Ο Μαθηματικός και ο Δικαστής

Παρουσίαση από τον Γιώργο Καρουζάκη

Θέλεις να δεις ένα μαγικό κόλπο με αριθμούς; με είχε ρωτήσει ο παππούς μου βλέποντάς με να πατάω τα πλήκτρα λίγο πολύ στην τύχη. Καθόμουν στο δωμάτιό του, μαγεμένος με το δώρο μου, έστω και αν δεν ήξερα ακριβώς τι να το κάνω. Ο Ράβι Καπούρ, ο αφηγητής του βιβλίου «Ο Μαθηματικός και ο Δικαστής» (εκδόσεις Αλεξάνδρεια – μετάφραση Τεύκρος Μιχαηλίδης), θυμάται με νοσταλγία τα παιδικά του χρόνια, την εποχή που ο παππούς του, ο μαθηματικός Βιτζέι Σαχνί, τού είχε κάνει δώρο μία αριθμομηχανή. Οι συγγραφείς του βιβλίου, ο μαθηματικός από το Πανεπιστήμιο του Στάνφορντ Guarav Suri και ο δημοσιογράφος και μαθηματικός από το Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης Hartsosh Singh Bal, συνέθεσαν μια ιστορία στην οποία η επιστήμη και η αναζήτηση της αλήθειας συναντούν με πολλούς τρόπους τη μυθοπλασία.
Η αριθμομηχανή, αυτό το δώρο της παιδικής ηλικίας του αφηγητή, σηματοδοτεί το ξεκίνημα μιας περιπέτειας, η οποία δεν συνδέεται μόνο με τη ζωή του κεντρικού ήρωα αλλά και με τα όρια της ανθρώπινης γνώσης. Τα χρόνια πέρασαν, ο Βιτζέι Σαχνί πέθανε, και ο εγγονός του βρέθηκε στο Στάνφορντ να σπουδάζει οικονομικά. Σχεδόν τυχαία, ο νεαρός ήρωας βρίσκεται να παρακολουθεί ένα μάθημα για το άπειρο, το οποίο δεν έχει, όμως, άμεση σχέση με το αντικείμενο των σπουδών του. Κάποιοι φίλοι, τον πείθουν να μπει στην αίθουσα που διδάσκει ο Νίκος, ένας φωτισμένος καθηγητής, παθιασμένος με τα μαθηματικά και τη μουσική τζαζ. Σε αυτό το δημιουργικό περιβάλλον, ο Ράβι Καπούρ συνειδητοποιεί ότι τα μαθηματικά, η επιστήμη του παππού του, είναι το πεδίο που τον συγκινεί και τον σαγηνεύει περισσότερο από κάθε τι στον κόσμο.
Στη διάρκεια αυτών των μαθημάτων εντοπίζει έκπληκτος, στη βιβλιοθήκη του καθηγητή του, ένα άρθρο για τις ελλειπτικές καμπύλες που είχε γράψει ο παππούς του όταν επισκέφθηκε την Αμερική. Μια υποσημείωση στο άρθρο αποκαλύπτει ότι το 1919 ο Βιτζέι Σαχνί ήταν κρατούμενος στις φυλακές της Μοριζέτ, στο Νιου Τζέρζυ. Η έρευνα του εγγονού του σε βιβλιοθήκες και αρχεία επιβεβαιώνει ότι ο μαθηματικός είχε φυλακιστεί στην Αμερική, με βάση ένα σκοταδιστικό νόμο περί βλασφημίας, επειδή είχε αμφισβητήσει τη βιβλική εκδοχή της δημιουργίας του κόσμου.
Στη συνέχεια, η αφήγηση εξελίσσεται παράλληλα σε δύο αλληλοεπιδρώντα μέρη, ανάμεσα στο παρόν και το παρελθόν. Το πρώτο περιλαμβάνει τη συστηματική ενασχόληση του Ράβι Καπούρ με τη μαθηματική επιστήμη στο πανεπιστημιακό μάθημα. Τα Παράδοξα του Ζήνωνα, η θεμελίωση της θεωρίας Συνόλων από τον Γκέοργκ Κάντορ, τα Θεωρήματα μη πληρότητας του Γκαίντελ, η προσπάθεια προσέγγισης, μέσα από διαφορετικές διαδρομές, της φύσης του απείρου είναι ορισμένα από τα θέματα με τα οποία έρχεται σε επαφή ο φοιτητής.
Αυτή η γνώση, θα τον βοηθήσει να κατανοήσει καλύτερα το διάλογο του παππού του με έναν δικαστή στη φυλακή. Η καταγεγραμμένη συνομιλία, που αναζήτησε και εντόπισε ο Ράβι Καπούρ, συνθέτει το δεύτερο άξονα της αφήγησης. Ο μαθηματικός Βιτζέι Σαχνί και ο δικαστής που διερευνά την υπόθεση της κράτησής του αναπτύσσουν έναν διάλογο λεπτών νοηματικών αποχρώσεων, μια φιλοσοφική συζήτηση για τη φύση της αλήθειας, τη μαθηματική επιστήμη και την ύπαρξη του Θεού.
Σε αυτή τη συνομιλία, τα Στοιχεία του Ευκλείδη και το πρότυπο σκέψης τους διαδραματίζουν κρίσιμο ρόλο στο ζήτημα της ελευθερίας του φυλακισμένου μαθηματικού. Ο δικαστής υπενθυμίζει, εκτός των άλλων, στον κρατούμενο πώς ο Καρτέσιος χρησιμοποίησε την αξιωματική μέθοδο του Ευκλείδη για να αποδείξει την ύπαρξη του Θεού. Και λέει : «δεν σας τιμωρώ επειδή δεν είστε ο Καρτέσιος! Είναι εντυπωσιακό που ένας μαθηματικός του δικού του διαμετρήματος αποφάσισε να χρησιμοποιήσει τις ίδιες αξιωματικές μεθόδους που τόσο εκτιμάτε για να δοξάσει τον χριστιανισμό, όχι για να τον αποκηρύξει».
Η ανάμειξη της μυθοπλασίας με ιστορικές αναφορές σε πραγματικά γεγονότα, επιστημονικά δεδομένα που σχετίζονται με την εξέλιξη των μαθηματικών (από τις Μη Ευκλείδειες Γεωμετρίες έως τις αναζητήσεις του Αϊνστάιν) και ποικίλες φιλοσοφικές ιδέες ισχυροποιείται από την ύπαρξη στέρεων και αληθινών χαρακτήρων, απολύτως εναρμονισμένων με το περιεχόμενο και την ιδιομορφία της ιστορίας.
Τέλος, η αίσθηση του αναγνώστη, ακόμη και εκείνου που δεν είναι εξοικειωμένος με τα μαθηματικά, συναντά την επιδίωξη των συγγραφέων του βιβλίου που ήθελαν, όπως σημειώνουν στον πρόλογο, να δείξουν ότι τα μαθηματικά είναι ωραία. Kαι ότι έχουν να πουν σημαντικά πράγματα σχετικά με το τι σημαίνει να γνωρίζει πραγματικά κάτι ο άνθρωπος. O μόνος τρόπος για να πλησιάσουν τον φιλόδοξο στόχο τους και να κερδίσουν το ενδιαφέρον των ανθρώπων ήταν να αφηγηθούν μια ιστορία.

Πηγή: Θαλής και Φίλοι