Ο «Δρ Ατόμικ» και ο «νονός» των μαύρων τρυπών

Η εκπληκτική όπερα του Τζον Ανταμς «Δρ Ατόμικ», που βασίζεται στη ζωή του φυσικού Ρόμπερτ Οπενχάιμερ, είχε ανεβεί στο Σαν Φρανσίσκο σε σκηνοθεσία Πίτερ Σέλαρς.

Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος ξέσπασε την 1η Σεπτεμβρίου του 1939 και από ένα γύρισμα της τύχης, εκείνη ακριβώς την ημέρα, δημοσιεύθηκαν στο αμερικανικό περιοδικό Physical Review δύο επιστημονικά άρθρα από κορυφαίους φυσικούς: το ένα, των Ρόμπερτ Οπενχάιμερ και Χάρτλαντ Σνάιντερ, είχε ως θέμα την κατάρρευση ενός άστρου, ενώ το δεύτερο, των Νιλς Μπορ και Τζον Ουίλερ, είχε ως θέμα την πυρηνική σχάση. Πού έγκειται η ειρωνεία;
Στο ότι οι Οπενχάιμερ και Ουίλερ θα έπαιζαν κατά τη διάρκεια του πολέμου ρόλο-κλειδί στη δημιουργία της ατομικής βόμβας και ειδικά το θέμα του άρθρου των Μπορ-Ουίλερ, η πυρηνική σχάση, βρισκόταν στην καρδιά αυτής της κολοσσιαίας υπόθεσης που οδήγησε στις ατομικές βόμβες της Ιαπωνίας και στον μεταπολεμικό πυρηνικό εξοπλισμό.

Ο Οπενχάιμερ διηύθυνε το πρόγραμμα Μανχάταν, στο Νέο Μεξικό, όπου τον Ιούλιο του 1945 πραγματοποιήθηκε η πρώτη ατομική δοκιμή και ο τύπος εκείνης της βόμβας ήταν ίδιος με αυτόν που ρίχτηκε στη Χιροσίμα ένα μήνα μετά. Ο δε Ουίλερ διηύθυνε το πρόγραμμα κατασκευής των πρώτων πυρηνικών αντιδραστήρων στον κόσμο, στην πολιτεία Ουάσινγκτον, όπου και παρασκευάστηκε το πλουτώνιο-239 για τη βόμβα στο Ναγκασάκι.

Οι δύο επιστήμονες βίωσαν τελείως διαφορετικά τη συμμετοχή τους στο ατομικό πρόγραμμα: ο Οπενχάιμερ αισθάνθηκε βαριά ενοχή πριν καν συμβεί η Χιροσίμα. Ο Ουίλερ το ίδιο, μα από την ανάποδη: αισθανόταν ενοχές επειδή δεν είχε καταφέρει να δημιουργήσει νωρίτερα την ατομική βόμβα σώζοντας έτσι εκατομμύρια ζωές – μεταξύ αυτών και του αδελφού του, ο οποίος έπεσε μαχόμενος στο ιταλικό μέτωπο τον Οκτώβριο του 1944.
Μια άλλη (ειρωνική) πτυχή στη σχέση Οπενχάιμερ-Ουίλερ ήταν η συμβολή τους στην κατανόηση του πιο αινιγματικού φαινομένου στο σύμπαν, της μαύρης τρύπας. Το άρθρο των Οπενχάιμερ-Σνάιντερ, τη μοιραία 1η Σεπτεμβρίου του 1939 περί κατάρρευσης των άστρων, μιλούσε ακριβώς για την αλλόκοτη κατάσταση στην οποία περιέρχονται στο τέλος της ζωής τους αστέρες ιδιαίτερα μεγάλης μάζας. Λόγω του πολέμου, η όλη συζήτηση μετατέθηκε για τη δεκαετία του ’50 οπότε και ο Οπενχάιμερ επέμεινε στις θεωρίες του, τις οποίες ο Ουίλερ αρχικά αντέκρουσε, θεωρώντας πως η φύση δεν θα επέτρεπε ποτέ να συμβεί κάτι που αντιβαίνει στους ίδιους τους νόμους της. Και όμως, το 1967, έχοντας πια μετακινηθεί ως προς τις απόψεις του, ήταν αυτός που βάφτισε τέτοια άστρα «μαύρες τρύπες»! Έτσι, αν ο Οπενχάιμερ ονομάστηκε «πατέρας της ατομικής βόμβας», ο Ουίλερ έγινε ο «νονός της μαύρης τρύπας». Ο πρώτος πάντως δεν ήταν καθόλου ευχαριστημένος με αυτό τον χαρακτηρισμό.

Πηγή: Καθημερινή