Χριστούγεννα και αστρονομία
 |
| O κομήτης 46P/Wirtanen (φωτογραφία του LAMAGAT Frederic) |
Όταν ήμουν μικρός, απορούσα πώς έγινε και γνωρίζουμε με τόση ακρίβεια τη μέρα της γέννησης του Ιησού, 25 Δεκεμβρίου του έτους 1 μ.Χ. Πολύ αργότερα, όταν βρέθηκα στο πανεπιστήμιο, κατάλαβα ότι τόσο η ημερομηνία όσο και η χρονιά είχαν καθοριστεί αυθαίρετα, αρκετούς αιώνες αργότερα από την εποχή της γέννησης, και μάλιστα ήταν και οι δύο λανθασμένες.
Η χρονιά γέννησης του Ιησού καθορίστηκε από τον σκύθη μοναχό Διονύσιο τον Μικρό, κατά την προσπάθειά του να καταρτίσει πίνακες εορτασμού του Πάσχα, ο οποίος υπολόγισε ότι συνέβη το έτος 754 από κτίσεως Ρώμης. Δυστυχώς είναι σίγουρο ότι οι υπολογισμοί του Διονύσιου δεν ήταν σωστοί, για δύο βασικούς λόγους: έναν ιστορικό και έναν αστρονομικό.
Ο ιστορικός είναι ότι ο Ηρώδης είχε πεθάνει κάπου μεταξύ των ετών 7 π.Χ. και 1 π.Χ., με πιθανότερο το έτος 4 π.Χ. Ο αστρονομικός είναι ότι το άστρο της Βηθλεέμ, αν πραγματικά υπήρξε, είναι δύσκολο να ταυτιστεί με κάποιο αστρονομικό γεγονός του έτους 1 μ.Χ. Αν επρόκειτο για σύνοδο πλανητών, κάτι που θα τραβούσε την προσοχή των Μάγων αλλά όχι του υπόλοιπου κόσμου, θα πρέπει να ήταν η διπλή σύνοδος Αφροδίτης – Δία, η πρώτη το έτος 3 π.Χ. και η δεύτερη το 2 π.Χ. Άρα ο Ιησούς είχε γεννηθεί π.Χ.!
Η ημερομηνία της γέννησης δεν φαίνεται και αυτή να είναι σωστή, και η αυθαίρετη επιλογή της έγινε και για αστρονομικούς λόγους. Στο κατά Λουκάν Ευαγγέλιο διαβάζουμε για τον τόπο της γέννησης: «Καὶ ποιμένες ἦσαν ἐν τῇ χώρᾳ τῇ αὐτῇ ἀγραυλοῦντες καὶ φυλάσσοντες φυλακὰς τῆς νυκτὸς ἐπὶ τὴν ποίμνην αὐτῶν», που σε ελεύθερη μετάφραση σημαίνει: «Και ήταν μερικοί βοσκοί σε αυτήν την περιοχή, που έμεναν στους αγρούς και φύλαγαν τη νύχτα άγρυπνοι τα κοπάδια τους».
Ακόμη και στην Παλαιστίνη, ο χειμώνας δεν είναι τόσο ζεστός, ώστε να μπορούν οι βοσκοί να κάθονται το βράδυ στην ύπαιθρο. Πράγματι, σήμερα πιστεύουμε ότι η γέννηση συνέβη κάπου μεταξύ τέλους Σεπτεμβρίου και αρχής Οκτωβρίου.
Γιατί τότε επελέγη ο εορτασμός των Χριστουγέννων στις 25 Δεκεμβρίου; Ένας από τους λόγους ήταν τα λόγια του Ιωάννη του Προδρόμου για τον Χριστό, όπως αναφέρονται στο κατά Ιωάννην Ευαγγέλιο: «ἐκεῖνον δεῖ αὐξάνειν, ἐμὲ δὲ ἐλαττοῦσθαι», που θεωρήθηκε ότι αναφέρονταν στην αύξηση της διάρκειας της ημέρας, αμέσως μετά το χειμερινό ηλιοστάσιο.
Το αστρονομικό αυτό γεγονός εορταζόταν από τους Ρωμαίους στις 25 Δεκεμβρίου, με την ονομασία Dies Natalis Solis Invicti (η γέννηση του ανίκητου Ήλιου). Λίγο πριν από το χειμερινό ηλιοστάσιο ήταν επίσης και η μεγάλη ρωμαϊκή γιορτή των Σατουρνάλιων (προς τιμήν του θεού Κρόνου).
Έτσι ο καθορισμός του εορτασμού της γέννησης του Ιησού στις 25 Δεκεμβρίου ικανοποιούσε τρεις προϋποθέσεις: συμφωνούσε με την Καινή Διαθήκη, έδινε το μήνυμα της ελπίδας για τη σωτηρία του κόσμου, αφού σταματούσε η ελάττωση της διάρκειας της ημέρας και άρχιζε η αύξησή της, και τέλος αντικαθιστούσε μια πολύ διαδεδομένη ειδωλολατρική γιορτή που, αν δεν υπήρχαν τα Χριστούγεννα, θα συνέχιζε να γιορτάζει ο πολύς κόσμος για εθιμικούς λόγους.
Η χρονιά γέννησης του Ιησού καθορίστηκε από τον σκύθη μοναχό Διονύσιο τον Μικρό, κατά την προσπάθειά του να καταρτίσει πίνακες εορτασμού του Πάσχα, ο οποίος υπολόγισε ότι συνέβη το έτος 754 από κτίσεως Ρώμης. Δυστυχώς είναι σίγουρο ότι οι υπολογισμοί του Διονύσιου δεν ήταν σωστοί, για δύο βασικούς λόγους: έναν ιστορικό και έναν αστρονομικό.
Ο ιστορικός είναι ότι ο Ηρώδης είχε πεθάνει κάπου μεταξύ των ετών 7 π.Χ. και 1 π.Χ., με πιθανότερο το έτος 4 π.Χ. Ο αστρονομικός είναι ότι το άστρο της Βηθλεέμ, αν πραγματικά υπήρξε, είναι δύσκολο να ταυτιστεί με κάποιο αστρονομικό γεγονός του έτους 1 μ.Χ. Αν επρόκειτο για σύνοδο πλανητών, κάτι που θα τραβούσε την προσοχή των Μάγων αλλά όχι του υπόλοιπου κόσμου, θα πρέπει να ήταν η διπλή σύνοδος Αφροδίτης – Δία, η πρώτη το έτος 3 π.Χ. και η δεύτερη το 2 π.Χ. Άρα ο Ιησούς είχε γεννηθεί π.Χ.!
Η ημερομηνία της γέννησης δεν φαίνεται και αυτή να είναι σωστή, και η αυθαίρετη επιλογή της έγινε και για αστρονομικούς λόγους. Στο κατά Λουκάν Ευαγγέλιο διαβάζουμε για τον τόπο της γέννησης: «Καὶ ποιμένες ἦσαν ἐν τῇ χώρᾳ τῇ αὐτῇ ἀγραυλοῦντες καὶ φυλάσσοντες φυλακὰς τῆς νυκτὸς ἐπὶ τὴν ποίμνην αὐτῶν», που σε ελεύθερη μετάφραση σημαίνει: «Και ήταν μερικοί βοσκοί σε αυτήν την περιοχή, που έμεναν στους αγρούς και φύλαγαν τη νύχτα άγρυπνοι τα κοπάδια τους».
Ακόμη και στην Παλαιστίνη, ο χειμώνας δεν είναι τόσο ζεστός, ώστε να μπορούν οι βοσκοί να κάθονται το βράδυ στην ύπαιθρο. Πράγματι, σήμερα πιστεύουμε ότι η γέννηση συνέβη κάπου μεταξύ τέλους Σεπτεμβρίου και αρχής Οκτωβρίου.
Γιατί τότε επελέγη ο εορτασμός των Χριστουγέννων στις 25 Δεκεμβρίου; Ένας από τους λόγους ήταν τα λόγια του Ιωάννη του Προδρόμου για τον Χριστό, όπως αναφέρονται στο κατά Ιωάννην Ευαγγέλιο: «ἐκεῖνον δεῖ αὐξάνειν, ἐμὲ δὲ ἐλαττοῦσθαι», που θεωρήθηκε ότι αναφέρονταν στην αύξηση της διάρκειας της ημέρας, αμέσως μετά το χειμερινό ηλιοστάσιο.
Το αστρονομικό αυτό γεγονός εορταζόταν από τους Ρωμαίους στις 25 Δεκεμβρίου, με την ονομασία Dies Natalis Solis Invicti (η γέννηση του ανίκητου Ήλιου). Λίγο πριν από το χειμερινό ηλιοστάσιο ήταν επίσης και η μεγάλη ρωμαϊκή γιορτή των Σατουρνάλιων (προς τιμήν του θεού Κρόνου).
Έτσι ο καθορισμός του εορτασμού της γέννησης του Ιησού στις 25 Δεκεμβρίου ικανοποιούσε τρεις προϋποθέσεις: συμφωνούσε με την Καινή Διαθήκη, έδινε το μήνυμα της ελπίδας για τη σωτηρία του κόσμου, αφού σταματούσε η ελάττωση της διάρκειας της ημέρας και άρχιζε η αύξησή της, και τέλος αντικαθιστούσε μια πολύ διαδεδομένη ειδωλολατρική γιορτή που, αν δεν υπήρχαν τα Χριστούγεννα, θα συνέχιζε να γιορτάζει ο πολύς κόσμος για εθιμικούς λόγους.
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου