Στέφανος Τραχανάς: Ο «πατέρας» των Πανεπιστημιακών Εκδόσεων του ΙΤΕ «εξομολογείται»
Υποκύπτοντας στην... αμαρτία της γνώσης
Ο Στέφανος Τραχανάς μιλά στη “Νέα Κρήτη” για το νέο του βιβλίο, που έχει σαν στόχο «να ξυπνήσει και τον “μικρό επιστήμονα” μέσα μας», “εξομολογείται” για τη σύγχρονη εκπαιδευτική πραγματικότητα και μας μιλάει για το “πείραμα” του Mathesis
Για τον Στέφανο Τραχανά δε χρειάζονται συστάσεις. Είναι ο άνθρωπος που μας δίδαξε και συνεχίζει να διδάσκει ήθος, ποιότητα, σοφία, ο καθηγητής που γκρέμισε τείχη για να “χτίσει” κήπους ολάνθιστους, πολύχρωμους και φωτεινούς, ο “πατέρας” των Πανεπιστημιακών Εκδόσεων του ΙΤΕ και εκείνος ενός μοναδικού “πειράματος” στα ελληνικά και όχι μόνο “χρονικά”, του Mathesis, που βάζει ένα ακόμα λιθαράκι στο σμίλευμα του ονείρου για ένα καλύτερο αύριο μέσα στους λαβύρινθους της γνώσης.
Ο Στέφανος Τραχανάς δεν είναι όμως μονάχα ένας εξαίρετος δάσκαλος, ένας υπέροχος άνθρωπος και ένας τολμηρός οραματιστής, αλλά και ένας συγγραφέας με μια πένα που έχει την ικανότητα να “μιλάει” όχι μόνο στο μυαλό, αλλά και την ψυχή.
Με αυτή την ιδιότητά του φιλοξενείται στις σελίδες της “Νέας Κρήτης”, έχοντας πριν από μερικές μέρες “καταθέσει” το νέο του πόνημα “Το αμάρτημα της Εύας” και με υπότιτλο “Φυσική κάτω από τ’ άστρα και δημιουργική μάθηση”, που κυκλοφορεί από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης. Και τα όσα έχει να μας “διδάξει” αυτή τη φορά μάς οδηγούν μέχρι τα αστέρια με έναν συναρπαστικό τρόπο. Εκείνον που μας διηγείται και μέσα από αυτή τη συνέντευξη.
* Η Εύα διέπραξε το αμάρτημα που σημάδεψε την ιστορία του δυτικού κόσμου. Ποιο είναι το νέο αμάρτημα που διαπράττει αυτή τη φορά στον χώρο της επιστήμης; Και ποιος εν προκειμένω ο “όφις” και ο Αδάμ της βιβλικής ιστορίας;
«Η γνώση ως αμαρτία είναι σίγουρα μια κληρονομία-βαρίδι της μεσαιωνικής χριστιανικής Ευρώπης. Σε πλήρη αντίθεση βέβαια με την αρχαιοελληνική παράδοση συμπυκνωμένη σ’ εκείνη την υπέροχη φράση-ύμνο στη χαρά της μάθησης “Πάντες άνθρωποι τοῦ ειδέναι ορέγονται φύσει». Το αμάρτημα της Εύας λοιπόν - της βασικής ηρωίδας του βιβλίου - είναι να ξαναπροσεγγίσει τη γνώση ως χαρά και όχι ως βλοσυρό καθήκον, όπως μας φτάνει συχνά μέσω του εκπαιδευτικού συστήματος. Ο ρόλος του Αδάμ δε “χρειάστηκε” στην ιστορία μας, όμως ο “όφις” είναι σίγουρα παρών με την απρόσωπη μορφή του έναστρου ουρανού! Γιατί η μυστηριώδης γοητεία που μας ασκεί ο έναστρος ουρανός - και η ακατανίκητη επιθυμία “του ειδέναι” την οποία γεννά - υπήρξε η κατ’ εξοχήν κινητήρια δύναμη - ο “μεγάλος πειρασμός” - για το ξεκίνημα της επιστήμης στην αρχαία πατρίδα μας. Και είναι ο ίδιος πειρασμός που παρέσυρε και τη δική μας Εύα, μια φοιτήτρια Φυσικής, να επιχειρήσει - μαζί με τρεις φίλους-συμφοιτητές της - το επιστημονικό “ταξίδι” στους ουρανούς που περιγράφεται στο βιβλίο. Ας πούμε όμως από την αρχή ότι το βιβλίο, παρότι χρησιμοποιεί και λογοτεχνικά “εργαλεία”, δεν είναι μυθιστόρημα. Είναι κυρίως βιβλίο επιστήμης, που μιλάει για τον μεγάλο κόσμο “εκεί έξω” - από τον Αποσπερίτη και τον Αυγερινό έως τα άστρα γίγαντες και τις θηριώδεις μαύρες τρύπες - όχι όμως μόνο με περιγραφικούς όρους, αλλά χρησιμοποιώντας και στοιχειώδη Φυσική Λυκείου. Γιατί ο σκοπός του δεν είναι απλώς να μας ξεναγήσει στα ουράνια αξιοθέατα - παρότι το κάνει και αυτό - αλλά να ξυπνήσει και τον “μικρό επιστήμονα” μέσα μας. Έτσι, οι “ιδανικοί αναγνώστες” του βιβλίου είναι καταρχάς ανήσυχοι εκπαιδευτικοί και μαθητές, πολίτες με γνήσιο ενδιαφέρον για την επιστήμη, αλλά και γονείς που νοιάζονται λίγο πιο ουσιαστικά για την εκπαίδευση των παιδιών τους».
Το θαύμα της νομοκρατούμενης φύσης
* Δεν αποχωρίζεστε την πένα, αν και θα ήταν πλέον πιο δόκιμο να μιλήσουμε - μοιραία - για πληκτρολόγιο. Και το πλούσιο συγγραφικό σας έργο το αποδεικνύει. Αυτή τη φορά ο διάλογός σας με τους αναγνώστες, με το νέο σας βιβλίο, σε τι μονοπάτια θα τους/μας οδηγήσει;
«Ευτυχώς δεν είμαι τόσο εξαρτημένος από το γράψιμο, παρότι δεν μπορώ να πάρω... διαζύγιο από αυτό! Εξάλλου τούτο είναι μόνο το δεύτερο βιβλίο μου που απευθύνεται σ’ ένα κάπως πιο γενικό κοινό. Το άλλο είναι “Το φάντασμα της όπερας: Η επιστήμη στον πολιτισμό μας”, ενώ τα υπόλοιπα δέκα είναι πανεπιστημιακά συγγράμματα.
Πού θέλει να οδηγήσει το βιβλίο τους αναγνώστες του; Μα στην οδό της... απώλειας, προφανώς! Θέλει να τους εκθέσει στην αμαρτία! Στην αμαρτία της ευχαρίστησης που προσφέρει η πραγματική γνώση. Όταν ανακαλύπτεις εκείνο το παράξενο παιδί μέσα σου, που μπορεί ακόμα να μαγεύεται από τη θέα του έναστρου ουρανού και να ανοίγει τα μάτια του στο “θαύμα”. Το θαύμα της νομοκρατούμενης φύσης. Και που δε διστάζει να θέτει απλά (και γι’ αυτό δύσκολα) ερωτήματα και να “βγάζει τη γλώσσα έξω” όταν ο ξερόλας δάσκαλος - μέσα μας ή έξω μας - επιμένει να του δίνει “απαντήσεις”, ενώ το μόνο που θα τον έσωζε είναι μια φράση: ΔΕΝ ΞΕΡΩ. Η αρχή της πραγματικής γνώσης».
«Το άναμμα μιας φλόγας»
* Για μια ακόμη φορά οι λέξεις και εν προκειμένω ο διάλογος, καθώς το βιβλίο είναι γραμμένο σε διαλογική μορφή, αφήνουν να φανεί η αγωνία σας για την εκπαίδευση και το μέλλον της. Σε μια εποχή που αλλάζει με τόσο ραγδαίους ρυθμούς, γιατί η “επίσημη” εκπαίδευση σε αυτή τη χώρα παραμένει τόσο στείρα και άνευρη;
«Η έγνοια για την ποιότητα της επιστημονικής εκπαίδευσης στη χώρα μας πράγματι διαπερνά ολόκληρο το βιβλίο και αναδύεται αυθόρμητα σε πολλούς από τους διαλόγους των ηρώων του. Το αγαπημένο τους σύνθημα είναι ένα γνωμικό του μεγάλου Ιρλανδού ποιητή W. Β. Yeats, που υπάρχει στην αρχή του βιβλίου: “Εκπαίδευση δεν είναι το γέμισμα ενός κουβά αλλά το άναμμα μιας φλόγας”. Και γνωρίζουμε όλοι με τι φροντίζει να γεμίζει τον “κουβά” το εκπαιδευτικό μας σύστημα. Με έναν ωκεανό πληροφοριών, που τώρα πια έρχονται στην οθόνη του κινητού μας - από τη Βικιπαίδεια ή άλλες έγκυρες πηγές - με μία απλή κίνηση του χεριού μας! Να το πω με όση έμφαση γίνεται. Το γέμισμα του κουβά με “χύμα” πληροφορίες δεν έχει μέλλον στον κόσμο των έξυπνων μηχανών που είναι μπροστά μας. Και όπου θα επιζήσουν μόνο εκείνες οι ανθρώπινες δεξιότητες που δε θα μπορούν να αντικατασταθούν από μηχανές εκπαιδευμένες να διαχειρίζονται τεράστια σύνολα δεδομένων και πληροφοριών. Το δικό μας χάρισμα ως είδος - ένα κατ’ εξοχήν προϊόν της βιολογικής μας εξέλιξης - είναι η περιέργεια και η δημιουργική φαντασία. Η έμφυτη ικανότητά μας - την είχαμε ως μικρά παιδιά πριν τη χάσουμε πηγαίνοντας σχολείο - να περιεργαζόμαστε τον κόσμο γύρω μας και να θέτουμε ερωτήματα. Ενώ εξίσου μοναδική είναι η ικανότητά μας να δημιουργούμε φανταστικούς κόσμους και να “ταξιδεύουμε” μέσα σε αυτούς.
Αυτές τις ανώτερες ικανότητές μας προσπαθεί να διεγείρει το βιβλίο, ελπίζοντας να προσφέρει λίγες καλές διδακτικές ιδέες σ’ εκείνους τους συνάδελφους της Μέσης Εκπαίδευσης που αισθάνονται να ασφυκτιούν μέσα στη στειρότητα του τρόπου διδασκαλίας της επιστήμης στη χώρα μας».
ΓΝΗΣΙΑ, ΜΕ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΗ ΠΛΗΡΟΤΗΤΑ
«Ευτυχής που αξιώθηκα μια δημιουργία όπως αυτή του Mathesis»
* Σας ρώτησα για την “επίσημη” εκπαίδευση γιατί υπάρχει και η άλλη, η “ανεπίσημη”. Εκείνη που υπηρετείτε με πάθος μέσα από το ώριμο πια εγγόνι, το Mathesis, γόνο του μεγάλου παιδιού σας, των Πανεπιστημιακών Εκδόσεων. Να περιμένουμε και κάποιο δισέγγονο σε ακόμα πιο καινοτόμα μονοπάτια στη ζωή του;
«Εγώ όμως αισθάνομαι το “εγγόνι” πολύ περισσότερο παιδί μου από το “παιδί”. Και όχι χωρίς λόγο. Η δημιουργία του Mathesis ήταν μια καθαρά προσωπική απόφαση, την οποία δε θα είχα ηθικό δικαίωμα να πάρω παρά μόνο αν το κόστος της αποτυχίας - που ήταν και η πιθανότερη έκβαση - βάρυνε αποκλειστικά εμένα. Το οποίο συνεπαγόταν - μεταξύ άλλων - τα εξής: α) ότι εγώ έπρεπε να εργάζομαι εθελοντικά και β) ότι η εξασφάλιση των αναγκαίων πόρων θα έπρεπε να είναι επίσης δική μου αποκλειστικά ευθύνη. Και έτσι έγινε. Αν στα παραπάνω προσθέσετε και το γεγονός ότι συνταξιοδοτήθηκα λίγο πριν ξεκινήσει το Mathesis - και επομένως ήμουν ελεύθερος από κάθε συμβατική δέσμευση - αντιλαμβάνεστε ότι η “σχέση μας” είχε όλα τα στοιχεία μιας απόλυτα εθελοντικής επιλογής. Και είμαι ευτυχής που αξιώθηκα στη ζωή μου μια δημιουργία τόσο γνήσια, και με τέτοια συναισθηματική πληρότητα, όπως αυτή του Mathesis. “Δισέγγονο” προφανώς δεν προβλέπεται - το “εγγόνι” είναι μικρό ακόμα - όμως χώρος για μικρότερα πράγματα πάντα υπάρχει. Ένα τέτοιο είναι το βραβείο δημιουργικής διδασκαλίας για τη Μέση Εκπαίδευση, το οποίο θεσπίσαμε πρόσφατα με το Ινστιτούτο Αστροφυσικής του ΙΤΕ. Και υπάρχει μάλιστα μια αδελφική σχέση μεταξύ του βιβλίου μου και του βραβείου, πέρα από τον κοινό στόχο τους, που είναι η δημιουργική εκπαίδευση: Όλα τα έσοδα του βιβλίου (συμπεριλαμβανομένων των πνευματικών δικαιωμάτων του συγγραφέα) θα διατεθούν για την οικονομική στήριξη του βραβείου. Το οποίο προβλέπει και χρηματικό έπαθλο τόσο για τον βραβευόμενο δάσκαλο, όσο και για το Λύκειο στο οποίο διδάσκει. Έχουμε λοιπόν μπροστά μας ένα νέο “πείραμα” σε εξέλιξη και μένει να δούμε πού θα μας οδηγήσει. Αυτό δεν είναι που κάνει γοητευτικό το μέλλον; Ότι όλα είναι ανοιχτά;».
ΕΜΕΙΣ ΚΑΙ Ο ΚΟΣΜΟΣ
«Κράτα τον μεγάλο στόχο σου, αλλά όρισε και ένα μικρό αλώνι»
* Μου επιτρέπετε να πάω λίγο πιο μακριά; Γιατί δεν είναι μόνο η εκπαίδευση που πνίγει κάθε δημιουργικό και ανήσυχο για “πειρασμούς” και “αμαρτήματα” άνθρωπο σε αυτή τη χώρα. Καθετί στα όρια της Ελλάδας μοιάζει με θηλιά της προοδευτικής σκέψης και δράσης. Να αμαρτήσω και εγώ και να αναρωτηθώ «γιατί»; Επαναλαμβάνοντας το τετριμμένο αλλά και αποδεδειγμένο της μεγάλης φυγής;
«Τώρα πράγματι αμαρτάνετε. Γιατί ρωτάτε το πιο ενοχλητικό ερώτημα από όλα. Τι κάνει μία χώρα δημιουργική; Δηλαδή ικανή να αξιοποιεί τα ταλέντα και τις ιδιαίτερες ικανότητες των ανθρώπων της, αντί να τους εξωθεί στη “μεγάλη φυγή”, όπως πολύ σωστά τη λέτε;
Αντιλαμβάνομαι λοιπόν πλήρως το πρόβλημα που θέτετε, θα αποφύγω όμως να το απαντήσω ευθέως. Όχι μόνο γιατί δε γνωρίζω την απάντηση, αλλά και γιατί απεχθάνομαι τα μεγάλα προβλήματα! Διότι τα έχω δει τόσες και τόσες φορές να λειτουργούν ως διαρκές άλλοθι για την άρνησή μας να ασχοληθούμε με τα μικρά. Αυτά που είναι στον χώρο της δουλειάς μας τα γνωρίζουμε καλά και είναι επίσης στο μέτρο των δυνάμεών μας να κάνουμε κάτι γι’ αυτά. Το να θέλεις να αλλάξεις τον κόσμο - ή, έστω, τη χώρα σου ή το εκπαιδευτικό της σύστημα - είναι ένας πολύ ευγενής αλλά ταυτόχρονα και πολύ βολικός στόχος. Και ξέρετε γιατί; Κανείς δεν μπορεί να σε κατηγορήσει ποτέ ότι απέτυχες! Η δική μου προτίμηση είναι άλλη. Αν θέλεις κράτα τον μεγάλο στόχο σου ως ένα βαθύτερο κίνητρο - ως μία πυξίδα ζωής ή ένα μέτρο αξιών - αλλά όρισε και ένα μικρό αλώνι, όπου εσύ και μόνο εσύ θα έχεις την ευθύνη για ό,τι πάει στραβά. Διότι αλλιώς διολισθαίνεις βαθμιαία στην κατάσταση ενός “μικρού υποκριτή” και σίγουρα δεν ήταν εκεί που ήθελες να φτάσεις όταν ξεκίναγες...
Σ’ αυτό το πνεύμα, η φιλοδοξία του βιβλίου είναι πολύ γήινη. Θα είμαι ευτυχής αν επηρεάσει τη διδασκαλία της επιστήμης στη χώρα μας στο τρίτο... δεκαδικό ψηφίο! Γιατί την ευθύνη αυτού τουλάχιστον του δεκαδικού ψηφίου δεν μπορούμε να την απεμπολήσουμε. Είναι όλη δική μας. Όπως δική μας είναι και η χαρά όταν κάτι καταφέρνουμε. Εμείς βεβαίως: Οι δάσκαλοι όλων των εκπαιδευτικών βαθμίδων.
Το να κάνουμε καλά τη δουλειά μας είναι αναγκαία συνθήκη για οτιδήποτε άλλο. Κι αν δεν την κάνουμε, τότε τουλάχιστον ας χαμηλώσουμε τους τόνους. Γιατί όταν οι πράξεις μας είναι μικρές, τα μεγάλα λόγια τις κάνουν να φαίνονται ακόμα μικρότερες».
MATHESIS
«Εκεί έξω υπάρχει και μια άλλη Ελλάδα»
* Να επιστρέψουμε στο Mathesis: Σ’ έναν πρόσφατο απολογισμό που υπάρχει στον ιστότοπό του διαβάζω, μεταξύ άλλων, και τα εξής:
«Αριθμός εγγραφέντων πολιτών: ~90.000.
Επιτυχείς ολοκληρώσεις μαθημάτων: ~50.000.
Κόστος για το ελληνικό Δημόσιο (άμεσο ή έμμεσο): 0 €».
Μας λέτε λοιπόν κ. Τραχανά ότι το Mathesis φτιάχτηκε και έφτασε τόσο ψηλά χωρίς να δαπανηθεί ποτέ ούτε ένα ευρώ δημόσιου χρήματος; Είναι δυνατόν αυτό;
«Αφού έγινε σημαίνει πως είναι. Εξάλλου, αυτός ήταν ο όρος που έθεσα στον εαυτό μου από την αρχή. Να διευκρινίσω μάλιστα ότι το Mathesis καλύπτει από δικούς του πόρους (θα πω σε λίγο ποιοι είναι) όχι μόνο το κόστος δημιουργίας και προσφοράς των μαθημάτων του, αλλά και τους μισθούς τεσσάρων από τους πέντε ανθρώπους που εργάζονται σ’ αυτό. Ο πέμπτος - ο διευθυντής του - εργάζεται εθελοντικά όπως είπαμε. Και οι πόροι μας προέρχονται πλέον κατά περίπου 60% από τη, συμβολική σχεδόν, εισφορά των 20 €, η οποία ζητείται απ’ όσους επιζητούν τη βεβαίωση επιτυχούς παρακολούθησης ενός μαθήματος. Εκτός από τους ανέργους, στους οποίους και η βεβαίωση χορηγείται δωρεάν. Και έχουν χορηγηθεί μέχρι τώρα 3.600 τέτοιες δωρεάν βεβαιώσεις. Ενώ βέβαια η ίδια η παρακολούθηση και η συμμετοχή στις εξετάσεις όλων των μαθημάτων είναι δωρεάν για όλους. Το υπόλοιπο 40% των πόρων μας προέρχεται από δωρεές τις οποίες εμείς οι ίδιοι πρέπει να προσελκύσουμε. Ο βασικός δωρητής του Mathesis παραμένει το Ίδρυμα “Σταύρος Νιάρχος” - με μια αρχική δωρεά του για την πρώτη τριετία και μια μικρότερη στη συνέχεια - ενώ τα τελευταία δύο χρόνια απευθυνόμαστε και σε άλλους δωρητές, από τους οποίους ζητούμε να υιοθετήσουν ένα ή περισσότερα μαθήματά μας, καλύπτοντας το κόστος δημιουργίας και προσφοράς τους.
Το Mathesis λοιπόν όχι μόνο δεν επιβαρύνει καθόλου τη χαλεπαίνουσα πατρίδα μας για το πολυδιάστατο κοινωνικό έργο που προσφέρει, αλλά και... επιβαρύνεται οικονομικά απ’ αυτήν! Το ένα τέταρτο των εσόδων μας από τις βεβαιώσεις παρακολούθησης πηγαίνει στο ελληνικό κράτος ως ΦΠΑ! “Καμιά καλή πράξη δεν μένει ατιμώρητη σ’ αυτή τη χώρα!”. Με αυτή τη φράση του Λευτέρη Οικονόμου, ως “ηθικό δίδαγμα”, θα μπορούσα να κλείσω το θέμα. Δε δικαιούμαι όμως να το κάνω γιατί εκεί έξω - έξω από τα τείχη που ύψωσε γύρω του το “λερναίον κράτος” μας - υπάρχει και μια άλλη Ελλάδα. Μια ποιοτική και ανήσυχη Ελλάδα, η οποία αγκάλιασε το Mathesis ως κομμάτι της και αυτή του δίνει την οικονομική και ηθική στήριξη για να συνεχίσει. Και κάτι περισσότερο από αυτό. Δέκα από τους πολίτες-φοιτητές του Mathesis εργάζονται εθελοντικά ως βοηθοί διδασκαλίας στα μαθήματά του, ενώ με εθελοντική συμμετοχή πολλών φοιτητών του πραγματοποιούνται και οι απομαγνητοφωνήσεις των διαλέξεών του. Η άλλη Ελλάδα».
Συγκινητική στήριξη
* Όμως τον τελευταίο χρόνο συνέβη και κάτι ιδιαίτερο, όπως μας είπατε μια άλλη φορά. Κορυφαίοι θεσμοί και φορείς της Κρήτης - η Περιφέρεια Κρήτης, τα “Πλαστικά Κρήτης” και η Παγκρητική Ένωση Αμερικής - αγκάλιασαν το Mathesis και του έδωσαν τη στήριξή τους. Στην περίπτωση μάλιστα της Περιφέρειας Κρήτης, αυτό έγινε με πρωτοβουλία του ίδιου του κ. Αρναουτάκη, με αφορμή τη συμπλήρωση πέντε χρόνων από την ίδρυση του Mathesis. Έτσι δεν είναι;
«Ακριβώς έτσι. Και ήταν αυτή μία από τις καλύτερες στιγμές του Mathesis μέχρι τώρα. Όπως το ίδιο καλή στιγμή ήταν και η άμεση ανταπόκριση της οικογένειας Λεμπιδάκη, όταν τους προτείναμε να “υιοθετήσουν” ένα από τα μαθήματά μας. Για την επιτροπή κληροδοτήματος της Παγκρητικής Ενώσεως Αμερικής - και την ακάματη πρόεδρό της κ. Άννα Γιαννούλια - θα χρειαστεί να μιλήσουμε επί τούτω μίαν άλλη φορά. Για την ώρα ας πω μόνο ότι η Επιτροπή έχει ήδη προσφέρει το απαιτούμενο ποσόν για τη δημιουργία τριών νέων μαθημάτων του Mathesis, τα οποία θα ανακοινωθούν προσεχώς. Όμως οι “κρητικές χειρονομίες” προς το Mathesis δε σταματούν εδώ. Τη χρονιά που πέρασε, η κ. Αθηνά Φωτιάδου-Μητσούλη - παλιά Γεραπετρίτισσα, όπως κι εγώ - “υιοθέτησε” ένα ακόμα μάθημα Ιστορίας του Mathesis με τη Μαρία Ευθυμίου, το οποίο θα προσφερθεί τον προσεχή Φεβρουάριο. Ενώ και τρεις γνωστοί συμπολίτες μας - ο κ. Κρίτων Διαλυνάς, ο κ. Βασίλης Φωτάκης και ο κ. Πέτρος Δήτσας - πρόσφεραν ένα αξιόλογο ποσόν ο καθένας και ελπίζω να με συγχωρήσουν που αναφέρω τα ονόματά τους.
Όμως στα όσα χρόνια θυμάμαι, ευγενέστερη “χειρονομία” απ’ αυτήν που έκανε προς το Mathesis ο κ. Στέλιος Ματζαπετάκης (οι συστάσεις περιττεύουν) δεν έχει υπάρξει. Έρχεται μια μέρα - άνοιξη του ’20 - στο γραφείο μου για να μου πει περίπου τα εξής: Απ’ όσο ξέρω, στο Mathesis είστε μια χούφτα άνθρωποι που πήρατε μόνοι σας την πρωτοβουλία να κάνετε κάτι πρωτοποριακό για τη χώρα, αναζητώντας οι ίδιοι και τα χρήματα που χρειάζονται γι’ αυτό. Δεν πρέπει όμως να μείνει έτσι. Είναι υποχρέωση όλων μας να βοηθήσουμε. Και κάπως έτσι ο κ. Στέλιος Ματζαπετάκης έθεσε στη διάθεσή μας ένα μεγάλο μέρος του χρόνου του - αλλά και το πολύτιμο κεφάλαιο βαθιάς εκτίμησης στο πρόσωπό του, που συσσώρευσε υπηρετώντας επί χρόνια το κοινό καλό (με το Μουσείο Καζαντζάκη το πιο πρόσφατο “παιδί” του) - για να στηρίξει το πρόγραμμα δωρητικής ενίσχυσης του Mathesis σε δύσκολους καιρούς. Μιλώντας για λογαριασμό όλης της ομάδας του Mathesis - του Νίκου Γκικόπουλου, της Κατερίνας Λιγκοβανλή, του Δημήτρη Αγγελάκη και του Δημήτρη Βουδούρη - θέλω να εκφράσω την ευγνωμοσύνη όλων μας για την εμπιστοσύνη που μας έδειξε ο γενέθλιος τόπος και οι άνθρωποί του. Για όσους από μας μεγαλώσαμε στην αγκαλιά ενός μεγάλου λαϊκού πολιτισμού, όπου τα ηθικά κίνητρα ήταν σημαντικότερα από τα υλικά, αυτή η εμπιστοσύνη είναι ό,τι καλύτερο μας επιφύλαξε αυτός ο παράξενος χρόνος που πέρασε.
Ευχαριστώ για τη συνέντευξη και εύχομαι σε σας και στους αναγνώστες μας καλό εμβόλιο για μια καλύτερη χρονιά!».
Πηγή:https://www.neakriti.gr
Ο Στέφανος Τραχανάς μιλά στη “Νέα Κρήτη” για το νέο του βιβλίο, που έχει σαν στόχο «να ξυπνήσει και τον “μικρό επιστήμονα” μέσα μας», “εξομολογείται” για τη σύγχρονη εκπαιδευτική πραγματικότητα και μας μιλάει για το “πείραμα” του Mathesis
Για τον Στέφανο Τραχανά δε χρειάζονται συστάσεις. Είναι ο άνθρωπος που μας δίδαξε και συνεχίζει να διδάσκει ήθος, ποιότητα, σοφία, ο καθηγητής που γκρέμισε τείχη για να “χτίσει” κήπους ολάνθιστους, πολύχρωμους και φωτεινούς, ο “πατέρας” των Πανεπιστημιακών Εκδόσεων του ΙΤΕ και εκείνος ενός μοναδικού “πειράματος” στα ελληνικά και όχι μόνο “χρονικά”, του Mathesis, που βάζει ένα ακόμα λιθαράκι στο σμίλευμα του ονείρου για ένα καλύτερο αύριο μέσα στους λαβύρινθους της γνώσης.
Ο Στέφανος Τραχανάς δεν είναι όμως μονάχα ένας εξαίρετος δάσκαλος, ένας υπέροχος άνθρωπος και ένας τολμηρός οραματιστής, αλλά και ένας συγγραφέας με μια πένα που έχει την ικανότητα να “μιλάει” όχι μόνο στο μυαλό, αλλά και την ψυχή.
Με αυτή την ιδιότητά του φιλοξενείται στις σελίδες της “Νέας Κρήτης”, έχοντας πριν από μερικές μέρες “καταθέσει” το νέο του πόνημα “Το αμάρτημα της Εύας” και με υπότιτλο “Φυσική κάτω από τ’ άστρα και δημιουργική μάθηση”, που κυκλοφορεί από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης. Και τα όσα έχει να μας “διδάξει” αυτή τη φορά μάς οδηγούν μέχρι τα αστέρια με έναν συναρπαστικό τρόπο. Εκείνον που μας διηγείται και μέσα από αυτή τη συνέντευξη.
* Η Εύα διέπραξε το αμάρτημα που σημάδεψε την ιστορία του δυτικού κόσμου. Ποιο είναι το νέο αμάρτημα που διαπράττει αυτή τη φορά στον χώρο της επιστήμης; Και ποιος εν προκειμένω ο “όφις” και ο Αδάμ της βιβλικής ιστορίας;
«Η γνώση ως αμαρτία είναι σίγουρα μια κληρονομία-βαρίδι της μεσαιωνικής χριστιανικής Ευρώπης. Σε πλήρη αντίθεση βέβαια με την αρχαιοελληνική παράδοση συμπυκνωμένη σ’ εκείνη την υπέροχη φράση-ύμνο στη χαρά της μάθησης “Πάντες άνθρωποι τοῦ ειδέναι ορέγονται φύσει». Το αμάρτημα της Εύας λοιπόν - της βασικής ηρωίδας του βιβλίου - είναι να ξαναπροσεγγίσει τη γνώση ως χαρά και όχι ως βλοσυρό καθήκον, όπως μας φτάνει συχνά μέσω του εκπαιδευτικού συστήματος. Ο ρόλος του Αδάμ δε “χρειάστηκε” στην ιστορία μας, όμως ο “όφις” είναι σίγουρα παρών με την απρόσωπη μορφή του έναστρου ουρανού! Γιατί η μυστηριώδης γοητεία που μας ασκεί ο έναστρος ουρανός - και η ακατανίκητη επιθυμία “του ειδέναι” την οποία γεννά - υπήρξε η κατ’ εξοχήν κινητήρια δύναμη - ο “μεγάλος πειρασμός” - για το ξεκίνημα της επιστήμης στην αρχαία πατρίδα μας. Και είναι ο ίδιος πειρασμός που παρέσυρε και τη δική μας Εύα, μια φοιτήτρια Φυσικής, να επιχειρήσει - μαζί με τρεις φίλους-συμφοιτητές της - το επιστημονικό “ταξίδι” στους ουρανούς που περιγράφεται στο βιβλίο. Ας πούμε όμως από την αρχή ότι το βιβλίο, παρότι χρησιμοποιεί και λογοτεχνικά “εργαλεία”, δεν είναι μυθιστόρημα. Είναι κυρίως βιβλίο επιστήμης, που μιλάει για τον μεγάλο κόσμο “εκεί έξω” - από τον Αποσπερίτη και τον Αυγερινό έως τα άστρα γίγαντες και τις θηριώδεις μαύρες τρύπες - όχι όμως μόνο με περιγραφικούς όρους, αλλά χρησιμοποιώντας και στοιχειώδη Φυσική Λυκείου. Γιατί ο σκοπός του δεν είναι απλώς να μας ξεναγήσει στα ουράνια αξιοθέατα - παρότι το κάνει και αυτό - αλλά να ξυπνήσει και τον “μικρό επιστήμονα” μέσα μας. Έτσι, οι “ιδανικοί αναγνώστες” του βιβλίου είναι καταρχάς ανήσυχοι εκπαιδευτικοί και μαθητές, πολίτες με γνήσιο ενδιαφέρον για την επιστήμη, αλλά και γονείς που νοιάζονται λίγο πιο ουσιαστικά για την εκπαίδευση των παιδιών τους».
Το θαύμα της νομοκρατούμενης φύσης
* Δεν αποχωρίζεστε την πένα, αν και θα ήταν πλέον πιο δόκιμο να μιλήσουμε - μοιραία - για πληκτρολόγιο. Και το πλούσιο συγγραφικό σας έργο το αποδεικνύει. Αυτή τη φορά ο διάλογός σας με τους αναγνώστες, με το νέο σας βιβλίο, σε τι μονοπάτια θα τους/μας οδηγήσει;
«Ευτυχώς δεν είμαι τόσο εξαρτημένος από το γράψιμο, παρότι δεν μπορώ να πάρω... διαζύγιο από αυτό! Εξάλλου τούτο είναι μόνο το δεύτερο βιβλίο μου που απευθύνεται σ’ ένα κάπως πιο γενικό κοινό. Το άλλο είναι “Το φάντασμα της όπερας: Η επιστήμη στον πολιτισμό μας”, ενώ τα υπόλοιπα δέκα είναι πανεπιστημιακά συγγράμματα.
Πού θέλει να οδηγήσει το βιβλίο τους αναγνώστες του; Μα στην οδό της... απώλειας, προφανώς! Θέλει να τους εκθέσει στην αμαρτία! Στην αμαρτία της ευχαρίστησης που προσφέρει η πραγματική γνώση. Όταν ανακαλύπτεις εκείνο το παράξενο παιδί μέσα σου, που μπορεί ακόμα να μαγεύεται από τη θέα του έναστρου ουρανού και να ανοίγει τα μάτια του στο “θαύμα”. Το θαύμα της νομοκρατούμενης φύσης. Και που δε διστάζει να θέτει απλά (και γι’ αυτό δύσκολα) ερωτήματα και να “βγάζει τη γλώσσα έξω” όταν ο ξερόλας δάσκαλος - μέσα μας ή έξω μας - επιμένει να του δίνει “απαντήσεις”, ενώ το μόνο που θα τον έσωζε είναι μια φράση: ΔΕΝ ΞΕΡΩ. Η αρχή της πραγματικής γνώσης».
«Το άναμμα μιας φλόγας»
* Για μια ακόμη φορά οι λέξεις και εν προκειμένω ο διάλογος, καθώς το βιβλίο είναι γραμμένο σε διαλογική μορφή, αφήνουν να φανεί η αγωνία σας για την εκπαίδευση και το μέλλον της. Σε μια εποχή που αλλάζει με τόσο ραγδαίους ρυθμούς, γιατί η “επίσημη” εκπαίδευση σε αυτή τη χώρα παραμένει τόσο στείρα και άνευρη;
«Η έγνοια για την ποιότητα της επιστημονικής εκπαίδευσης στη χώρα μας πράγματι διαπερνά ολόκληρο το βιβλίο και αναδύεται αυθόρμητα σε πολλούς από τους διαλόγους των ηρώων του. Το αγαπημένο τους σύνθημα είναι ένα γνωμικό του μεγάλου Ιρλανδού ποιητή W. Β. Yeats, που υπάρχει στην αρχή του βιβλίου: “Εκπαίδευση δεν είναι το γέμισμα ενός κουβά αλλά το άναμμα μιας φλόγας”. Και γνωρίζουμε όλοι με τι φροντίζει να γεμίζει τον “κουβά” το εκπαιδευτικό μας σύστημα. Με έναν ωκεανό πληροφοριών, που τώρα πια έρχονται στην οθόνη του κινητού μας - από τη Βικιπαίδεια ή άλλες έγκυρες πηγές - με μία απλή κίνηση του χεριού μας! Να το πω με όση έμφαση γίνεται. Το γέμισμα του κουβά με “χύμα” πληροφορίες δεν έχει μέλλον στον κόσμο των έξυπνων μηχανών που είναι μπροστά μας. Και όπου θα επιζήσουν μόνο εκείνες οι ανθρώπινες δεξιότητες που δε θα μπορούν να αντικατασταθούν από μηχανές εκπαιδευμένες να διαχειρίζονται τεράστια σύνολα δεδομένων και πληροφοριών. Το δικό μας χάρισμα ως είδος - ένα κατ’ εξοχήν προϊόν της βιολογικής μας εξέλιξης - είναι η περιέργεια και η δημιουργική φαντασία. Η έμφυτη ικανότητά μας - την είχαμε ως μικρά παιδιά πριν τη χάσουμε πηγαίνοντας σχολείο - να περιεργαζόμαστε τον κόσμο γύρω μας και να θέτουμε ερωτήματα. Ενώ εξίσου μοναδική είναι η ικανότητά μας να δημιουργούμε φανταστικούς κόσμους και να “ταξιδεύουμε” μέσα σε αυτούς.
Αυτές τις ανώτερες ικανότητές μας προσπαθεί να διεγείρει το βιβλίο, ελπίζοντας να προσφέρει λίγες καλές διδακτικές ιδέες σ’ εκείνους τους συνάδελφους της Μέσης Εκπαίδευσης που αισθάνονται να ασφυκτιούν μέσα στη στειρότητα του τρόπου διδασκαλίας της επιστήμης στη χώρα μας».
ΓΝΗΣΙΑ, ΜΕ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΗ ΠΛΗΡΟΤΗΤΑ
«Ευτυχής που αξιώθηκα μια δημιουργία όπως αυτή του Mathesis»
* Σας ρώτησα για την “επίσημη” εκπαίδευση γιατί υπάρχει και η άλλη, η “ανεπίσημη”. Εκείνη που υπηρετείτε με πάθος μέσα από το ώριμο πια εγγόνι, το Mathesis, γόνο του μεγάλου παιδιού σας, των Πανεπιστημιακών Εκδόσεων. Να περιμένουμε και κάποιο δισέγγονο σε ακόμα πιο καινοτόμα μονοπάτια στη ζωή του;
«Εγώ όμως αισθάνομαι το “εγγόνι” πολύ περισσότερο παιδί μου από το “παιδί”. Και όχι χωρίς λόγο. Η δημιουργία του Mathesis ήταν μια καθαρά προσωπική απόφαση, την οποία δε θα είχα ηθικό δικαίωμα να πάρω παρά μόνο αν το κόστος της αποτυχίας - που ήταν και η πιθανότερη έκβαση - βάρυνε αποκλειστικά εμένα. Το οποίο συνεπαγόταν - μεταξύ άλλων - τα εξής: α) ότι εγώ έπρεπε να εργάζομαι εθελοντικά και β) ότι η εξασφάλιση των αναγκαίων πόρων θα έπρεπε να είναι επίσης δική μου αποκλειστικά ευθύνη. Και έτσι έγινε. Αν στα παραπάνω προσθέσετε και το γεγονός ότι συνταξιοδοτήθηκα λίγο πριν ξεκινήσει το Mathesis - και επομένως ήμουν ελεύθερος από κάθε συμβατική δέσμευση - αντιλαμβάνεστε ότι η “σχέση μας” είχε όλα τα στοιχεία μιας απόλυτα εθελοντικής επιλογής. Και είμαι ευτυχής που αξιώθηκα στη ζωή μου μια δημιουργία τόσο γνήσια, και με τέτοια συναισθηματική πληρότητα, όπως αυτή του Mathesis. “Δισέγγονο” προφανώς δεν προβλέπεται - το “εγγόνι” είναι μικρό ακόμα - όμως χώρος για μικρότερα πράγματα πάντα υπάρχει. Ένα τέτοιο είναι το βραβείο δημιουργικής διδασκαλίας για τη Μέση Εκπαίδευση, το οποίο θεσπίσαμε πρόσφατα με το Ινστιτούτο Αστροφυσικής του ΙΤΕ. Και υπάρχει μάλιστα μια αδελφική σχέση μεταξύ του βιβλίου μου και του βραβείου, πέρα από τον κοινό στόχο τους, που είναι η δημιουργική εκπαίδευση: Όλα τα έσοδα του βιβλίου (συμπεριλαμβανομένων των πνευματικών δικαιωμάτων του συγγραφέα) θα διατεθούν για την οικονομική στήριξη του βραβείου. Το οποίο προβλέπει και χρηματικό έπαθλο τόσο για τον βραβευόμενο δάσκαλο, όσο και για το Λύκειο στο οποίο διδάσκει. Έχουμε λοιπόν μπροστά μας ένα νέο “πείραμα” σε εξέλιξη και μένει να δούμε πού θα μας οδηγήσει. Αυτό δεν είναι που κάνει γοητευτικό το μέλλον; Ότι όλα είναι ανοιχτά;».
ΕΜΕΙΣ ΚΑΙ Ο ΚΟΣΜΟΣ
«Κράτα τον μεγάλο στόχο σου, αλλά όρισε και ένα μικρό αλώνι»
* Μου επιτρέπετε να πάω λίγο πιο μακριά; Γιατί δεν είναι μόνο η εκπαίδευση που πνίγει κάθε δημιουργικό και ανήσυχο για “πειρασμούς” και “αμαρτήματα” άνθρωπο σε αυτή τη χώρα. Καθετί στα όρια της Ελλάδας μοιάζει με θηλιά της προοδευτικής σκέψης και δράσης. Να αμαρτήσω και εγώ και να αναρωτηθώ «γιατί»; Επαναλαμβάνοντας το τετριμμένο αλλά και αποδεδειγμένο της μεγάλης φυγής;
«Τώρα πράγματι αμαρτάνετε. Γιατί ρωτάτε το πιο ενοχλητικό ερώτημα από όλα. Τι κάνει μία χώρα δημιουργική; Δηλαδή ικανή να αξιοποιεί τα ταλέντα και τις ιδιαίτερες ικανότητες των ανθρώπων της, αντί να τους εξωθεί στη “μεγάλη φυγή”, όπως πολύ σωστά τη λέτε;
Αντιλαμβάνομαι λοιπόν πλήρως το πρόβλημα που θέτετε, θα αποφύγω όμως να το απαντήσω ευθέως. Όχι μόνο γιατί δε γνωρίζω την απάντηση, αλλά και γιατί απεχθάνομαι τα μεγάλα προβλήματα! Διότι τα έχω δει τόσες και τόσες φορές να λειτουργούν ως διαρκές άλλοθι για την άρνησή μας να ασχοληθούμε με τα μικρά. Αυτά που είναι στον χώρο της δουλειάς μας τα γνωρίζουμε καλά και είναι επίσης στο μέτρο των δυνάμεών μας να κάνουμε κάτι γι’ αυτά. Το να θέλεις να αλλάξεις τον κόσμο - ή, έστω, τη χώρα σου ή το εκπαιδευτικό της σύστημα - είναι ένας πολύ ευγενής αλλά ταυτόχρονα και πολύ βολικός στόχος. Και ξέρετε γιατί; Κανείς δεν μπορεί να σε κατηγορήσει ποτέ ότι απέτυχες! Η δική μου προτίμηση είναι άλλη. Αν θέλεις κράτα τον μεγάλο στόχο σου ως ένα βαθύτερο κίνητρο - ως μία πυξίδα ζωής ή ένα μέτρο αξιών - αλλά όρισε και ένα μικρό αλώνι, όπου εσύ και μόνο εσύ θα έχεις την ευθύνη για ό,τι πάει στραβά. Διότι αλλιώς διολισθαίνεις βαθμιαία στην κατάσταση ενός “μικρού υποκριτή” και σίγουρα δεν ήταν εκεί που ήθελες να φτάσεις όταν ξεκίναγες...
Σ’ αυτό το πνεύμα, η φιλοδοξία του βιβλίου είναι πολύ γήινη. Θα είμαι ευτυχής αν επηρεάσει τη διδασκαλία της επιστήμης στη χώρα μας στο τρίτο... δεκαδικό ψηφίο! Γιατί την ευθύνη αυτού τουλάχιστον του δεκαδικού ψηφίου δεν μπορούμε να την απεμπολήσουμε. Είναι όλη δική μας. Όπως δική μας είναι και η χαρά όταν κάτι καταφέρνουμε. Εμείς βεβαίως: Οι δάσκαλοι όλων των εκπαιδευτικών βαθμίδων.
Το να κάνουμε καλά τη δουλειά μας είναι αναγκαία συνθήκη για οτιδήποτε άλλο. Κι αν δεν την κάνουμε, τότε τουλάχιστον ας χαμηλώσουμε τους τόνους. Γιατί όταν οι πράξεις μας είναι μικρές, τα μεγάλα λόγια τις κάνουν να φαίνονται ακόμα μικρότερες».
MATHESIS
«Εκεί έξω υπάρχει και μια άλλη Ελλάδα»
* Να επιστρέψουμε στο Mathesis: Σ’ έναν πρόσφατο απολογισμό που υπάρχει στον ιστότοπό του διαβάζω, μεταξύ άλλων, και τα εξής:
«Αριθμός εγγραφέντων πολιτών: ~90.000.
Επιτυχείς ολοκληρώσεις μαθημάτων: ~50.000.
Κόστος για το ελληνικό Δημόσιο (άμεσο ή έμμεσο): 0 €».
Μας λέτε λοιπόν κ. Τραχανά ότι το Mathesis φτιάχτηκε και έφτασε τόσο ψηλά χωρίς να δαπανηθεί ποτέ ούτε ένα ευρώ δημόσιου χρήματος; Είναι δυνατόν αυτό;
«Αφού έγινε σημαίνει πως είναι. Εξάλλου, αυτός ήταν ο όρος που έθεσα στον εαυτό μου από την αρχή. Να διευκρινίσω μάλιστα ότι το Mathesis καλύπτει από δικούς του πόρους (θα πω σε λίγο ποιοι είναι) όχι μόνο το κόστος δημιουργίας και προσφοράς των μαθημάτων του, αλλά και τους μισθούς τεσσάρων από τους πέντε ανθρώπους που εργάζονται σ’ αυτό. Ο πέμπτος - ο διευθυντής του - εργάζεται εθελοντικά όπως είπαμε. Και οι πόροι μας προέρχονται πλέον κατά περίπου 60% από τη, συμβολική σχεδόν, εισφορά των 20 €, η οποία ζητείται απ’ όσους επιζητούν τη βεβαίωση επιτυχούς παρακολούθησης ενός μαθήματος. Εκτός από τους ανέργους, στους οποίους και η βεβαίωση χορηγείται δωρεάν. Και έχουν χορηγηθεί μέχρι τώρα 3.600 τέτοιες δωρεάν βεβαιώσεις. Ενώ βέβαια η ίδια η παρακολούθηση και η συμμετοχή στις εξετάσεις όλων των μαθημάτων είναι δωρεάν για όλους. Το υπόλοιπο 40% των πόρων μας προέρχεται από δωρεές τις οποίες εμείς οι ίδιοι πρέπει να προσελκύσουμε. Ο βασικός δωρητής του Mathesis παραμένει το Ίδρυμα “Σταύρος Νιάρχος” - με μια αρχική δωρεά του για την πρώτη τριετία και μια μικρότερη στη συνέχεια - ενώ τα τελευταία δύο χρόνια απευθυνόμαστε και σε άλλους δωρητές, από τους οποίους ζητούμε να υιοθετήσουν ένα ή περισσότερα μαθήματά μας, καλύπτοντας το κόστος δημιουργίας και προσφοράς τους.
Το Mathesis λοιπόν όχι μόνο δεν επιβαρύνει καθόλου τη χαλεπαίνουσα πατρίδα μας για το πολυδιάστατο κοινωνικό έργο που προσφέρει, αλλά και... επιβαρύνεται οικονομικά απ’ αυτήν! Το ένα τέταρτο των εσόδων μας από τις βεβαιώσεις παρακολούθησης πηγαίνει στο ελληνικό κράτος ως ΦΠΑ! “Καμιά καλή πράξη δεν μένει ατιμώρητη σ’ αυτή τη χώρα!”. Με αυτή τη φράση του Λευτέρη Οικονόμου, ως “ηθικό δίδαγμα”, θα μπορούσα να κλείσω το θέμα. Δε δικαιούμαι όμως να το κάνω γιατί εκεί έξω - έξω από τα τείχη που ύψωσε γύρω του το “λερναίον κράτος” μας - υπάρχει και μια άλλη Ελλάδα. Μια ποιοτική και ανήσυχη Ελλάδα, η οποία αγκάλιασε το Mathesis ως κομμάτι της και αυτή του δίνει την οικονομική και ηθική στήριξη για να συνεχίσει. Και κάτι περισσότερο από αυτό. Δέκα από τους πολίτες-φοιτητές του Mathesis εργάζονται εθελοντικά ως βοηθοί διδασκαλίας στα μαθήματά του, ενώ με εθελοντική συμμετοχή πολλών φοιτητών του πραγματοποιούνται και οι απομαγνητοφωνήσεις των διαλέξεών του. Η άλλη Ελλάδα».
Συγκινητική στήριξη
* Όμως τον τελευταίο χρόνο συνέβη και κάτι ιδιαίτερο, όπως μας είπατε μια άλλη φορά. Κορυφαίοι θεσμοί και φορείς της Κρήτης - η Περιφέρεια Κρήτης, τα “Πλαστικά Κρήτης” και η Παγκρητική Ένωση Αμερικής - αγκάλιασαν το Mathesis και του έδωσαν τη στήριξή τους. Στην περίπτωση μάλιστα της Περιφέρειας Κρήτης, αυτό έγινε με πρωτοβουλία του ίδιου του κ. Αρναουτάκη, με αφορμή τη συμπλήρωση πέντε χρόνων από την ίδρυση του Mathesis. Έτσι δεν είναι;
«Ακριβώς έτσι. Και ήταν αυτή μία από τις καλύτερες στιγμές του Mathesis μέχρι τώρα. Όπως το ίδιο καλή στιγμή ήταν και η άμεση ανταπόκριση της οικογένειας Λεμπιδάκη, όταν τους προτείναμε να “υιοθετήσουν” ένα από τα μαθήματά μας. Για την επιτροπή κληροδοτήματος της Παγκρητικής Ενώσεως Αμερικής - και την ακάματη πρόεδρό της κ. Άννα Γιαννούλια - θα χρειαστεί να μιλήσουμε επί τούτω μίαν άλλη φορά. Για την ώρα ας πω μόνο ότι η Επιτροπή έχει ήδη προσφέρει το απαιτούμενο ποσόν για τη δημιουργία τριών νέων μαθημάτων του Mathesis, τα οποία θα ανακοινωθούν προσεχώς. Όμως οι “κρητικές χειρονομίες” προς το Mathesis δε σταματούν εδώ. Τη χρονιά που πέρασε, η κ. Αθηνά Φωτιάδου-Μητσούλη - παλιά Γεραπετρίτισσα, όπως κι εγώ - “υιοθέτησε” ένα ακόμα μάθημα Ιστορίας του Mathesis με τη Μαρία Ευθυμίου, το οποίο θα προσφερθεί τον προσεχή Φεβρουάριο. Ενώ και τρεις γνωστοί συμπολίτες μας - ο κ. Κρίτων Διαλυνάς, ο κ. Βασίλης Φωτάκης και ο κ. Πέτρος Δήτσας - πρόσφεραν ένα αξιόλογο ποσόν ο καθένας και ελπίζω να με συγχωρήσουν που αναφέρω τα ονόματά τους.
Όμως στα όσα χρόνια θυμάμαι, ευγενέστερη “χειρονομία” απ’ αυτήν που έκανε προς το Mathesis ο κ. Στέλιος Ματζαπετάκης (οι συστάσεις περιττεύουν) δεν έχει υπάρξει. Έρχεται μια μέρα - άνοιξη του ’20 - στο γραφείο μου για να μου πει περίπου τα εξής: Απ’ όσο ξέρω, στο Mathesis είστε μια χούφτα άνθρωποι που πήρατε μόνοι σας την πρωτοβουλία να κάνετε κάτι πρωτοποριακό για τη χώρα, αναζητώντας οι ίδιοι και τα χρήματα που χρειάζονται γι’ αυτό. Δεν πρέπει όμως να μείνει έτσι. Είναι υποχρέωση όλων μας να βοηθήσουμε. Και κάπως έτσι ο κ. Στέλιος Ματζαπετάκης έθεσε στη διάθεσή μας ένα μεγάλο μέρος του χρόνου του - αλλά και το πολύτιμο κεφάλαιο βαθιάς εκτίμησης στο πρόσωπό του, που συσσώρευσε υπηρετώντας επί χρόνια το κοινό καλό (με το Μουσείο Καζαντζάκη το πιο πρόσφατο “παιδί” του) - για να στηρίξει το πρόγραμμα δωρητικής ενίσχυσης του Mathesis σε δύσκολους καιρούς. Μιλώντας για λογαριασμό όλης της ομάδας του Mathesis - του Νίκου Γκικόπουλου, της Κατερίνας Λιγκοβανλή, του Δημήτρη Αγγελάκη και του Δημήτρη Βουδούρη - θέλω να εκφράσω την ευγνωμοσύνη όλων μας για την εμπιστοσύνη που μας έδειξε ο γενέθλιος τόπος και οι άνθρωποί του. Για όσους από μας μεγαλώσαμε στην αγκαλιά ενός μεγάλου λαϊκού πολιτισμού, όπου τα ηθικά κίνητρα ήταν σημαντικότερα από τα υλικά, αυτή η εμπιστοσύνη είναι ό,τι καλύτερο μας επιφύλαξε αυτός ο παράξενος χρόνος που πέρασε.
Ευχαριστώ για τη συνέντευξη και εύχομαι σε σας και στους αναγνώστες μας καλό εμβόλιο για μια καλύτερη χρονιά!».
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου