Αποχαιρετισμός στον Alexander Grothendieck

«Ο μεγαλύτερος μαθηματικός του 20ου αιώνα είναι νεκρός». Με αυτόν τον τίτλο αποχαιρετά στο σημερινό της φύλλο η γαλλική εφημερίδα Le Monde τον Alexander Grothendieck.
Ο σπουδαίος μαθηματικός, με τον μυθιστορηματικό βίο, που επηρέασε όσο λίγοι τη μαθηματική σκέψη με τις ρηξικέλευθες έρευνές του στην αλγεβρική γεωμετρία, πέθανε χθες το πρωί σε ηλικία 86 ετών στο νοσοκομείο Saint-Girons, στην περιοχή Ariege της νοτιοδυτικής Γαλλίας. Εκεί κοντά, στο χωριό Lassere, βρισκόταν το καταφύγιό του, το μυστικό ερημητήριο που διάλεξε για να αποσυρθεί στις αρχές της δεκαετίας του 90.
Η ζωή του θα μπορούσε να αποτελέσει υλικό αρκετών βιβλίων, αφού συνδέεται με τα μεγαλύτερα ιστορικά, πολιτικά και επιστημονικά γεγονότα του περασμένου αιώνα. Παρά την καθολική αναγνώριση του έργου του, ο ίδιος διάλεξε, τελικά, το δρόμο του αναχωρητισμού και της απομόνωσης.
Το 1966 τιμήθηκε με την ύψιστη μαθηματική διάκριση, το βραβείο Fields, το οποίο αρνήθηκε να παραλάβει, επειδή δεν ήθελε να ταξιδέψει στη Μόσχα για πολιτικούς λόγους. Ο ριζοσπαστικός τρόπος με τον οποίο υπερασπίστηκε τις πεποιθήσεις του είχε την ίδια ένταση σε όλη τη διάρκεια της ζωής του: από τα τέλη της δεκαετίας του 60 άρχισε να απομακρύνεται από τους κύκλους της επιστημονικής κοινότητας και από τους θεσμούς της.
Το 1970, επηρεασμένος από τα ριζοσπαστικά κινήματα της εποχής, ίδρυσε μαζί με δύο ακόμα μαθηματικούς, τον Claude Chevalley και τον Samuel Peter την οικολογική και ειρηνιστική ομάδα «Survivre et Vivre», ενώ όταν ανακάλυψε ότι το περίφημο Institut des Hautes Études Scientifiques, στο οποίο δίδασκε, λάμβανε κάποιου είδους χρηματοδότηση από το Υπουργείο Άμυνας, διέκοψε αμέσως τη συνεργασία του.

O Alexander Grothendieck με τον Laurent Schwartz

Ο Alexander Grothendieck γεννήθηκε στις 28 Μαρτίου του 1928 στο Βερολίνο, σε μια οικογένεια που δεν θα τη χαρακτήριζε κάποιος τυπική. Ο πατέρας του, Sascha Schapiro, ήταν Ρώσος εβραϊκής καταγωγής, φωτογράφος και αγωνιστής του αναρχικού κινήματος. Η μητέρα του, Hanka Grothendieck, ήταν δημοσιογράφος. Το 1933 ο πατέρας του εγκατέλειψε το Βερολίνο και έφτασε στο Παρίσι, όπου και τον συνάντησε, σύντομα, η σύντροφός του.
Το ζευγάρι βρέθηκε τα επόμενα χρόνια, από το 1934 έως το 1939, στην Ισπανία στο πλευρό των αγωνιστών του Λαϊκού Μετώπου, ενώ ο γιος τους παρέμεινε στη Γερμανία σε σπίτι φίλων της οικογένειας. Αργότερα, στο τέλος του Ισπανικού Εμφυλίου, ο μικρός Αλεξάντρ ξαναβρήκε τους γονείς του στην νότια Γαλλία. Από εκεί, ξεκίνησαν νέες δοκιμασίες για την οικογένεια, που οδήγησαν το 1942 στη δολοφονία του πατέρα του στο στρατόπεδο συγκέντρωσης του Άουσβιτς. Ο μικρός Αλεξάντρ και η μητέρα του είχαν μεταφερθεί σε άλλο στρατόπεδο, όπου το παιδί είχε τη δυνατότητα να παρακολουθεί μαθήματα στο σχολείο.
Το ενδιαφέρον του Alexander Grothendieck για τα μαθηματικά εκδηλώθηκε σε νεαρή ηλικία. Ήταν φυσικό, λοιπόν, να γραφτεί αργότερα στο τμήμα μαθηματικών του Πανεπιστημίου του Montpellier και να ολοκληρώσει, τα επόμενα χρόνια, τη διδακτορική του διατριβή υπό την επίβλεψη των κορυφαίων μαθηματικών Laurent Schwartz και Jean Dieudoné. Ο μύθος της μαθηματικής διάνοιας άρχισε από τότε να τον ακολουθεί. Είναι γνωστή η ιστορία που αφηγούνται, σήμερα, στους μαθηματικούς κύκλους της Γαλλίας: οι δύο κορυφαίοι μαθηματικοί με τους οποίους συνεργαζόταν είχαν δώσει στον νεαρό φοιτητή μια λίστα με δεκατέσσερα δύσκολα μαθηματικά προβλήματα. Από αυτά έπρεπε να διαλέξει ένα για το δουλέψει τα επόμενα χρόνια των σπουδών του. Λίγους μήνες μετά, οAlexander Grothendieck επέστρεψε τη λίστα στους καθηγητές του με όλα τα προβλήματα λυμένα.
Το καινοτόμο όραμα του Grothendieck για τη γεωμετρία, εμπνευσμένο από την εμμονή της επανεξέτασης της έννοιας του χώρου, μνημόνευσε, χθες, συγκινημένος ο πιο λαμπρός φοιτητής του, ο μαθηματικός Pierre Deligne, βραβευμένος, επίσης, με τα κορυφαία μαθηματικά βραβεία, το Fields (1978) και το Abel (2013) λέγοντας: «Οι ιδέες του Alexander Grothendieck έχουν διεισδύσει στο υποσυνείδητο των μαθηματικών και άλλαξαν για πάντα τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τη μαθηματική επιστήμη».

Πηγή: Θαλής και Φίλοι