ΣΥΝΤΟΜΗ ΣΚΙΑΓΡΑΦΗΣΗ ΤΗΣ ΠΟΡΕΙΑΣ ΤΟΥ Γ. ΤΙΚΤΟΠΟΥΛΟΥ

ομάδα θεωρητικής φυσικής ΕΜΠ 

Ο Γ. Τικτόπουλος γεννήθηκε το 1931 στη Θεσσαλονίκη, με απώτερη καταγωγή από την Ιμέρα του Πόντου. Σπούδασε Μηχανολόγος-Ηλεκτρολόγος στο ΕΜΠ και άσκησε για ένα μικρό διάστημα το επάγγελμα του Μηχανικού, ενώ παράλληλα σπούδαζε Μαθηματικά. Το 1960 αποφάσισε ότι η πραγματική του κλίση ήταν η Θεωρητική Φυσική και μετανάστευσε στην Αμερική για Μεταπτυχιακές Σπουδές στο Σικάγο. Τελείωσε το Διδακτορικό του σε χρόνο ρεκόρ και η δουλειά που είχε κάνει τότε, και που αφορούσε την ασυμπτωτική συμπεριφορά των διαγραμμάτων του Feynman, αναφέρεται σ’ ένα από τα κλασικά βιβλία Κβαντικής Θεωρίας Πεδίου, των J.Bjorken και S.Drell. Αυτή η διατριβή βραβεύτηκε με την ανώτατη τιμητική διάκριση για σπουδαστές του Πανεπιστημίου του Σικάγου, τον τίτλο William Rainey Harper Fellow.

Στη συνέχεια έκανε σημαντική καριέρα στην Αμερική, διατρέχοντας τα μεγαλύτερα Πανεπιστήμια και Ερευνητικά Κέντρα. Ενδεικτικά αναφέρουμε τα Πανεπιστήμια Princeton, Rockefeller, UCLA. Επίσης επισκέφθηκε μετά από πρόσκληση την Ecole Normale, καθώς και τα Orsay και Saclay στο Παρίσι, το Brookhaven National Laboratory, το Wisconsin, το Aspen (Colorado) και φυσικά το CERN.

Το 1976 αποφάσισε να επιστρέψει στην Ελλάδα (στο ΕΚΕΦΕ «Δημόκριτος») και το νέο έκανε τον γύρο της επιστημονικής κοινότητας με το σχόλιο ότι ο «Δημόκριτος» αναβαθμίζεται αποφασιστικά, από τη στιγμή που προσείλκυσε έναν επιστήμονα τέτοιου διαμετρήματος. Πράγματι, ο ερχομός του Τικτόπουλου στον «Δημόκριτο» τάραξε τα νερά στην πατρίδα μας και ανέβασε κατά πολύ τον πήχη των απαιτήσεων της ερευνητικής δουλειάς. Εκτός από την έκτακτη ερευνητική του επίδοση, εξέχουσα υπήρξε και η διδακτική του προσφορά στους νέους επίδοξους ερευνητές που συνέρρεαν στο «Δημόκριτο». Τα μαθήματα που δίδαξε στους μεταπτυχιακούς μένουν στη συλλογική μνήμη όσων τα παρακολούθησαν ως ορόσημα σοβαρής και αυστηρής ανάπτυξης των επιστημονικών θεμάτων.

Το 1978 αποφάσισε να μετακινηθεί στο Πολυτεχνείο, όπου και εξελέγη Καθηγητής, παρά το ότι συνυποψήφιοί του ήταν μερικοί από τους διαπρεπέστερους Θεωρητικούς Φυσικούς της χώρας. Στο ΕΜΠ ξεδίπλωσε πληρέστερα το διδακτικό του χάρισμα, απευθυνόμενος σε φοιτητικό κοινό ευρύτερο από τους μεταπτυχιακούς υποτρόφους. Κάποιοι εμπνεύστηκαν από την παρουσία του και άλλαξαν πορεία ζωής στρεφόμενοι προς τη Θεωρητική Φυσική. Αρκετοί από αυτούς είχαν πολύ καλή εξέλιξη και σήμερα είναι Καθηγητές στην Ευρώπη και την Αμερική. Και, βέβαια, εξακολούθησε να στηρίζει τις Μεταπτυχιακές σπουδές και να επιβλέπει Διδακτορικές Διατριβές. Και μετά τη συνταξιοδότησή του (μέχρι και την ηλικία των 75 ετών!) εξακολούθησε να προσφέρει στη νεότερη γενιά ερευνητών με τα ονομαστά μαθήματα που παρέδιδε στα Μεταπτυχιακά Προγράμματα. Η καριέρα του υπήρξε λαμπρή και σίγουρα υπήρξε ένας από τους μεγαλύτερους Φυσικούς που πέρασαν από ελληνικό ΑΕΙ. Ίσως ο μεγαλύτερος.

Η περιγραφή του ερευνητικού έργου του Γ.Τικτόπουλου είναι πολύ δύσκολο να χωρέσει σ’ ένα λιτό κείμενο. Αρκεί ν’ αναφέρει κανείς θεμελιώδεις εργασίες του που έχουν να κάνουν με την απόδειξη ότι οι θεωρίες βαθμίδας, που είναι η βάση των σημερινών θεωριών των στοιχειωδών σωματιδίων, είναι οι μοναδικές που μπορούν να γίνουν αποδεκτές με βάση θεμελιώδεις φυσικές απαιτήσεις, όπως η διατήρηση της πιθανότητας. (Uniqueness of spontaneously broken gauge theories, John M.Cornwall, David N. Levin, George Tiktopoulos, Phys.Rev.Lett. 30 (1973) 1268-1270, Phys.Rev.Lett. 31 (1973) 572, Derivation of Gauge invariance from High-Energy Unitarity Bounds on the S-matrix, John M.Cornwall, David N.Levin, George Tiktopoulos, Phys. Rev.D10 (1974) 1145, Phys.Rev.D11 (1975) 972). Μεταξύ άλλων διευκρινίζει ένα μεγάλο πρόβλημα της εποχής, που ήταν η διατήρηση της πιθανότητας σε διαδικασίες του τύπου

 

μέσω και της δράσης του πεδίου του Higgs. Επίσης πολύ σημαντική είναι η δραστηριότητά του στην περιοχή της υπέρυθρης συμπεριφοράς των θεωριών βαθμίδας, όπου μια βασική εξίσωση φέρει και το όνομά του (εξίσωση των Cornwall και Τικτόπουλου, Infrared behavior of Nonabelian Gauge Theories, John M. Cornwall, George Tiktopoulos, Phys.Rev.D13 (1976) 3370, Phys.Rev.D15 (1977) 2937).

Ένα από τα χτυπητά χαρακτηριστικά του Τικτόπουλου είναι η παροιμιώδης μετριοφροσύνη του. Πάντοτε αυτοσυστηνόταν απλά ως «δάσκαλος», αποφεύγοντας να αναφέρει καν ότι ήταν Καθηγητής στο Πολυτεχνείο.

Αυτό το σημείωμα, που γράφτηκε με την ευκαιρία της πρόσφατης εκδημίας του, προσπαθεί να επανορθώσει κάπως την διαχρονική αδικία που γίνεται σ’ έναν πολύ μεγάλο επιστήμονα, που έπρεπε να είχε πολύ μεγαλύτερη προβολή, μια και τίμησε και αναβάθμισε επιστημονικά τη χώρα με την πολύπλευρη προσφορά του. Αιωνία σου η μνήμη Δάσκαλε!

Η ομάδα Θεωρητικής Φυσικής Στοιχειωδών Σωματιδίων του ΕΜΠ:

Κ. Αναγνωστόπουλος, Γ. Ζουπάνος, Ν. Ήργες, Α. Κεχαγιάς, Χ. Κούβαρης, Γ. Κουτσούμπας, Ε. Κυριακόπουλος, Ν. Μαυρόματος, Ε. Παπαντωνόπουλος, Ν. Τράκας, Κ. Φαράκος

Αθήνα, 15 Απριλίου 2021

http://het.physics.ntua.gr/news/210415_Tiktopoulos_gr.html