«Μάννα εξ ουρανού…»

Από πλευράς πληροφόρησης που παρέχουν οι δορυφόροι ζούμε σ’ ένα «Παγκόσμιο Χωριό».

Μόλις πριν από μερικές ημέρες ανακοινώθηκε ότι τον ερχόμενο Ιούνιο θα γίνει η εκτόξευση και η τοποθέτηση του δορυφόρου Hellas Sat 3, που έχει το μέγεθος ενός λεωφορείου, στο «οικόπεδο» που διαθέτει η χώρα μας στο Διάστημα.
Μετά την εκτόξευσή του θα είναι ο μεγαλύτερος ευρωπαϊκός δορυφόρος σε τροχιά και θα ελέγχεται από Ελληνες μηχανικούς στο Κορωπί. Κι όμως, απασχολημένοι από την καθημερινότητά μας, πολλές φορές δεν είμαστε σε θέση ν’ αναγνωρίσουμε τα όρια των σύγχρονων αυτών εξερευνήσεων του ανθρώπου και των δυνατοτήτων που μας έχουν δοθεί από την παρουσία των μηχανών μας στο Διάστημα. Δεν θα ’ταν υπερβολή, για παράδειγμα, αν λέγαμε ότι ο βασικότερος παράγοντας στη διαμόρφωση του σύγχρονου πολιτισμού μας είναι οι τηλεπικοινωνίες, με κύριο μοχλό της ανάπτυξης αυτής τους τηλεπικοινωνιακούς δορυφόρους που κυριολεκτικά έχουν επιφέρει μια πραγματική επανάσταση στον τρόπο της ζωής μας.
Ο πρώτος τηλεπικοινωνιακός δορυφόρος είχε την ονομασία «Ηχώ». Ηταν ένα τεράστιο διαστημικό μπαλόνι που απλώς αντανακλούσε τα σήματα που έπαιρνε από τη Γη. Αντίθετα ο επόμενος δορυφόρος, ο «Telestar», που τέθηκε σε τροχιά το 1962, ενίσχυε τα σήματα αυτά πριν τα αναμεταδώσει στη Γη. Το 1965 εκτοξεύτηκε ο πρώτος γεωστατικός τηλεπικοινωνιακός δορυφόρος, ο «Εarly Bird», που είχε την ίδια ταχύτητα με την οποία περιστρέφεται η Γη μας και γι’ αυτό παρέμενε διαρκώς πάνω από το ίδιο σημείο της γήινης επιφάνειας. Το ίδιο έτος άρχισε να λειτουργεί και ο πρώτος δορυφόρος του διεθνούς δορυφορικού συστήματος τηλεπικοινωνιών «Intelsat». Σήμερα το διεθνές αυτό δίκτυο περιλαμβάνει εκατοντάδες επίγειους σταθμούς μετάδοσης και λήψης των δορυφορικών σημάτων σε όλες σχεδόν τις χώρες του κόσμου, με δυνατότητα χιλιάδων ταυτόχρονων τηλεφωνικών συνδέσεων και εκατοντάδων τηλεοπτικών προγραμμάτων. Από το 1976, μάλιστα, καθιερώθηκε κι ένα εκτεταμένο σύστημα παγκόσμιας τηλεναυτιλίας με τη βοήθεια των δορυφόρων GPS, που έχουν τη δυνατότητα με απλές συσκευές να εντοπίσουν και να καθοδηγήσουν αεροπλάνα, πλοία και αυτοκίνητα σε οποιοδήποτε σημείο της Γης. Από πλευράς πληροφόρησης, δηλαδή, ζούμε πραγματικά σ’ ένα «Παγκόσμιο Χωριό».

Επιπλέον οι μετρήσεις των τεχνητών δορυφόρων και ο εντοπισμός πηγών ρύπανσης του περιβάλλοντος από βιομηχανίες και πλοία, είναι επίσης μια σπουδαία βοήθεια στην προσπάθειά μας να κρατήσουμε τον πλανήτη μας καθαρό. Γιατί η αλόγιστη καταστροφή του γήινου φυσικού πλούτου μάς απειλεί με οικολογική καταστροφή, όχι μόνο τοπική, αλλά και σε πλανητική κλίμακα. Εχουμε ήδη επισημάνει καταστροφές τεραστίων διαστάσεων στο στρώμα του όζοντος, ενώ άλλες μετρήσεις υπολογίζουν ότι το διοξείδιο του άνθρακα έχει αυξηθεί από τις διάφορες ανθρώπινες δραστηριότητες κατά 25% τα τελευταία 100 χρόνια. Δημιουργούνται έτσι συνθήκες «θερμοκηπίου» με αποτέλεσμα την αύξηση της μέσης θερμοκρασίας της Γης, με πολυποίκιλες επιπτώσεις στο οικοσύστημα του πλανήτη μας. Η εύθραυστη κατάσταση της ατμόσφαιρας έκανε ιδιαίτερη εντύπωση στους αστροναύτες που παρατήρησαν από πρώτο χέρι την τεράστια αυτή καταστροφή. Γιατί από εκεί ψηλά βλέπει κανείς πόσο λεπτό είναι το στρώμα της γήινης ατμόσφαιρας αφού, σε συγκριτικό μέγεθος, δεν έχει καν το πάχος που έχει το κέλυφος ενός αυγού.
Από την άλλη πλευρά οι διάφοροι τεχνητοί δορυφόροι εκμετάλλευσης των γήινων πόρων μάς έχουν βοηθήσει στη διερεύνηση των γεωργικών καλλιεργειών, των θαλάσσιων και υπόγειων θησαυρών της φύσης και στην επιστημονική μελέτη του πλανήτη μας. Οι ειδικές συσκευές που μεταφέρουν οι δορυφόροι τηλεπισκόπησης της Γης μάς επιτρέπουν να κάνουμε συγκριτικές μελέτες για την κατάσταση των αγροτικών καλλιεργειών, την ποσότητα και την ποιότητα των αγροτικών προϊόντων, και την ποσότητα των χιονοπτώσεων και των υδάτινων αποθεμάτων. Η λειτουργία των δορυφόρων αυτών έχει βοηθήσει ιδιαίτερα στην καλύτερη χρήση των εδαφών και των φυσικών πόρων, όπως επίσης και στη βιομηχανική παραγωγή και σε εκατοντάδες άλλες ανθρώπινες δραστηριότητες. Οι διάφορες εφαρμογές υψηλής τεχνολογίας, όπως είναι η πληροφορική και οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές, αποτελούν σήμερα μία ακόμη ένδειξη της τεχνολογικής ανάπτυξης που οφείλεται κυρίως στις τεράστιες σμικρύνσεις που απαιτούσε η εξοικονόμηση χώρου στις διαστημοσυσκευές. Ακόμη και η ιατρική, η τέχνη και η αρχαιολογία είχαν άμεσα οφέλη από τη διαστημική τεχνολογία.
Εν κατακλείδι δεν θα ’ταν καθόλου υπερβολή να πούμε ότι καθένας από μας χρησιμοποιεί καθημερινά δεκάδες αντικείμενα τα οποία προέρχονται από τις διαστημικές μας δραστηριότητες. Και ίσως να αποδειχθεί ότι ο μεγαλύτερος θησαυρός απ’ όλους, το πιο αμύθητο μαργαριτάρι από τις εξερευνήσεις μας στο Διάστημα είναι η συνειδητοποίηση ότι ζούμε σ’ ένα νησί απομονωμένο σε μια εβενόχρωμη θάλασσα.

*Ο κ. Διονύσης Π. Σιμόπουλος είναι επίτιμος διευθυντής του Ευγενιδείου Πλανηταρίου.

Πηγή: Καθημερινή