Τα βήματα του μεθυσμένου

Αρκεί μια απλή παρατήρηση των συζητήσεων που γίνονται καθημερινά στα δημοφιλή κοινωνικά δίκτυα της εποχής, για να αντιληφθεί κάποιος ότι υπάρχουν δεκάδες άνθρωποι που εξηγούν και ερμηνεύουν κάθε λεπτό, με μεγάλη άνεση, κάθε φαινόμενο ή συμβάν, παγκόσμιο ή τοπικό, χωρίς πολλές φορές να επιτρέπουν σε κανένα στοιχείο και σε καμμία αμφιβολία να διαταράξει τη βεβαιότητά τους. Είναι προφανές ότι η φαντασίωση της απόλυτης γνώσης είναι περισσότερο σύμπτωμα ανθρώπινης αδυναμίας, παρά ικανότητα απόλυτης κατανόησης των φαινομένων του κόσμου.
Τη ίδια στιγμή, αυτή προσέγγιση της πραγματικότητας μοιάζει να είναι εγγενές χαρακτηριστικό της ανθρώπινης φύσης. «Ο ανθρώπινος νους», γράφει ο φυσικός Leonard Mlodinow στο βιβλίο του «Τα βήματα του μεθυσμένου. Πώς η τυχαιότητα κυβερνά τη ζωή μας» (Μετάφραση Ανδρέας Μιχαηλίδης – Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης ), είναι έτσι φτιαγμένος ώστε να εντοπίζει για κάθε γεγονός μια ορισμένη αιτία, και για τον λόγο αυτό δυσκολεύεται να αποδεχθεί την επιρροή άσχετων ή τυχαίων παραγόντων».
Μέσα από το βιβλίο του, ο συγγραφέας επιχειρεί με καίριες αναφορές σε επιστημονικά δεδομένα, με ζωηρά παραδείγματα από την καθημερινότητά μας και από την ιστορία της επιστήμης, να δείξει πώς η τύχη και οι πιθανότητες έχουν, τελικά, πολύ μεγαλύτερη σημασία στη ζωή μας από όσο πιστεύουμε. Η προσέγγισή του δεν αποτελεί, όπως αντιλαμβάνεστε, κάποιου είδους προτροπή να αποδεχτούμε μοιρολατρικά τη σημασία της τύχης. Μπορεί να μας βοηθήσει, όμως, να αναγνωρίσουμε τη δύναμη των τυχαίων διεργασιών στη ζωή μας και να αλλάξουμε τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε τα γεγονότα που συμβαίνουν γύρω μας.

Στο κεφάλαιο με τίτλο, «Παρατηρώντας μέσα από τον φακό της τυχαιότητας », στην προσπάθειά του να φωτίσει τη σχέση της πραγματικότητας με τους μηχανισμούς μέσα από τους οποίους οι άνθρωποι αναλύουν καταστάσεις, αναφέρει ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα από τον εκδοτικό χώρο. Τη δεκαετία του ’50 ορισμένοι έγκριτοι εκδότες είχαν απορρίψει την έκδοση ενός βιβλίου με σχόλια όπως « πολύ βαρετό », μια «καταθλιπτική καταγραφή κλασσικών οικογενειακών καυγάδων, μικρομπελάδων και εφηβικών συναισθημάτων». Πρόκειται, όμως, για ένα πασίγνωστο βιβλίο σήμερα, « Το ημερολόγιο της Άννας Φρανκ », που έχει πουλήσει τριάντα εκατομμύρια αντίτυπα και είναι ένα από τα βιβλία με τις μεγαλύτερες πωλήσεις όλων των εποχών. Η «Φάρμα των ζώων » του Τζορτζ Όργουελ είχε απορριφθεί, επίσης, με την αιτιολογία ότι είναι « αδύνατον να πουλήσει κανείς ιστορίες με ζώα στις Η.Π.Α», ενώ ο πρώτος Χάρι Πότερ της Τζ. Κ. Ρόουλινγκ απορρίφθηκε από εννέα εκδότες πριν γνωρίσει την τεράστια επιτυχία που ξέρουμε.
Ο συγγραφέας αναφέρει τα συγκεκριμένα παραδείγματα για να τονίσει ότι η επιτυχία στη σταδιοδρομία μας, στις επενδύσεις, στις μικρές ή μεγάλες αποφάσεις της ζωής μας οφείλεται εξίσου τόσο σε τυχαίους παράγοντες όσο και στις ικανότητες, την ετοιμότητα και τη σκληρή μας δουλειά. «Συνεπώς », τονίζει, « η πραγματικότητα που αντιλαμβανόμαστε δεν αποτελεί άμεση αντανάκλαση των ανθρώπων ή των καταστάσεων που εμπλέκονται σε αυτήν, αλλά μια εικόνα που έχει αλλοιωθεί από την τυχαιοποιητική επίδραση απρόβλεπτων ή ρευστών εξωτερικών δυνάμεων. […] η σχέση δράσης και αποτελέσματος δεν είναι τόσο άμεση όσο θα θέλαμε να πιστεύουμε ».
Ο Leonard Mlodinow στην περιήγησή του στον ρευστό κόσμο της τυχαιότητας αξιοποιεί με εύληπτο τρόπο τη σκέψη και την έρευνα σπουδαίων θεωρητικών και επιστημόνων, όπως του Ελβετού μαθηματικού Γιακόμπ Μπερνούλι, του Γάλλου μαθηματικού, φυσικού και φιλοσόφου Μπλεζ Πασκάλ, του Γερμανού μαθηματικού Γιόχαν Καρλ Φρίντριχ Γκάους, του Γάλλου μαθηματικού και αστρονόμου Πιερ Σιμόν Λαπλάς, του Βρετανού κληρικού και μαθηματικού Τόμας Μπέυζ κά. Η σκέψη και οι κατακτήσεις τους δίνουν την ευκαιρία στον συγγραφέα να αναφερθεί, με σύγχρονα παραδείγματα (τους βαθμούς στο σχολείο, τις δημοσκοπήσεις, τις ιατρικές διαγνώσεις, τις δικαστικές αποφάσεις κ.ά) στους αντικρουόμενους νόμους των μεγάλων και μικρών αριθμών, στα ψευδώς θετικά αποτελέσματα και στην έλξη που ασκούν στους ανθρώπους οι θεωρίες συνωμοσίας («… συγχέουμε την πιθανότητα να συμβεί μια σειρά γεγονότων αν αυτά είναι προϊόν μιας τεράστιας συνωμοσίας με την πιθανότητα να υφίσταται μια τεράστια συνωμοσία αν συμβεί μια σειρά γεγονότων»). Αλλά και στον ρόλο που διαδραματίζουν οι προσδοκίες μας στις αξιολογήσεις, στις μετρήσεις, ακόμα και στις δημοσκοπήσεις.
Το στοιχείο που ενώνει αυτό το σύνθετο και πολυεπίπεδο πόνημα, το οποίο διαβάζεται με μεγάλο ενδιαφέρον, εντοπίζεται στον τίτλο του βιβλίου. Τα βήματα του μεθυσμένου ανακαλούν έναν μαθηματικό όρο που περιγράφει την τυχαία κίνηση, παρόμοια με εκείνη που ακολουθούν τα μόρια καθώς κινούνται στον χώρο, αλληλοσυγκρουόμενα διαρκώς με άλλα μόρια. « Η κίνηση αυτή», σημειώνει ο συγγραφέας στον πρόλογο του βιβλίου, «μπορεί να συμβολίζει μεταφορικά τη ζωή μας, την πορεία μας από το πανεπιστήμιο στην επαγγελματική σταδιοδρομία, από την εργένικη στην οικογενειακή ζωή, από την πρώτη μέχρι τη δέκατη όγδοη τρύπα στο γήπεδο του γκολφ». Το ακανόνιστο, χαοτικό βήμα του μεθυσμένου έχει, τελικά, έναν προορισμό. Για αυτό ο συγγραφέας πιστεύει ότι τα εργαλεία που χρησιμοποιούνται για να κατανοήσουμε τον βηματισμό του μεθυσμένου μπορούν να μας βοηθήσουν να κατανοήσουμε καλύτερα τα γεγονότα και της δικής μας ζωής.

Πηγή: Θαλής και Φίλοι