Η Ελλάδα, στις περιοχές του πλανήτη που θα πληγούν σφοδρά από την Κλιματική Αλλαγή
Η φύση είθισται να μην εμπλέκεται σε παγκόσμιες πολιτικές διαπραγματεύσεις, ούτε να λαμβάνει μερίδιο από τα απανταχού ανθρώπινα οικονομικά συμφέροντα. Τουναντίον, δεν μας υπολογίζει ιδιαιτέρως ως είδος και συχνά μας θυμίζει με βάναυσο και κυνικό τρόπο, ότι η ίδια είναι το πραγματικό αφεντικό του πλανήτη.Στην αποκλειστική συνέντευξη που μου παρέθεσε ο καθηγητής Νίκος Μιχαλόπουλος, Διευθυντής του Ινστιτούτου Ερευνών Περιβάλλοντος (ΙΕΠΒΑ) και Βιώσιμης Ανάπτυξης του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών, αναφέρεται στις ολέθριες επιπτώσεις της εν εξελίξει Κλιματικής Αλλαγής. Μεταξύ άλλων ο παγκοσμίως διακεκριμένος Έλληνας Επιστήμονας επισημαίνει τους λόγους που η χώρα μας, συγκαταλέγεται στις περιοχές που αναμένεται να πληγούν σφοδρότερα αν δεν ληφθούν “χθες” τα απαραίτητα μέτρα.
Kύριε Καθηγητά, είναι δεδομένο πως ο πλανήτης μας χάνει ραγδαία την “φυσιολογική” του υπόσταση. Η κλιματική αλλαγή είναι πλέον ορατή, ενώ έχετε επισημάνει, ότι θα πληγεί η χώρα μας αλλά και συγκεκριμένες περιοχές της ιδιαιτέρως. Θα μπορούσατε να μας το αναλύσετε;
Καταρχάς είναι ξεκάθαρο μέσω των μετρήσεων μας, ότι η θερμοκρασία του πλανήτη αυξάνεται. Σε σχέση με την περίοδο αναφοράς που ήταν η προβιομηχανική εποχή παρατηρείται μια άνοδος της τάξεως του 0,7 βαθμών κελσίου. Η συγκεκριμένη αποτελεί μια μέση τιμή, ωστόσο υπάρχουν περιοχές στη Γή όπου η θερμοκρασία ανεβαίνει με πολύ πιο έντονους ρυθμούς. Αυτά τα γεωγραφικά σημεία τα ονομάζουμε hot spots. Ένα από τα πιο σημαντικά hotspot σε παγκόσμιο επίπεδο είναι η Μεσόγειος. Οι επιμέρους μετρήσεις, για την περιοχή αυτή δείχνουν ότι η θερμοκρασία αυξάνεται περίπου τρεις φορές πιο γρήγορα από ότι σε παγκόσμιο επίπεδο. Αναλογιστείτε ότι ενώ από το 1980 μέχρι το 2020 η μέση άνοδος της θερμοκρασίας στη Γή κυμάνθηκε μεταξύ 0,6-0,7 βαθμούς, στην Ανατολική Μεσόγειο σημείωσε αύξηση της τάξης του 1,5 βαθμών Κελσίου. Επειδή η περιοχή μας με βάσει τα κλιματικά μοντέλα αναμένεται να πληγεί γρηγορότερα και πιο έντονα από την κλιματική αλλαγή, από την αύξηση της θερμοκρασίας που παρατηρείται όχι μόνο στην ατμόσφαιρα αλλά και στη θάλασσα, συνδυάζεται και με μια μείωση των βροχοπτώσεων της τάξης του 15-20%.
Μιλώντας πιο συγκεκριμένα για την Ελλάδα, αναφορά για εμάς είναι ο Μετεωρολογικός Σταθμός του Εθνικού Αστεροσκοπείου που μας παρέχει αδιάλειπτα επιστημονικά στοιχεία από το 1860, (είναι ο αρχαιότερος σταθμός της Α. Μεσογείου) παρατηρούμε ξεκάθαρα μια καταγραφή της αύξησης της μέσης θερμοκρασίας από το 1980 μέχρι και σήμερα 1,5 βαθμών Κελσίου. Η μέση θερμοκρασία σε ετήσια βάση στην χώρα μας αγγίζει τους 19,2 βαθμούς όταν την περίοδο της προβιομηχανικής εποχής κυμαινόταν στους 17,5 βαθμούς. Επίσης παρατηρούμε ότι η εμφάνιση θερμότερων ημερών από το 1860, έχει διπλασιαστεί ή και τριπλασιαστεί συγκριτικά πάντα με την περίοδο αναφοράς.
Ποια είναι τα σενάρια για το άμεσο μέλλον;
Εμείς σχεδιάζουμε και ενεργούμε βάσει των κλιματικών μας μοντέλων και των εκτιμήσεων τους περί της ανάπτυξης του κόσμου. Είτε συνεχίζουμε σαν να μη συμβαίνει τίποτα business as usual) δηλαδή επί της ουσίας να βαδίζουμε με το πιο καταστροφικό σενάριο, αρκεί να σας πω ότι αναμένεται μέχρι το τέλος του αιώνα η μέση θερμοκρασία στην Ελλάδα να αυξηθεί μέχρι και επτά βαθμούς, ενώ αν λάβουμε υπόψην μας ένα μετριοπαθές σενάριο εφαρμόζοντας τελικά κάποια μέτρα όχι όμως όσα απαιτούνται με γνώμονα την Συνθήκη των Παρισίων, τα θερμότερα καλοκαίρια, αυτά που έχουμε ζήσει μέχρι σήμερα, θα θεωρούνται τα επόμενα 70-80 χρόνια ως τα πιο...δροσερά .
Επιπλέον θα αυξηθούν οι θερμές ημέρες κατά σαράντα στον αριθμό, κατά τη διάρκεια ενός έτους. Μια από τις περιοχές που θα βιώσουν τα ανωτέρω αρνητικά κλιματικά χαρακτηριστικά είναι η Πελοπόννησος, σχεδόν σε όλη την επικράτεια της, με εξαίρεση τους ορεινούς όγκους.
Ήδη σύμφωνα με τις τελευταίες μελέτες, μέχρι το 2050 οι θερμές ημέρες κατά τις οποίες θα παρατηρούνται θερμοκρασίες άνω των τριάντα πέντε ή και σαράντα βαθμών θα αυξηθούν κατά είκοσι άνα έτος. Αυτό θα το βιώνουν καθημερινά τα παιδιά μας..
Ως προς την Ανατολική Πελοπόννησο, αναμένεται και μια περαιτέρω μείωση των βροχοπτώσεων της τάξεως του 30%, η οποία σε συνδυασμό με τον ήδη υφάλμυρο σε πολλά σημεία υδροφόρο ορίζοντα θα δημιουργήσει ακραίες συνθήκες βιωσιμότητας.
Επιπροσθέτως η εμφάνιση περισσοτέρων θερμών ημερών, νομοτελειακά θα σηματοδοτήσει την απαρχή συχνότερων και καταστροφικότερων πυρκαγιών. Αντιθέτως, στη Δυτική πλευρά της Πελοποννήσου, η οποία υποδέχεται τα βαρομετρικά χαμηλά θα παρατηρούνται έντονες βροχοπτώσεις που θα δημιουργούν συχνά-πυκνά ακραία πλημμυρικά φαινόμενα”.
Ποιες άλλες περιοχές στην χώρα μας, αναμένεται να πληγούν περισσότερο;
Ο κάμπος της Λάρισας λόγω του Ηπειρωτικού Κλίματος, η Κρήτη και η Ρόδος περιοχές νευραλγικές αν λάβουμε υπόψην ότι αμφότερες αποτελούν δημοφιλείς τουριστικούς προορισμούς παγκοσμίως. Δυστυχώς η Κλιματική αλλαγή αποτελεί μια βαθιά κρίση, για την οποία αν “χθες” δεν ληφθούν δραστικά μέτρα σε παγκόσμια κλίμακα θα είναι μη αναστρέψιμη. Με τον covid ευελπιστούμε ότι λόγω των εμβολίων μετά από ένα χρόνο θα υπάρξει κάποια μείωση των κρουσμάτων και των επιπτώσεων. Με την Κλιματική Αλλαγή όμως, επειδή έχουμε να κάνουμε με τα θερμοκηπικά αέρια, τα οποία κυρίως εκπέμπονται στην ατμόσφαιρα από τις ανθρώπινες δραστηριότητες και έχουν μεγάλο χρόνο παραμονής, περί τα εκατό χρόνια, καταλαβαίνετε ότι για να διαπιστώσουμε κάτι θετικό στη σύσταση της ατμόσφαιρας από τα αντίμετρα που θα λάβουμε, θα υποστούμε μια εκ των ων ουκ άνευ σημαντική καθυστέρηση.
Η Κλιματική αλλαγή, είναι συνυφασμένη στο μυαλό σημαντικής μερίδας του πληθυσμού, με τις άκρατες τεχνολογικές δραστηριότητες του ανθρώπου, των προϊόντων αλλά και των υποπροϊόντων αυτών. Ωστόσο, κατά το μακρινό παρελθόν έχουν εκτιμηθεί ίδια φαινόμενα επί γής. Πού βρίσκεται η αλήθεια;
Μου δίνετε την ευκαιρία με την ερώτηση σας να λύσουμε ένα μυστήριο. Ο πλανήτης μας είναι κατοικήσιμος ακριβώς λόγω της ύπαρξης των θερμοκηπικών αερίων. Αν αυτά δεν υπήρχαν στην ατμόσφαιρα, η μέση θερμοκρασία της γής θα ήταν -18 βαθμοί Κελσίου. Αυτή τη στιγμή η μέση θερμοκρασία είναι γύρω στους 15,5 βαθμούς, κατά 33 βαθμούς υψηλότερη. Αυτό οφείλεται στα θερμοκηπικά αέρια. Το φαινόμενο του Θερμοκηπίου είναι φυσικό και γιαυτό κατά το παρελθόν η Γη μας έχει βιώσει έντονες κλιματικές αλλαγές. Ωστόσο είναι σημαντικό, και αποτελεί σημείο αναφοράς να συνειδητοποιήσουμε πως οι όποιες αλλαγές δηλαδή άπω μια Παγετώδη εποχή σε μια Μέσο- Παγετώδη γίνονται μέσα σε χιλιάδες χρόνια, αυτές οι θερμοκρασιακές μεταβολές της τάξεως των 8-9 βαθμών.
Συνεπώς αντιλαμβάνεστε, όταν προανέφερα πως αναμένονται αυξήσεις στην μέση θερμοκρασία της τάξεως των 5-6 βαθμών στα μόλις επόμενα 70-80 χρόνια αν δεν λάβουμε άμεσα μέτρα, πόσο σημαντικές είναι για την ιστορία της Γης. Ουδέποτε κατά το παρελθόν είχαμε μεταβολές στη μέση θερμοκρασία της γης, στην ανωτέρω κλίμακα μέσα σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα, παρά σε εύρος χιλιάδων ετών. Αυτή είναι η ειδοποιός διαφορά σήμερα...Λόγω του ανθρωπογενούς φαινομένου, στα επόμενα 100-200 χρόνια, θα παρατηρήσουμε θερμοκρασιακές μεταβολές που υπό φυσιολογικές ατμοσφαιρικές συνθήκες θα χρειάζοταν δεκάδες χιλιάδες χρόνια. Σκεφτείτε ότι ακόμη και 500.000 χρόνια πίσω, η Γή μας δεν είχε την σύσταση που διαθέτει σήμερα στην ατμόσφαιρα της”.
Είστε ο επικεφαλής του δικτύου Climpact, το οποίο ουσιαστικά είναι ο προγνώστης των επιπτώσεων της διαφαινόμενης περιβαλλοντικής αλλαγής στις αναπτυξιακές δομές της ανθρωπότητας. Ωστόσο, ο μέσος άνθρωπος προς το παρόν έχει μια στοιχειώδη ενημέρωση επί του μείζονος σημασίας ανωτέρω ζητήματος. Θα υπάρξει σχετικός σχεδιασμός και η κατάλληλη εκπαίδευση στο εγγύς μέλλον, ώστε σε συνδυασμό με την τεχνολογία να περιοριστούν οι σοβαρές συνέπειες π.χ στις καλλιέργειες; στον Τουρισμό;
Ένα από τα σημαντικά που θέλουμε να αναδείξουμε και πραγματικά θα ήθελα να επισημάνω την συνέχεια του Κράτους και από την παρούσα Κυβέρνηση, αν και τα όσα θα σας παραθέσω αποτελούσαν μια ιδέα του προηγούμενου υπουργού Έρευνας, του κ. Φωτάκη. Στόχος μας είναι η διεξαγωγή μιας σειράς από ημερίδες που θα απευθύνονται σε όλο τον κόσμο, όπου σκοπός μας θα είναι η διερεύνηση και η αποτύπωση των επιπτώσεων της Κλιματικής Αλλαγής, ενώ θα προτείνουμε και την εφαρμογή σε διάφορα μέτρα. Πραγματοποιήθηκε ήδη μια σχετική εκδήλωση προσφάτως, η οποία αφορούσε τη Γεωργία και είχε μεγάλη απήχηση. Προγραμματίζουμε για το άμεσο μέλλον εντός του ’21, ακόμη δύο ημερίδες, με αναφορά στον Τουρισμό, διότι και αυτός ο κλάδος όπως και η Αλιεία και η Υγεία θα βιώσουν άμεσα τις συνέπειες της εξελισσόμενης Κλιματικής Αλλαγής. Πρόκειται για μια σειρά από πολλούς σημαντικούς τομείς. Ήδη βγάζουμε και ένα newsletter ανά δύο ή τρείς μήνες, όπου ουσιαστικά αναδεικνύουμε τις δράσεις που έχουν γίνει, ενώ το μοιράζουμε στις νευραλγικές κρατικές υπηρεσίες και τους αρμόδιους θεσμικούς-πολιτειακούς φορείς”.
Εκτιμάτε ότι η “Πράσινη Ανάπτυξη” δύναται να ευοδωθεί, ή μήπως δεν γίνονται τα απαραίτητα βήματα από τους απανταχού αρμοδίους φορείς και κοινωνούς της, προς την παγίωσή της, ώστε τελικά να καταστεί ως μια αυταπάτη του μέλλοντος; Ημίμετρα μπορούν να δοκιμαστούν; θα σταθούν;
Θα το θέσω όσο πιο απλά γίνεται: Γιατί αυξάνονται σημαντικά τα θερμοκηπικά αέρια; Διότι ο άνθρωπος εκπέμπει πολύ μεγάλες ποσότητες, τα φυσικά οικοσυστήματα και τα δάση δύναται να απορροφήσουν χοντρικά το 50% εκ της ποσότητας που οφείλεται στην ανθρώπινη δραστηριότητα. Αυτή τη στιγμή η Ε.Ε έχει θέσει ως στόχο για να πιάσει τη Συμφωνία του Παρισιού, που είναι 1,5 βαθμός και σίγουρα μην ξεπεράσει τους δύο μέχρι το 2050, την μείωση των εκπομπών κατά 50%. Βεβαίως η Ευρωπαϊκή Ένωση συμπεριλαμβάνει ανεπτυγμένες χώρες, αλλά φανταστείτε πόσο δύσκολο είναι να πιαστεί ο στόχος για μια Ήπειρο όπως είναι η Αφρική, ή κάποιες χώρες στην Ασία και τη Νότια Αμερική, να προσεγγίσουν τον ανωτέρω στόχο. Καταλαβαίνετε ότι το βάρος της δραστικής και μεγάλης μείωσης των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα θα πρέπει να επωμιστούν οι πιο προηγμένες χώρες γιατί δεν θα μπορέσουν να ζητήσουν κάτι ανάλογο από τις υπόλοιπες.
Βέβαια είναι ευχάριστο, ότι ο νέος Πρόεδρος των ΗΠΑ υπέγραψε την “Συμφωνία του Παρισιού” γιατί ξαναλέω ότι τα θερμοκηπικά αέρια έχουν μεγάλο χρόνο ζωής, απαιτείται άμεσα η χάραξη μιας παγκόσμιας Στρατηγικής για την αντιμετώπιση του φαινομένου και καμία χώρα δεν μπορεί από μόνη της να σηκώσει το βάρος.”
Οπότε κύριε Καθηγητά ποιές είναι οι ρεαλιστικές και ουσιαστικές λύσεις;
Η απανθρακοποίηση των εκπομπών μας, η αλλιώς αυτό που ονομάζουμε “Πράσινη Ανάπτυξη”. Θα πρέπει σχεδόν να εκμηδενίσουμε όλες τις πηγές που εκπέμπουν διοξείδιο του άνθρακα, πετρέλαιο, κάρβουνο, ακόμη και το Φυσικό Αέριο. Έχουν γίνει θετικά βήματα και στην Ελλάδα. Ταυτόχρονα θα πρέπει να επενδύουμε μόνο σε κτίρια Ενεργειακά, των οποίων τα υλικά κατασκευής θα είναι πολύ πιο φιλικά στο περιβάλλον. Επίσης μονόδρομο θεωρώ την απολιγνιτοποίηση, την ηλεκτροκίνηση και τις δράσεις του “Εξοικονομώ” οι οποίες κινούνται προς την σωστή κατεύθυνση, αλλά πρωτίστως πρέπει να αγγίξουν σχεδόν το σύνολο του πληθυσμού ώστε να γίνουν αποδοτικές. Δυστυχώς οι καταστροφές οι οποίες αναμένονται λόγω των περιβαλλοντικών επιπτώσεων θα είναι τρομακτικές. Θα σας δώσω μια τάξη μόνο οικονομικού μεγέθους: Την δεκαετία που μας πέρασε, οι καταστροφές από καιρικά φαινόμενα που οφείλονται στην Κλιματική Αλλαγή ξεπέρασαν το ένα τρισεκατομμύριο δολάρια! Και ακόμη δεν έχουμε δει τίποτα, αν αναλογιστούμε ότι το ποσό αυτό ήταν δύο φορές μεγαλύτερο από την προηγούμενη δεκαετία και ούτω καθεξής... Αυξάνεται μέ ένα σχεδόν εκθετικό ρυθμό, από την μια δεκαετία στην άλλη”.
Μέσα από τη δική σας οπτική, ποια είναι η εκτίμησή σας για το μέλλον της Ανθρωπότητας;
Θέλω να είμαι αισιόδοξος, δεν θα μπορούσα και να είμαι κάτι άλλο, πρέπει να εμπεδώσουμε στη νέα γενιά το πρόβλημα, μια δράση που είχαμε εκπονήσει ως Εθνικό Αστεροσκοπείο, ήταν μαθήματα στο σχολείο σε όλες τις βαθμίδες, για το Κλίμα, τον Καιρό και την Κλιματική Αλλαγή, αλλά προσωρινά ανεστάλη λόγω covid. Θεωρώ υποχρέωση μας, να τους κληροδοτήσουμε έναν καλύτερο κόσμο, όσο το δυνατόν, έπρεπε από χθες να λάβουμε μέτρα, να τους ενημερώσουμε σχετικά με το τι τους περιμένει, από τώρα να αλλάξουμε τον τρόπο που ζούμε, όχι στην υπερκατανάλωση, ακόμη και τον τρόπο που τρεφόμαστε. Να μεταβούμε σε έναν πιο “Σπαρτιάτικο” τρόπο ζωής, όχι φερειπείν στην κατασκευή μεγάλων σπιτιών γιατί εκ των πραγμάτων δεν μπορούν να χαρακτηρίζονται ως ενεργειακά.Το χρωστάμε στα παιδιά μας...”
*O καθηγητής Μιχαλόπουλος Νικόλαος (ΝΜ) γεννήθηκε στον Πειραιά το 1961 και είναι απόφοιτος του Τμήματος Χημείας του Πανεπιστήμιου Αθηνών (ΠΑ, 1984). Απέκτησε μεταπτυχιακό δίπλωμα εξειδίκευσης στη Χημεία της Ατμοσφαιρικής Ρύπανσης και Φυσικής Περιβάλλοντος από το Πανεπιστήμιο των Παρισίων (Paris 7; 1985), και διδακτορικό Δίπλωμα από το ίδιο Πανεπιστήμιο (1989) ως υπότροφος του ΙΚΥ. Εργάστηκε ως μεταδιδακτορικός ερευνητής στο Physicalische Chemie, Bergische Universität, Wuppertal, Germany (1989-1991) με υποτροφία από την ΕΕ (Marie-Curie) και στο Centre des Faibles Radioactivités, CNRS, στην Γαλλία (1991). Το 1993 μετά την εκπλήρωση των στρατιωτικών του υποχρεώσεων εκλέγεται Επίκουρος Καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Κρήτης, το 1999 Αναπληρωτής και το 2003 Καθηγητής Α βαθμίδας στην Περιβαλλοντική Χημεία. Από το 2013 διατελεί και διευθυντής του Ινστιτούτου Ερευνών Περιβάλλοντος και Βιώσιμης Ανάπτυξης (ΙΕΠΒΑ) του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών (ΕΑΑ). Τα κύρια επιστημονικά του ενδιαφέροντα περιλαμβάνουν την ποιότητα του αέρα, τη μελέτη των φυσικοχημικών ιδιοτήτων των αέριων και σωματιδιακών ρύπων (αερολυμάτων) και έχει εκτεταμένη εμπειρία σε μετρητικές τεχνικές και μεθοδολογίες. Έχει διατελέσει επισκέπτης καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Sapporo στην Ιαπωνία και στο Max-Planck Institute of Chemistry στην Γερμανία.
Ο ΝΜ έχει μεγάλη εμπειρία στην οργάνωση και διεύθυνση προγραμμάτων έρευνας και τεχνολογικής ανάπτυξης, όπως προκύπτει από τη ενεργό συμμετοχή του σε περισσότερα από 40 Ερευνητικά Προγράμματα (Ευρωπαϊκά και Εθνικά), σε 30 εκ των οποίων ως συντονιστής. Έχει συμμετάσχει ενεργά ως μέλος της Οργανωτικής ή Επιστημονικής Επιτροπής 10 Διεθνών Συνεδρίων. Έχει περίπου 210 πρωτότυπες δημοσιεύσεις σε έγκριτα επιστημονικά περιοδικά (και >500 ανακοινώσεις σε διεθνή συνέδρια) και το έργο του έχει αναγνωριστεί διεθνώς από την επιστημονική κοινότητα με περισσότερες από 7500 αναφορές (5200 ετεροαναφορές με h-index = 47). Ο ΝΜ έχει διδάξει προπτυχιακά και Μεταπτυχιακά μαθήματα σε Πανεπιστήμια της ημεδαπής και Ερευνητικά Κέντρα της αλλοδαπής και έχει επιβλέψει 13 Διδακτορικές Διατριβές, 32 Μεταπτυχιακές Εργασίες για απόκτηση διπλώματος ειδίκευσης (Master) και πάνω από 60 Διπλωματικές εργασίες. Είναι μεταξύ άλλων μέλος της συντακτικής επιτροπής του επιστημονικού περιοδικού της European Geosciences Union (EGU), Atmospheric Chemistry and Physics (Copernicus Publications, Impact Factor: 5.6), εκδότης 1 βιβλίου και έξι ειδικών εκδόσεων περιοδικών (special issues) και ενεργός κριτής (reviewer) σε 30 διεθνή επιστημονικά περιοδικά. Έχει διατελέσει κριτής Διδακτορικών Εργασιών και κριτής διατριβών για υφηγεσία (Habilitation Thesis) για Πανεπιστήμια της αλλοδαπής καθώς και εξωτερικός κριτής επιστημονικών προτάσεων για ΕΕ, Ελλάδα, Γερμανία, Ελβετία, Ισραήλ, Γαλλία, Γερμανία, Αμερική και Αγγλία.
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου