Το «Όνειρο» του Κέπλερ
 |
| Johannes Kepler Kopie eines verlorengegangenen Originals von 1610 |
του Γ. Καρουζάκη
Ποια εποχή γεννήθηκε η επιστημονική φαντασία; Πότε η μυθοπλασία του φανταστικού συνδυάστηκε με τις εξελίξεις της επιστήμης και της τεχνολογίας; Ορισμένοι μελετητές εντοπίζουν τη γέννησή της στα κείμενα του Ιουλίου Βερν και του Χέμπερτ Τζορτζ Γουέλς ή στον Φρανκενστάιν της Μαίρη Σέλλεϋ.Οι κορυφαίοι εκπρόσωποι του είδους, ο Ισαάκ Ασίμοφ και ο Καρλ Σαγκάν, θεωρούσαν ότι το πρώτο μυθιστόρημα επιστημονικής φαντασίας γράφτηκε πολλά χρόνια νωρίτερα. Ήταν το “Όνειρο” (Somnium) του Γερμανού αστρονόμου και μαθηματικού Γιοχάνες Κέπλερ (1571- 1630), κορυφαίου επιστήμονα που διατύπωσε τους κύριους φυσικούς νόμους που διέπουν το Πλανητικό Σύστημα, εξέχουσα μορφή, επίσης, της επιστημονικής επανάστασης των νεότερων χρόνων.
«Το 1609, ο Γιοχάνες Κέπλερ ολοκλήρωσε το πρώτο γνήσιο έργο επιστημονικής φαντασίας, μιαν ιστορία μυθοπλασίας στην οποία η καθαρή επιστήμη κυριαρχεί στην πλοκή του βιβλίου», σημειώνει η Μαρία Πόποβα στην πλατφόρμα Βrain Pickings.
Το «Όνειρο» περιγράφει την περιπέτεια ενός νεαρού αστρονόμου που ταξιδεύει στη Σελήνη. Πρόκειται για ένα ευφάνταστο μείγμα λογοτεχνίας και πραγματικής επιστήμης που γράφτηκε, όπως επισημαίνει η Πόποβα, «πριν ο Γαλιλαίος ξεκινήσει τις αστρονομικές του παρατηρήσεις και πριν ο Κέπλερ δει τον κόσμο μέσα από το τηλεσκόπιο».
Η νουβέλα δημοσιεύτηκε το 1634, τέσσερα χρόνια μετά τον θάνατο του Κέπλερ, με πρωτοβουλία του γιου του συγγραφέα Λούντβιχ. Η ιστορία της ξεκίνησε ως διατριβή το 1593. Πρωταρχική της έμπνευση αποτέλεσε το υποθετικό ερώτημα που είχε θέσει, λίγα χρόνια νωρίτερα, ο Κοπέρνικος: «Πώς θα έμοιαζαν τα φαινόμενα που συμβαίνουν στους ουρανούς σε έναν παρατηρητή που βρίσκεται στο Φεγγάρι; » Ο τρόπος που διάλεξε ο Κέπλερ να απαντήσει στο ερώτημα, η επινοητικότητα και η φαντασία στο κείμενό του, εντυπωσιάζουν και τους σύγχρονους αναγνώστες.
Ο μαθηματικός και συγγραφέας φαντάστηκε, από τα μακρινά εκείνα χρόνια, ένα ταξίδι στη Σελήνη που κατοικούνταν από εξωγήινα όντα. Δε διάλεξε, όμως, να αναδημιουργήσει μιαν αντανάκλαση της επίγειας ζωής αλλά να επινοήσει νέες μορφές, προσαρμοσμένες στο ιδιαίτερο σεληνιακό περιβάλλον. Τα όντα της φαντασίας του ήταν τεράστια, με σκληρό δέρμα, και έμοιαζαν μάλλον με δεινόσαυρους.
Ξεχωριστός θεωρείται, επίσης, ο τρόπος με τον οποίο ο Κέπλερ σχεδίασε αυτό το φανταστικό ταξίδι. Ο ήρωάς του για να φτάσει στη Σελήνη ζητά τη βοήθεια κάποιων περίεργων όντων – τα ονομάζει δαίμονες (η λέξη δεν είχε τη σημερινή αρνητική της σημασία)-, που επικοινωνούσαν με τη μητέρα του, μια γυναίκα με μαγικές ικανότητες.
Οι ομοιότητες που εντόπισαν οι εκκλησιαστικές αρχές ανάμεσα στη ζωή του ήρωα της νουβέλας και σε εκείνη του Κέπλερ τις οδήγησαν να υποθέσουν ότι το βιβλίο ήταν μιαν ιστορία αυτοβιογραφικού αποκρυφισμού. Έφτασαν μάλιστα στο σημείο να συλλάβουν τη μητέρα του Κέπλερ, ως μάγισσα, και ο αστρονόμος χρειάστηκε να αγωνιστεί πέντε χρόνια για να την ελευθερώσει και να αποτρέψει την εκτέλεσή της.
Η Εκκλησία αδυνατούσε να διαχωρίσει τη μυθοπλασία από την πραγματικότητα ή να κατανοήσει ότι το εγχείρημα του Κέπλερ δεν είχε σχέση με τη μαγεία, αλλά, όπως σημειώνει ο μαθηματικός και συγγραφέας Τεύκρος Μιχαηλίδης στο περιοδικό Χάρτης, «με ένα δείγμα προσχηματικής μυθοπλασίας, όπου ο μύθος χρησιμοποιείται ως προκάλυμμα για τη διατύπωση μιας επιστημονικής θεωρίας που αν παρουσιαζόταν με αυτήν τη μορφή θα προκαλούσε προβλήματα στον δημιουργό της».
Πηγές: Open culture, Brain Pickings, περιοδικό Χάρτης
Το «Όνειρο» περιγράφει την περιπέτεια ενός νεαρού αστρονόμου που ταξιδεύει στη Σελήνη. Πρόκειται για ένα ευφάνταστο μείγμα λογοτεχνίας και πραγματικής επιστήμης που γράφτηκε, όπως επισημαίνει η Πόποβα, «πριν ο Γαλιλαίος ξεκινήσει τις αστρονομικές του παρατηρήσεις και πριν ο Κέπλερ δει τον κόσμο μέσα από το τηλεσκόπιο».
Η νουβέλα δημοσιεύτηκε το 1634, τέσσερα χρόνια μετά τον θάνατο του Κέπλερ, με πρωτοβουλία του γιου του συγγραφέα Λούντβιχ. Η ιστορία της ξεκίνησε ως διατριβή το 1593. Πρωταρχική της έμπνευση αποτέλεσε το υποθετικό ερώτημα που είχε θέσει, λίγα χρόνια νωρίτερα, ο Κοπέρνικος: «Πώς θα έμοιαζαν τα φαινόμενα που συμβαίνουν στους ουρανούς σε έναν παρατηρητή που βρίσκεται στο Φεγγάρι; » Ο τρόπος που διάλεξε ο Κέπλερ να απαντήσει στο ερώτημα, η επινοητικότητα και η φαντασία στο κείμενό του, εντυπωσιάζουν και τους σύγχρονους αναγνώστες.
Ο μαθηματικός και συγγραφέας φαντάστηκε, από τα μακρινά εκείνα χρόνια, ένα ταξίδι στη Σελήνη που κατοικούνταν από εξωγήινα όντα. Δε διάλεξε, όμως, να αναδημιουργήσει μιαν αντανάκλαση της επίγειας ζωής αλλά να επινοήσει νέες μορφές, προσαρμοσμένες στο ιδιαίτερο σεληνιακό περιβάλλον. Τα όντα της φαντασίας του ήταν τεράστια, με σκληρό δέρμα, και έμοιαζαν μάλλον με δεινόσαυρους.
Ξεχωριστός θεωρείται, επίσης, ο τρόπος με τον οποίο ο Κέπλερ σχεδίασε αυτό το φανταστικό ταξίδι. Ο ήρωάς του για να φτάσει στη Σελήνη ζητά τη βοήθεια κάποιων περίεργων όντων – τα ονομάζει δαίμονες (η λέξη δεν είχε τη σημερινή αρνητική της σημασία)-, που επικοινωνούσαν με τη μητέρα του, μια γυναίκα με μαγικές ικανότητες.
Οι ομοιότητες που εντόπισαν οι εκκλησιαστικές αρχές ανάμεσα στη ζωή του ήρωα της νουβέλας και σε εκείνη του Κέπλερ τις οδήγησαν να υποθέσουν ότι το βιβλίο ήταν μιαν ιστορία αυτοβιογραφικού αποκρυφισμού. Έφτασαν μάλιστα στο σημείο να συλλάβουν τη μητέρα του Κέπλερ, ως μάγισσα, και ο αστρονόμος χρειάστηκε να αγωνιστεί πέντε χρόνια για να την ελευθερώσει και να αποτρέψει την εκτέλεσή της.
Η Εκκλησία αδυνατούσε να διαχωρίσει τη μυθοπλασία από την πραγματικότητα ή να κατανοήσει ότι το εγχείρημα του Κέπλερ δεν είχε σχέση με τη μαγεία, αλλά, όπως σημειώνει ο μαθηματικός και συγγραφέας Τεύκρος Μιχαηλίδης στο περιοδικό Χάρτης, «με ένα δείγμα προσχηματικής μυθοπλασίας, όπου ο μύθος χρησιμοποιείται ως προκάλυμμα για τη διατύπωση μιας επιστημονικής θεωρίας που αν παρουσιαζόταν με αυτήν τη μορφή θα προκαλούσε προβλήματα στον δημιουργό της».
Πηγές: Open culture, Brain Pickings, περιοδικό Χάρτης
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου