Nobel χημείας 2016

Ο Γάλλος Ζαν-Πιερ Σοβάζ (Jean-Pierre Sauvage), ο Βρετανός Ζ. Φρέιζερ Στόνταρτ (J. Fraser Stoddart) και ο Ολλανδός Μπέρναρντ Λ. Φερίνγκα (Bernard L. Feringa) βραβεύονται με το Νόμπελ Χημείας 2016 για τη δουλειά τους στον σχεδιασμό και τη σύνθεση μικροσκοπικών «μοριακών συσκευών» ή νανοσυσκευών, ανακοίνωσε σήμερα η Βασιλική Σουηδική Ακαδημία Επιστημών.

             
«Ανέπτυξαν μόρια με ελέγξιμες κινήσεις, τα οποία μπορούν να επιτελέσουν ένα έργο, όταν προστίθεται ενέργεια», αναφέρει η Ακαδημία στην ανακοίνωση του βραβείου το οποίο συνοδεύεται από χρηματικό έπαθλο 8 εκατ. σουηδικών κορωνών (931.000 δολάρια).
«Ο μοριακός κινητήρας βρίσκεται σήμερα στο ίδιο στάδιο που ήταν ο ηλεκτρικός κινητήρας στη δεκαετία του 1830, όταν οι επιστήμονες παρουσίαζαν μανιβέλες και ρόδες, χωρίς να ξέρουν πως αυτό θα οδηγήσει στα ηλεκτρικά τρένα, στο πλυντήριο, στους ανεμιστήρες και στα μίξερ», προσθέτει.
Σε κάποια στιγμή οι μικροσκοπικές αυτές συσκευές «είναι πολύ πιθανό να χρησιμοποιηθούν στην ανάπτυξη αντικειμένων όπως τα νέα υλικά, οι δέκτες και τα συστήματα αποθήκευσης ενέργειας», προσθέτει η επιτροπή του Νόμπελ.                          

Η ανάπτυξη των υπολογιστών είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα του πώς η σμίκρυνση των μηχανών μπορεί να οδηγήσει σε επαναστάσεις, επισημαίνει η ανακοίνωση. Το νέο κεφάλαιο στη Χημεία που άνοιξαν οι τρεις πρωτοπόροι των μοριακών μηχανών, τις δεκαετίες του 1980 και '90, ίσως οδηγήσει τελικά στην ανάπτυξη ιατρικών νανορομπότ και νέων λύσεων για την αποθήκευση ενέργειας, μεταξύ πολλών ακόμα πιθανοτήτων.
Τα μοριακά συστήματα που δημιούργησαν οι τρεις τους είναι αντίστοιχα με τους πρώτους ηλεκτρικούς κινητήρες τη δεκαετία του 1830, όταν οι μηχανικοί δεν είχαν καν φανταστεί ότι η νέα εφεύρεση θα οδηγούσε σε ηλεκτρικά τρένα και αυτοκίνητα, πλυντήρια και άλλες μηχανές που σήμερα θεωρούνται δεδομένες.

Το πρώτο βήμα έγινε το 1983, όταν ο Ζαν-Πιερ Σοβάζ συνέδεσε κυκλικά μόρια σε αλυσίδα. Το σημαντικό ήταν ότι τα μόρια αυτά δεν ήταν ενωμένα με σταθερούς χημικούς δεσμούς, απλώς ήταν περασμένα το ένα μέσα στο άλλο όπως οι κρίκοι μιας μεταλλικής αλυσίδας. Και αυτό ικανοποιούσε μια βασική απαίτηση για το σχεδιασμό οποιασδήποτε μηχανής: τα εξαρτήματα πρέπει να μπορούν να κινούνται το ένα σε σχέση με το άλλο.
Ο Φρέιζερ Στόνταρτ έκανε το δεύτερο βήμα το 1991 περνώντας ένα μακρόστενο μόριο μέσα από ένα κυκλικό μόριο. Το μακρόστενο μόριο λειτουργούσε ως άξονας κατά μήκους του οποίου μπορούσε να κινείται ελεύθερα το δεύτερο μοριακό εξάρτημα. Το σύστημα αυτό αποτέλεσε τη βάση για την ανάπτυξη μοριακών ανελκυστήρων, μοριακών μυών και κυκλωμάτων που βασίζονται σε μόρια.
Η επόμενη σημαντική εξέλιξη ήρθε το 1999, όταν ο Φερινγκά δημιούργησε τον πρώτο μοριακό κινητήρα, ένα σύστημα στο οποίο μια λεπίδα περιστρεφόταν διαρκώς προς την ίδια κατεύθυνση. Ένα άλλο σύστημα μοριακών κινητήρων μπορούσε να σηκώνει 1.000 φορές το βάρος του, ενώ ένα άλλο σχέδιο με τέσσερις κινητήρες μπορούσε να κινείται σε μια επιφάνεια σαν νανοαυτοκίνητο.

Ο Ζαν-Πιέρ Σοβάζ (Jean-Pierre Sauvage) γεννήθηκε το 1944 στη Γαλλία και είναι σήμερα επίτιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου του Στρασβούργου και επίτιμος διευθυντής ερευνών στο γαλλικό Εθνικό Κέντρο Επιστημονικής Έρευνας (CNRS)

O σερ Φρέιζερ Στόνταρτ (Fraser Stoddart) γεννήθηκε το 1942 στη Βρετανία και είναι σήμερα καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Northwestern των ΗΠΑ.

Ο Μπερνάρ Φερινγκά (Bernard L. Feringa) γεννήθηκε το 1951 στην Ολλανδία. Είναι σήμερα καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Γκρένινγκεν.

Το Νόμπελ Χημείας είναι το τρίτο που ανακοινώνεται μετά το Νόμπελ Ιατρικής - Φυσιολογίας τη Δευτέρα και Φυσικής την Τρίτη. Ακολουθεί το Νόμπελ Οικονομικών Επιστημών τη Δευτέρα, ενώ η ημερομηνία για το Νόμπελ Λογοτεχνίας δεν έχει ακόμα καθοριστεί.

Πηγή: ΑΜΕ ΑΠΕ in.gr
http://www.nobelprize.org