διάσταση, τις οποίες αντλούσε κυρίως από το δημοφιλές βιβλίο του Πουανκαρέ La science et l’hypothèse» γράφει ο Miller που θεωρεί ότι ο Γάλλος μαθηματικός επηρέασε αποφασιστικά και τη σκέψη του Αϊνστάιν.[...]

Το 1904 ο Αϊνστάιν διάβασε την έξοχη γερμανική μετάφραση του La science et l΄hypothèse και εμπνεύστηκε κι εκείνος από το εύρος του συγγραφέα στα μαθηματικά, τη φιλοσοφία και την επιστήμη. Όπως το υπαινικτικό φλερτάρισμα του Πουανκαρέ με ανώτερες διαστάσεις ήταν ανάμεσα στους παράγοντες που ώθησαν τον Πικάσο να ανακαλύψει τη γεωμετρία ως γλώσσα της νέας τέχνης, έτσι και οι ιδέες του για το χρόνο και το ταυτόχρονο βοήθησαν τον Αϊνστάιν να ανακαλύψει τη σχετικότητα».

[…]

Ο Πικάσο και ο Αϊνστάιν πίστευαν πώς η τέχνη και η επιστήμη αποτελούν μέσα για εξερεύνηση κόσμων που βρίσκονται πέρα από τα προϊόντα των αισθήσεών μας, πέρα από τη φαινομενική πραγματικότητα. Η άμεση οπτική επαφή με κάτι είναι απατηλή, όπως γνώριζε πια ο Αϊνστάιν το 1905 στο χώρο της φυσικής και ο Πικάσο το 1907 στο χώρο της τέχνης. Όπως η θεωρία της σχετικότητας ανέτρεψε την έννοια του απόλυτου χώρου και χρόνου, έτσι και ο κυβισμός του Ζορζ Μπρακ και του Πικάσο γκρέμισε από το θρόνο της την προοπτική στην τέχνη».

Πηγή: Θαλής και Φίλοι