Ο Ιούλιος Σμιτ και η χαρτογράφηση της Σελήνης

Ιούλιος Σμιτ (Johann Friedrich Julius Schmidt)

Αστρονομικές παρατηρήσεις ακριβείας από τον Λόφο των Νυμφών
Ο Γερμανός αστρονόμος Ιούλιος Σμιτ ή Johann Friedrich Julius Schmidt (1825 –1884) ήταν ο διευθυντής του αστεροσκοπείου Αθηνών από το 1858 μέχρι το θάνατό του.
Μαθητής ακόμη στο κολέγιο του Αμβούργου ασχολήθηκε με την αστρονομία και διακόπτοντας τις σπουδές του το 1845, πραγματοποίησε τις πρώτες τις παρατηρήσεις του στο αστεροσκοπείο του Bilk.
Στη συνέχεια ανέλαβε την επίσημη θέση του βοηθού αστρονόμου στο αστεροσκοπείο της Βόννης υπό την εποπτεία του Friedrich Wilhelm Argelander. Από τότε άρχισε τις συστηματικές παρατηρήσεις κομητών και πλανητών κυρίως.
Το 1853 ανέλαβε την διεύθυνση του αστεροσκοπείου στο Olmütz (βρίσκεται στη σημερινή Τσεχία), στην οποία έμεινε μέχρι το 1858, όταν του ανετέθη η διεύθυνση του αστεροσκοπείου Αθηνών.

Το αστεροσκοπείο Αθηνών στον Λόφο των Νυμφών στις αρχές του 1860

Στην Αθήνα ο Σμιτ απέδειξε τις μεγάλες ικανότητές του στις παρατηρήσεις όλων των τομέων της τότε αστρικής έρευνας, αλλά και αξιόλογη οργανωτική ικανότητα στο νεοσύστατο αστεροσκοπείο Αθηνών. Με τις δαπάνες της οικογένειας Σίνα εξόπλισε το αστεροσκοπείο με τα απαραίτητα όργανα.
Ο ουρανός της Αθήνας εκείνη την εποχή είχε εξαιρετική διαύγεια, μηδενική φωτορύπανση και εξαιτίας των ιδανικών καιρικών συνθηκών, το αστεροσκοπείο των Αθηνών ήταν ιδανικό για τις αστρονομικές μελέτες, σχεδόν και στις τέσσερις εποχές του χρόνου.
Οι παρατηρήσεις του Σμιτ αναφέρονταν στους πλανήτες, τους κομήτες, του διάττοντες, τον ήλιο, τις εκλείψεις, τους διπλούς και μεταβλητούς αστέρες, τα νεφελώματα και κυρίως στη Σελήνη. Tο 1862 ανακάλυψε έναν κομήτη, και στα επόμενα χρόνια μερικούς μεταβλητούς αστέρες.
Ο Ιούλιος Σμιτ εκτός των άλλων προσόντων που διέθετε είχε μεγάλη ευχέρεια στο σχέδιο. Χάρη σ’ αυτή του τη δεξιοτεχνία πραγματοποίησε πολυάριθμες περιγραφικές παρατηρήσεις, των ηλιακών κηλίδων, κομητών, πλανητών και κυρίως της επιφάνειας της Σελήνης.
Μέχρι τα μέσα του 19ου αιώνα η χαρτογράφηση της Σελήνης (Σεληνογραφία) δεν είχε ολοκληρωθεί. Έλλειπαν πολλές λεπτομέρειες αλλά και ορισμένες περιοχές. Ο Ιούλιος Σμιτ, ήταν αυτός που συμπλήρωσε τις λεπτομέρειες και σχεδίασε τις περιοχές που έλλειπαν. Η σχεδίαση αυτού του χάρτη διήρκησε 34 έτη (1840 – 1874) και θεωρείται ακόμα και σήμερα ως ένας από τους αξιολογότερους του είδους.

Ο χάρτης που εκδόθηκε το 1878 περιείχε απίστευτες λεπτομέρειες για την εποχή του. Χωρίζονταν σε 25 τμήματα και ο δίσκος της Σελήνης στον χάρτη είχε διάμετρο 1,9 μέτρα.

Ο χάρτης του Ιουλίου Σμιτ έδειχνε 32856 τοπογραφικές λεπτομέρειες (εκ των οποίων οι 2100 ήταν καινούργιες) και πήρε την σκυτάλη ως του καλύτερου χάρτη της Σελήνης από τους Beer και Mädler. Κράτησε τη θέση αυτή μέχρι το 1910, όταν ο Walter Goodacreκατασκεύασε έναν νέο χάρτη 1,5 μέτρων με μεγαλύτερη ακρίβεια.
«… Ύστερα απ΄ αυτούς τους επιστήμονες (Beer και Mädler) πρέπει να πάρουν θέση τα σεληνογραφικά ανάγλυφα του Γερμανού Ιουλίου Σμιτ …
(…) Σε μερικά σημεία το πράσινο χρώμα ήταν πολύ ζωηρό και σύμφωνα με τον Ιούλιο Σμιτ περισσότερο έντονο φαίνεται στις θάλασσες της Ηρεμίας και των Δακρύων…»
Αναφορές στον Ιούλιο Σμιτ από το βιβλίο του Ιουλίου Βερν «Γύρω απ’ τη Σελήνη», εκδόσεις Μ. Πεχλιβανίδης Α.Ε.
O Ιούλιος Σμιτ αναζωογόνησε την Σεληνογραφία και ώθησε πολλούς αστρονόμους να ασχοληθούν μ’ αυτή. Στη βιβλιογραφία αναφέρεται ένα επεισόδιο σχετικά με έναν μικρό κρατήρα στη Σελήνη που ονομάζεται Linné, που ήταν καταγεγραμμένος ως βαθύς κρατήρας στον παλαιότερο χάρτη των Beer and Mädler. Ο Σμιτ το 1866 ισχυρίστηκε πως ο κρατήρας είχε εξαφανιστεί! Στη θέση του εμφανιζόταν μια κηλίδα φωτός. Όπως θα περίμενε κανείς η δήλωση αυτή ώθησε πολλούς κορυφαίους αστρονόμους να στρέψουν τα τηλεσκόπιά τους προς τη Σελήνη. Επακολούθησαν έντονες αντιπαραθέσεις, δεδομένου ότι αν ίσχυε ο ισχυρισμός του Σμιτ, τότε θα ήταν η πρώτη παρατηρηθείσα μεταβολή στην επιφάνεια της Σελήνης.

Ο κρατήρας Linné φωτογραφημένος από το Apollo 15

Σήμερα γνωρίζουμε ότι ο κρατήρας Linné είναι πράγματι ένας μικρός κρατήρας που περιβάλλεται από μια φωτεινή περιοχή. Μπορεί ο Ιούλιος Σμιτ να έκανε λάθος – δεν υπήρξε καμία μεταβολή στο σεληνιακό τοπίο -, όμως το λάθος αυτό χρειαζόταν εκείνη την εποχή για να δοθεί μεγαλύτερο ενδιαφέρον στην παρατήρηση της Σελήνης, που μετά τον χάρτη των Beer και Mädler θεωρείτο ως ένας νεκρός και πληκτικός κόσμος.
Για να τιμηθεί η προσφορά του Ιουλίου Σμιτ στην αστρονομία, δόθηκε το όνομα Σμιτ (Schmidt), σε δυο κρατήρες. Ο ένας βρίσκεται στη Σελήνη κι ο άλλος στον Άρη.
Ο μεγάλος χάρτης της Σελήνης που σχεδίασε ο Ιούλιος Σμιτ εξεδόθη, μαζί με τον τόμο που τον συνόδευε, από την κυβέρνηση της Πρωσίας. Σύμφωνα με την αστροφυσικό Φιόρη – Αναστασία Μεταλληνού, που ήταν υπεύθυνη στο Κέντρο Επισκεπτών του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών, σήμερα μόνο κάποια θραύσματα του πρωταρχικού χάρτη σώζονται σε αρχείο στο Βερολίνο, όπου βρίσκονται συγκεντρωμένα χειρόγραφα του Ιουλίου Σμιτ. Υπάρχει όμως αντίγραφο, ολόκληρου χάρτη το οποίο εκτίθεται στο Μουσείο Γεωαστροφυσικής, στις εγκαταστάσεις του Εθνικού Αστεροσκοπείου στο Θησείο. Έχει διάσταση 2 x 2 μέτρα και αποτελείται από 25 τμήματα, που αντιπροσωπεύουν την σεληνιακή επιφάνεια, την ορατή βεβαίως από τη Γη.
Στη συνέχεια βλέπουμε τον χάρτη της Σελήνης του Ιουλίου Σμιτ και διάφορες λεπτομέρειές του:





Ο χάρτης του Ιουλίου Σμιτ συνίσταται από 25 τμήματα και η διάμετρος της Σελήνης στον χάρτη έχει μήκος 194,9 εκατοστά. Καταγράφονται 32856 μεμονωμένα χαρακτηριστικά της επιφάνειας και εισάγεται η σεληνιακή ορολογία που χρησιμοποιούμε μέχρι σήμερα.



πηγές physicsgg.me
1. «Observing the Moon: The Modern Astronomer’s Guide» , Gerald North
2. The Observatory, Vol. 7, p. 117-120 (1884)
3. «An Introduction to the Study of the Moon«, Zdenek Kopal
4. Εγκυκλοπαιδικό Λεξικό «Ηλίου»
5. Οι εικόνες του χάρτη της Σελήνης του Ιουλίου Σμιτ προέρχονται από το site sciencemuseum.org.uk (;)