Greenpeace : Πόση σχέση έχει με την αλήθεια η σειρά “Chernobyl”;

Αν και η αποκλεισμένη ζώνη γύρω από το Τσερνόμπιλ θα παραμείνει ακατοίκητη για αρκετές δεκαετίες ακόμα, περίπου 5 εκατομμύρια άνθρωποι εξακολουθούν και σήμερα να ζουν σε περιοχές που είναι επισήμως χαρακτηρισμένες ως μολυσμένες © Clive Shirley / Signum / Greenpeace

Κατά καιρούς έχουμε δει πολύ επιτυχημένες σειρές. Πρόσφατα την παράσταση έκλεψε το “Chernobyl”, μία μίξη αριστουργηματικής σκηνοθεσίας -με έμφαση στη λεπτομέρεια- και βαθιάς αγωνίας που γρήγορα σκαρφάλωσε στην κορυφή της λίστας των 250 καλύτερων σειρών του IMDB. Η ιστορία, αρκετά πιστή στα πραγματικά γεγονότα, μαγνητίζει τον θεατή παρόλο που ξέρουμε το τέλος της και οι επιπτώσεις της καταστροφής του Τσερνόμπιλ ακόμα μαίνονται. Η έκρηξη του πυρηνικού αντιδραστήρα το 1986 είναι μια από τις μεγαλύτερες τραγωδίες της σύγχρονης ιστορίας. Mαζί με το World Information Service on Energy (WISE)[1] προσπαθήσαμε να δώσουμε απαντήσεις σε κάποια από τα καίρια ερωτήματα που αναζητούν οι θεατές.
Είναι τα γεγονότα της σειράς σωστά;
Σε γενικές γραμμές, η σειρά είναι όσο πιο κοντά στην αλήθεια όσο είναι εφικτό. Μερικές μικρές ανακρίβειες που εντοπίσαμε είναι οι εξής:
Ο βασικός χαρακτήρας, ο καθηγητής Valery Legasov (Jared Harris) είναι καθοριστικός στη σειρά για τα μέτρα που λήφθηκαν μετά την καταστροφή. Είναι υπαρκτό πρόσωπο, αλλά στην πραγματικότητα υπήρχε μια μεγάλη ομάδα ανθρώπων η οποία ήταν υπεύθυνη για να περιορίσει το ρίσκο και τις επιπτώσεις.
Η σειρά εξετάζει το σενάριο ότι το τετηγμένο καύσιμο θα οδηγούσε σε μεγαλύτερη έκρηξη ερχόμενο σε επαφή με τα υπόγεια ύδατα: «δημιουργήσατε λάβα» όπως ειπώθηκε χαρακτηριστικά. Ωστόσο, η πιθανότητα να συνέβαινε αυτό και να δημιουργούσε μια έκρηξη ισοδύναμη 4 μεγατόνων TNT δεν είναι ρεαλιστική. Αυτό που όντως ανησύχησε τους ειδικούς τότε ήταν ότι μέρος από το καύσιμο θα έφτανε στα υπόγεια ύδατα προκαλώντας μικρές εκρήξεις που θα απελευθέρωναν μεγαλύτερες ποσότητες ραδιενεργών ουσιών στην ατμόσφαιρα. Συνεπώς, η ατάκα για τη λάβα από τον σοκαρισμένο ειδικό, είναι μία από τις ελάχιστες υπερβολές χάριν δραματουργίας που εντοπίσαμε.
Η Ulana Khomyuk (Emily Watson) δεν υπήρξε στην πραγματικότητα αν και μοιάζει καταλυτικός παράγοντας στην εξέλιξη των γεγονότων! Ο χαρακτήρας της γράφτηκε για να εξυπηρετήσει την απεικόνιση της αντίδρασης επιστημόνων από άλλες χώρες.

Το Τσερνόμπιλ δεν συνέβη, εξακολουθεί να συμβαίνει. Είναι δύσκολο να οραματιστούμε κάποια άλλη ανθρώπινη δραστηριότητα στην οποία ένα λάθος έχει τόσο έντονες και μακροχρόνιες συνέπειες. © Clive Shirley / Signum / Greenpeace
Πόσοι νεκροί υπήρξαν στο Τσερνόμπιλ;

Στο “Chernobyl” βλέπουμε ανθρώπους να κάνουν εμετό και τα πρόσωπά τους να κοκκινίζουν από την έκθεση στην ισχυρή ακτινοβολία. Αν και η σειρά δείχνει ότι οι περισσότεροι πέθαναν ακαριαία, στην πραγματικότητα ο θάνατος ήταν πιο αργός. Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία των Ηνωμένων Εθνών, οι θάνατοι στο πεδίο ήταν μόλις 3, ενώ από τους άμεσα εκτεθειμένους άλλοι 28 άφησαν την τελευταία τους πνοή τις επόμενες μέρες ή εβδομάδες. Οι περισσότεροι από αυτούς ήταν πυροσβέστες που έσπευσαν για να βοηθήσουν.
Το χάσμα που δημιουργήθηκε στον αντιδραστήρα απελευθέρωνε ουσίες για 10 συνεχόμενες ημέρες και η διασπορά των ραδιενεργών ισοτόπων απλώθηκε σε όλη την Ευρώπη, με τις Ουκρανία, Ρωσία και Λευκορωσία να δέχονται τις μεγαλύτερες ποσότητες.
Ωστόσο, δύσκολα χαρτογραφείται το ακριβές αντίκτυπο του ατυχήματος στην ανθρώπινη υγεία. Τα αρχικά δεδομένα είναι ελλιπή ενώ η ανίχνευση των μακροχρόνιων επιπτώσεων αποτελεί ούτως ή άλλως μία περίπλοκη διαδικασία, με τους επιστήμονες να διαφωνούν πολλές φορές μεταξύ τους για τις επιπτώσεις στην ανθρώπινη υγεία από την έκθεση σε πιο χαμηλά επίπεδα ραδιενέργειας.
Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, οι μακροχρόνιες επιπτώσεις αναμένεται να προκαλέσουν επιπλέον 9.000 θανάτους. Ωστόσο, όπως θα δούμε παρακάτω, η πραγματικότητα είναι πολύ πιο ζοφερή από τις εκτιμήσεις του ΠΟΥ. Αν και η αποκλεισμένη ζώνη γύρω από το Τσερνόμπιλ θα παραμείνει ακατοίκητη για αρκετές δεκαετίες ακόμα, περίπου 5 εκατομμύρια άνθρωποι εξακολουθούν και σήμερα να ζουν σε περιοχές που είναι επισήμως χαρακτηρισμένες ως μολυσμένες, συνεπώς οι επιπτώσεις στην υγεία αναμένεται να συνεχιστούν για πολλά ακόμη χρόνια. Πολλοί άνθρωποι εμφάνισαν προβλήματα όπως καρκίνο (βλέπε παρακάτω), καρδιακές προσβολές, αγγειακές παθήσεις, ασθένειες του κυκλοφορικού, αποβολές, γενετικές ανωμαλίες κλπ.

Πολλοί επιστήμονες επισημαίνουν τον κίνδυνο της εσωτερικής έκθεσης σε ακτινοβολία, όταν δηλαδή η ακτινοβολία προέρχεται από ραδιοισότοπα τα οποία έχουν εισχωρήσει μέσα στο σώμα μας © Greenpeace
Ξέρουμε πόσοι άνθρωποι εμφάνισαν ή θα εμφανίσουν καρκίνο εξαιτίας του Τσερνόμπιλ;

Όσον αφορά στον καρκίνο συγκεκριμένα, η Greenpeace το 2006 έκανε μια επισκόπηση των διαθέσιμων ερευνών, σύμφωνα με τα αποτελέσματα της οποία εκτιμάται οτι θα υπάρξουν έως και 93.000 θάνατοι από καρκίνο σε βάθος 70 χρόνων (1986-2056), ενώ οι συνολικές εμφανίσεις της πάθησης υπολογίζονται στις 270.000. Σε πιο πρόσφατη μεγάλη ανεξάρτητη έρευνα (2016) επισημαίνεται πως στο διάστημα 2016-2065 αναμένεται να υπάρξουν 40.000 επιπρόσθετοι θανάσιμοι καρκίνοι μόνο στην Ευρώπη εξαιτίας του Τσερνόμπιλ.
Πολλοί επιστήμονες επισημαίνουν τον κίνδυνο της εσωτερικής έκθεσης σε ακτινοβολία, όταν δηλαδή η ακτινοβολία προέρχεται από ραδιοισότοπα τα οποία έχουν εισχωρήσει μέσα στο σώμα μας (λ.χ. από την τροφή). Για παράδειγμα, στα 20 πρώτα χρόνια καταγράφηκαν 4000 περιστατικά καρκίνου του θυροειδούς σε παιδιά, μεταξύ άλλων εξαιτίας της διατροφής τους, καθώς το γάλα που έπιναν προερχόταν από μολυσμένες αγελάδες οι οποίες τρέφονταν με ραδιενεργό γρασίδι.

Το Fermi 1 στις ΗΠΑ το 1966, με επίσημη εντολή έμεινε για καιρό στην αφάνεια λόγω του ότι δεν υπήρξαν θύματα ή απελευθέρωση ραδιενέργειας, αλλά “το ατύχημα που παραλίγο να εξαφανίσει ολόκληρο το Ντιτρόιτ” ήταν εκείνο που πυροδότησε τις πρώτες συζητήσεις για την επικινδυνότητα των πυρηνικών. © Greenpeace / Andrew MacColl
Δεν ήταν μόνο το Τσερνόμπιλ

Ο σεναριογράφος και δημιουργός της σειράς Craig Mazin έγραψε στο twitter στις 8 Απριλίου: “Το μάθημα που μας έδωσε το Τσερνόμπιλ δεν είναι ότι η σύγχρονη πυρηνική ενέργεια είναι επικίνδυνη. Το μάθημα είναι ότι το ψέμα, η αλαζονεία και η καταστολή της κριτικής είναι επικίνδυνα.” Η σειρά καταπιάνεται σε μεγάλο βαθμό με τα… ‘fake-news’ (πριν καν εφευρεθεί ο όρος), ωστόσο αυτού του είδους η προσπάθεια παραπληροφόρησης του κοινού και απόκρυψης της αλήθειας στην περίπτωση πυρηνικού ατυχήματος δεν περιορίζεται στο Τσερνόμπιλ, ούτε καν στην (τέως) Σοβιετική Ένωση.
Το πρώτο μεγάλο πυρηνικό ατύχημα το μακρινό 1957 στο εργοστάσιο Mayak της τότε Σοβιετικής Ένωσης αποσιωπήθηκε για δεκαετίες, ενώ ο Ρωσικός πυρηνικός κολοσσός Rosatom ακόμα αρνείται να παραδεχτεί ότι υπήρξε ατύχημα στο ίδιο ακριβώς εργοστάσιο πριν 2 χρόνια (2017) το οποίο απελευθέρωσε σημαντικές ποσότητες του ραδιοϊσοτόπου 106Ru (Ρουθήνιο-106) σε όλη την Ευρώπη.
Το Fermi 1 στις ΗΠΑ το 1966, με επίσημη εντολή έμεινε για καιρό στην αφάνεια λόγω του ότι δεν υπήρξαν θύματα ή απελευθέρωση ραδιενέργειας, αλλά “το ατύχημα που παραλίγο να εξαφανίσει ολόκληρο το Ντιτρόιτ” ήταν εκείνο που πυροδότησε τις πρώτες συζητήσεις για την επικινδυνότητα των πυρηνικών. Το 1979 μόλις μία μέρα μετά το ατύχημα στο Three Mile Island στις ΗΠΑ και πάλι, η εθνική Ρυθμιστική Επιτροπή Ατομικής Ενέργειας (NRC) για να καλύψει το περιστατικό έβγαλε επίσημη ανακοίνωση σύμφωνα με την οποία ο κίνδυνος είχε εκλείψει, δημιουργώντας τεράστια σύγχυση στη λήψη μέτρων, αλλά και την ενημέρωση του κόσμου. Μετά το ατύχημα στη Φουκουσίμα της Ιαπωνίας (2011) με την τήξη πυρήνα σε 3 αντιδραστήρες, ο πρωθυπουργός Άμπε επέμενε πως η πυρηνική ενέργεια είναι ασφαλής και η κατάσταση ελεγχόμενη, ενώ ταυτόχρονα πίεζε για επανεκκίνηση των παροπλισμένων πυρηνικών σταθμών της χώρας με τα επίπεδα ραδιενέργειας της Φουκουσίμα να είναι ακόμα πάνω από τα επιτρεπτά όρια.

Το μάθημα του “Chernobyl” είναι ότι η σύγχρονη πυρηνική ενέργεια παραμένει εξαιρετικά επικίνδυνη επικίνδυνη. © Greenpeace / Dominik Labhardt
Εξακολουθεί να συμβαίνει

“Η ασφαλής πυρηνική ενέργεια, που δημιουργείται αποκλειστικά από αντιδραστήρες που ψύχονται με νερό, πολύ απλά δεν μπορεί να υπάρξει.” έγραψε ο ακαδημαϊκός Valery Subbotin στις αρχές της δεκαετίας του ‘90.
Το Τσερνόμπιλ δεν συνέβη, εξακολουθεί να συμβαίνει. Είναι δύσκολο να οραματιστούμε κάποια άλλη ανθρώπινη δραστηριότητα στην οποία ένα λάθος έχει τόσο έντονες και μακροχρόνιες συνέπειες. Χρειαζόμαστε ενημέρωση, καθώς υπάρχουν ακόμη 453 σταθμοί πυρηνικής ενέργειας σε λειτουργία και δεν μπορούμε με τίποτα να αποκλείσουμε την πιθανότητα καταστροφής με παρόμοιες επιπτώσεις στο μέλλον. Δέκα αντιδραστήρες του ίδιου τύπου με αυτούς του Τσερνόμπιλ είναι αυτή τη στιγμή σε λειτουργία στην Ρωσία: από το Λένινγκραντ και το Σμολιένσκ μέχρι το Κιερσκ. Δυστυχώς, δεν μιλάμε καν ακόμα για τους κινδύνους από τα πυρηνικά απόβλητα, το κόστος και τα πυρηνικά όπλα. Το μάθημα του “Chernobyl” είναι ότι η σύγχρονη πυρηνική ενέργεια παραμένει εξαιρετικά επικίνδυνη επικίνδυνη.

Θες να μάθεις περισσότερα για το Τσερνόμπιλ; Δες εδώ 15 πράγματα που πιθανόν δεν ήξερες.

[1] Το WISE (World Information Service on Energy) προσφέρει ήδη πάνω από 40 χρόνια πληροφορίες για την πυρηνική ενέργεια και δημοσιεύει σε μηνιαία βάση το WISE/NIRS Nuclear Monitor.

Πηγή:https://www.greenpeace.org/greece