Δέκα Διαφόρες
Μετάφραση : Χρήστος Τρικαλίνος
Το κείμενο που ακολουθεί το βρήκα στα ρωσικά. Το θεώρησα άκρως ενδιαφέρον γι' αυτό το μετέφρασα και το μεταφέρω εδώ. Ο άνθρωπος που το έχει γράψει είναι από τη Ρίγα της Λετονίας. Δούλεψε ως καθηγητής σε σχολείο στα τέλη της δεκαετίας 80 αρχές δεκαετίας του 90 και επανήλθε για λίγο πρόσφατα. Στο ενιαίο 11τάξιο σχολείο της χώρας του, όπως κατάλαβα, δούλεψε σε τάξεις που αντιστοιχούν στο δικό μας γυμνάσιο. Η αναδημοσίευση του κειμένου δεν σημαίνει ότι συμφωνώ με όλες τις διαπιστώσεις του. Νομίζω όμως ότι αξίζει να γίνει αντικείμενο συζήτησης τόσο εκπαιδευτικών, όσο και γονιών.
Λέγομαι Ίγκορ Νικολάγιεβιτς Γκούσεφ και εργάσθηκα στο Σχολείο Μέσης Εκπαίδευσης Νο 17 της πόλης Ρίγα από το 1986 ως το 1994. Δίδασκα ιστορία, καθώς και κοινωνιολογία, ψυχολογία και λογική (εκείνα τα χρόνια πειραματικά διδάσκονταν και τέτοια μαθήματα). Ήμουν υπεύθυνος τάξης. Έφυγα από το σχολείο μαζί με τους αποφοίτους μου και έτσι η συνείδησή μου απέναντί τους είναι καθαρή. Πέρασαν 25 χρόνια και πέρυσι με παρακάλεσαν προσωρινά να αντικαταστήσω σε ένα σχολείο τον ιστορικό που είχε αρρωστήσει. Έτσι, εντελώς απρόσμενα για τον εαυτό μου βυθίστηκα σε αυτή την υπέροχη, ασυνήθιστη, αλλοπρόσαλλή σχολική ζωή με όλα τα θετικά και τις αδυναμίες της.
Μου γεννήθηκε η ασυνήθιστη δυνατότητα να συγκρίνω τους μαθητές μου, εκείνους των προηγούμενων χρόνων και τους σημερινούς, τους σύγχρονους. Ήταν εξόχως ενδιαφέρον, πολύ περισσότερο γιατί ανάμεσα στους νέους μαθητές ανακαλύφθηκαν και τέκνα των προηγούμενων. Η σύγκριση γονέων και τέκνων μου υποσχόταν πολλά κι ενδιαφέροντα.
Θεωρούν ότι ένας καλός εκπαιδευτικός δεν έχει αγαπημένους μαθητές. Ότι όλοι οι μαθητές του είναι το ίδιο αντιπαθητικοί. Εγώ είμαι κακός εκπαιδευτικός… Τα παιδιά τα αγαπώ πολύ κι ο ίδιος, όντας σύγχρονος γονιός, προσπαθώ ειλικρινά να καταλάβω τη νέα γενιά, που τόσο λίγο την ξέρω. Αυτά τα παιδιά είναι υπέροχα! Είναι πανέξυπνα και γλυκά. Με πολλά νομίζω ότι έγινα πραγματικός φίλος. Με συγκίνησαν μέχρι τα βάθη της ψυχής τα δάκρυα στα μάτια τους, όταν μετά από μισό χρόνο κοινής δουλιάς ήρθε η ώρα να εγκαταλείψω αυτή τη φιλόξενη σχολική οικογένεια. Ευχαριστώ καλά μου παιδιά. Σας θυμάμαι και σας αγαπώ… Υπάρχουν λοιπόν διαφορές μεταξύ των μαθητών των προηγούμενων χρόνων και της σημερινής γενιάς;
ΠΡΩΤΟΝ
Αυτό που φαίνεται αμέσως στο σύγχρονο σχολείο, είναι ότι υπάρχουν πολλά υπέρβαρα παιδιά. Υπεύθυνη γι’ αυτό δεν είναι μόνο η μη υγιής διατροφή, αλλά και τα άγχη, στα οποία είναι βυθισμένα τα παιδιά από τη στιγμή της γέννησής τους. Συχνά ένα υπέρβαρο άτομο το παθαίνει αυτό υπό την επίδραση της έντασης του νευρικού συστήματος. Είναι μια ιδιόμορφη αντίδραση του οργανισμού. Τα παιδιά αν τα συγκρίνουμε με τις προηγούμενε γενιές, γενικά δεν είναι πολύ αναπτυγμένα. Η έλλειψη κινητικών παιχνιδιών.
Ούτε μια φορά δεν είδα στα διαλείμματα τα κορίτσια να παίζουν το παραδοσιακό σχοινάκι, ή τα αγόρια ποδόσφαιρο. Ούτε κλέφτες κι αστυνόμους ή κουτσό. Στην καλύτερη περίπτωση φασαρίες χωρίς νόημα.
Το πιο συνηθισμένο πάντως είναι η Αυτού Μεγαλειότης ΤΟ ΚΙΝΗΤΟ! Ξεχνώντας τα πάντα, χωρίς να βλέπουν κανέναν και τίποτε, τα παιδιά χτυπάνε τα δάχτυλα στην οθόνη. «Παίζουν» στο κινητό στο δρόμο προς το σχολείο, στα διαλείμματα, παίζουν στο μάθημα, στην τουαλέτα, παίζουν πηγαίνοντας προς το σπίτι. Η αρχή του μαθήματος για τα παιδιά είναι πάντα βάσανο, βλέπεις αυτός ο απαίσιος καθηγητής απαιτεί να απομακρύνουν τα κινητά με το μη τελειωμένο παιχνίδι! Τα παιδιά θυμώνουν, είναι νευριασμένα και δεν σκέφτονται καθόλου το μάθημα…
ΔΕΥΤΕΡΟ
Τα σύγχρονα παιδιά πολύ γρήγορα κουράζονται, χάνουν το ενδιαφέρον και τη συγκέντρωσή τους. Ακόμη θυμάμαι τα 45λεπτα μαθήματα. Σήμερα διαρκούν 40 λεπτά και αυτό αποδεικνύεται πολύ! Ο σύγχρονος μαθητής σε 20 λεπτά είναι πρακτικά ανίκανος να δουλέψει, δεν είναι σε θέση να ακούσει τον καθηγητή του. Εμφανίζεται μια αδικαιολόγητη υπερκινητικότητα. Στριφογυρίζει, κουνιέται, τα χέρια τρέχουν πάνω στο θρανίο, το παιδί χωρίς λόγο μετακινεί τα μολύβια και τους χάρακες από δω κι από κει. Ξαφνικά στο πιο κρίσιμο σημείο του μαθήματος σηκώνει την τσάντα του κ αρχίζει με θόρυβο κάτι να ψάχνει στο εσωτερικό της, ύστερα τη βάζει στη θέση της. Ενδιαφέρομαι: «Σάσα, τι έψαχνες;» Γελάει αμήχανα, κοκκινίζει, ανασηκώνει τους ώμους… Ο ίδιος δεν ξέρει. Έτσι είναι η μισή τάξη.
ΤΡΙΤΟ
Τα σύγχρονα παιδιά, από τη γέννησή του αφομοιώνει έναν τεράστιο όγκο πληροφοριών, που, κατά κανόνα, δεν συνδέονται με την καθημερινή ζωή και φυσικά δεν έχουν σχέση με την ιστορία. Τους διηγούμαι στο μάθημα για την αγροτική εργασία, τη χειρωνακτική. Τότε καταλαβαίνω, ότι τα παιδιά γενικά δεν μπορούν να προσανατολισθούν, τι είναι το αλέτρι, γιατί χρειάζεται η σβάρνα, πως σπέρνουν, πως καλλιεργούν το σιτάρι! Ανοιγοκλείνουν αμήχανα τα μάτια τους.
Παλιότερα τα παιδιά μάθαιναν πολλά από τα κινούμενα σχέδια. Θυμάστε; Οι γατούλες και τα σκυλάκια έψηναν ψωμί, ο Ιβάν στο σιδηρουργείο έφτιαχνε πέταλα, οι ήρωες των ταινιών κινουμένων σχεδίων δούλευαν πολύ και με χαρά. Στις σύγχρονες ταινίες κινουμένων σχεδίων διάφοροι σούπερ ήρωες δεν εργάζονται καθόλου. Δεν έχουν χρόνο για δουλιά, «σώζουν τον κόσμο».
ΤΕΤΑΡΤΟ
Τα παιδιά καθόλου δεν διαβάζουν! Εντελώς!!! Η επιτυχής διδασκαλία της ιστορίας βασίζεται υποχρεωτικά στα ιστορικά και περιπετειώδη μυθιστορήματα, που ο έφηβος «κατάπινε» πριν το γυμνάσιο ακόμη. Τώρα δεν διαβάζουν κανένα βιβλίο… Στέκομαι μπροστά στην τάξη, σίγουρος, γεμάτος αυτοπεποίθηση και τους διηγούμαι για την ιστορία της Γαλλίας του 17ου αιώνα και αφελώς ρωτάω: «Θυμάστε τον Ντ’ Αρτανιάν, όταν φτάνει στο Παρίσι;» Και βλέπω τα τεράστια απορημένα μάτια των παιδιών!
Αποδεικνύεται ότι από τις τέσσερεις μεσαίες τάξεις, το βιβλίο «Οι τρεις σωματοφύλακες» το διάβασαν μόνο ΤΡΙΑ άτομα!!! Είμαι τόσο γέρος που θυμάμαι, πως αυτό το βιβλίο το διάβαζαν κυριολεκτικά ΟΛΟΙ, γιατί αν δεν το είχες διαβάσει θεωρούνταν ντροπή, αδιανόητο! Ο γενικός κανόνας του σύγχρονου σχολείου είναι ο εξής: Αν ο μαθητής απαντά καλά και άμεσα, αν έχει καλούς βαθμούς, είναι παιδί διαβαστερό. Δυστυχώς, τέτοιες εξαιρέσεις είναι θλιβερά λίγες…
ΠΕΜΠΤΟ
Τα παιδιά είναι θλιβερά πραγματιστές. Δεν έχουν σχεδόν καθόλου ρομαντικές εξάρσεις. Δεν ενδιαφέρονται σχεδόν για τίποτε, εκτός από αυτά που ανήκουν στην «προσωπική τους κατανάλωση». Έχω μια μικρή συλλογή αντικειμένων, που τα έφερα από διάφορες αρχαιολογικές αποστολές. Τα προηγούμενα χρόνια παρουσιάζοντας στα μαθήματα ιστορίας κομμάτια από αρχαίους ελληνικούς αμφορείς, εργαλεία πρωτόγονων ανθρώπων, κεραμικά που κατασκευάστηκαν πριν χιλιάδες χρόνια κι έχουν πάνω τους τα αποτυπώματα των αγγειοπλαστών που δεν υπάρχουν πια, παρατηρούσα ικανοποιημένος τη φλόγα στα μάτια των παιδιών, που με άκρατο ενδιαφέρον εξέταζαν αυτά τα αρχαιολογικά θαύματα και μου έκαναν χιλιάδες ερωτήσεις.
Τώρα η προσπάθεια να παρουσιάσω τη συλλογή μου στους μαθητές, τους προκαλούσε απλά και μόνο ενδιαφέρον λόγω ευγενείας (σε μερικούς). 25 χρόνια πριν αυτό προκαλούσε ενθουσιασμό… Σήμερα αυτό ΔΕΝ ΤΟΥΣ ΕΝΔΙΑΦΕΡΕΙ! Τους έδωσα στα θρανία να εξετάσουν ένα καλέμι από το λίθινη εποχή. Πολλοί, χωρίς καν να τοι κοιτάξουν, το έδιναν στους επόμενους.
Γενικά είχα μάθει ότι οι μαθητές μου με πρόσεχαν. Συνήθισα, μετά το μάθημα να βλέπω πολλούς συγκεντρωμένους γύρω από το τραπέζι μου, να με βομβαρδίζουν με ερωτήσεις, να αποδεικνύουν τη δική τους, διαφορετική γνώμη. Σήμερα αυτό είναι αδιανόητο. Μόλις χτυπήσει το κουδούνι όλοι με μιας αρπάζουν τα κινητά και παίζοντας βγαίνουν από την τάξη.
ΕΚΤΟ
Σε κάθε τάξη πάντα υπήρχαν «ταραξίες». Ήταν κατά κανόνα παιδιά με προσωπικότητα, ιδιαίτερα, μη συνηθισμένα. Μπορούσαν να τσακίζουν τα νεύρα του καθηγητή, να διαφωνούν, να υπερασπίζονται την άποψή τους. Αυτούς του μαθητές πάντα τους κατηγορούσαν, «προσπαθούσαν να τους βάλουν στη θέση τους», τους γονείς τους τους καλούσαν συχνά στο σχολείο. Αλλά οι έξυπνοι καθηγητές μέσα τους αυτά τα παιδιά τα αγαπούσαν πολύ. Ήταν ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΕΣ, που είχαν τη δική τους άποψη.
Στο σύγχρονο σχολείο υπάρχουν επίσης ταραξίες. Η διαφορά συνίσταται στο ότι ο σημερινός ταραξίας σου σπάει τα νεύρα και κάνει τον έξυπνο, όχι γιατί «παλεύει για δικαιοσύνη». Το κάνει ΑΠΛΑ ΓΙΑ ΠΛΑΚΑ! Δεν έχει τη δική του διαφορετική άποψη. Είναι ένα έξυπνο ασυνήθιστο παιδί, που, δυστυχώς του λείπουν οι γνώσεις, αλλά έχει μεγάλες φιλοδοξίες. Θέλει να διαφωνεί, να διαφωνεί χωρίς περιεχόμενο, οι γνώσεις δεν του φτάνουν. Έτσι κάνει φασαρία.
ΕΒΔΟΜΟ
Τα σύγχρονα παιδιά έχουν πολύ λίγα κίνητρα για μάθηση. Γενικά ΔΕΝ ΚΑΤΑΛΑΒΑΙΝΟΥΝ γιατί πρέπει να είναι καλοί μαθητές; Φαίνεται αδιανόητο, όμως έτσι είναι… Όταν ήρθα αντιμέτωπος με αυτό το εκπληκτικό φαινόμενο έκανα ένα πείραμα. Έβαλα στα θρανία το σχολικό βιβλίο, τους έκανα μερικές ερωτήσεις και τους είπα απλά ΝΑ ΒΡΟΥΝ ΚΑΙ ΝΑ ΑΝΤΙΓΡΑΨΟΥΝ από το βιβλίο τις έτοιμες απαντήσεις! Τα προηγούμενα χρόνια, παρόμοιες ηλίθιες εξετάσεις δεν θα τις έκανα ούτε στο όνειρό μου…
Το πείραμα έδωσε εκπληκτικά αποτελέσματα. Πολλοί μαθητές ΔΕΝ ΒΡΗΚΑΝ τις απαντήσεις στις παραγράφους που τους είχα υποδείξει. Αυτή η δουλιά ήταν υπεράνω των δυνατοτήτων τους. Δεν μπορούσαν να διαβάσουν το κείμενο και να αντιγράψουν τις έτοιμες απαντήσεις! Πολλοί ούτε καν προσπάθησαν. Δεν τους δελέασε ούτε ο καλός βαθμός. Δέκα λεπτά πριν τη λήξη του μαθήματος μου παρέδωσαν τις κόλλες με κάποιες εντελώς τυχαίες φράσεις και περιμένοντας το κουδούνι κάθονταν παίζοντας κρυφά στα κινητά τους.
Προσπάθησα να μελετήσω το φαινόμενο. Δημιουργείται η εντύπωση, ότι σε πολλά παιδιά έχει εδραιωθεί το στερεότυπο, ότι όλα στη ζωή τους κάπως θα έρθουν και θα ρυθμιστούν από μόνα τους. Μήπως η ουσία βρίσκεται στο στερεότυπο της συνείδησης;
Παρατηρώντας τις ταινίες κινουμένων σχεδίων και γενικά τις ταινίες που παρακολουθούν τα παιδιά μας, ότι σήμερα παίζεται στις κινηματογραφικές αίθουσες, μπορείς να παρατηρήσεις ότι όλα έχουν ένα κοινό μοτίβο. Ζει κάποιο αγοράκι (κοριτσάκι), που είναι συνήθως λούζερ και ατσούμπαλος. Δεν έχει καμιά ιδιαίτερη ικανότητα, κανένα ταλέντο. Είναι φτωχός άσχημος. Και ξαφνικά, απρόσμενα, αποδεικνύεται ότι είναι ο (η) ΕΚΛΕΚΤΟΣ! Ήρθε μ’ αυτή τη μορφή ΓΙΑ ΝΑ ΣΩΣΕΙ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ! Με έναν απίθανο, μαγικό τρόπο ο χτεσινός λούζερ αποκτά ξεχωριστές ικανότητες και μετατρέπεται σε ΥΠΕΡΗΡΩΑ! Αποκτά τα πάντα, δόξα, τιμή, αγάπη, φιλία κι επιτυχία!
Να τονίσουμε, ότι στον παλιό σοβιετικό κινηματογράφο, ο ήρωας, για να βρει τον εαυτό του έπρεπε να δουλέψει πολύ, να σπουδάσει, να υπερβεί τις δυσκολίες και την οκνηρία του. Στη σοβιετική ταινία κινουμένων σχεδίων κανένας δεν αποκτούσε κάτι έτσι απλά. Μόνο με την ΕΡΓΑΣΙΑ και την υπέρβαση της οκνηρίας, της δειλίας, του εγωισμού ένας συνηθισμένος άνθρωπος γινόταν Ήρωας. Δεν μετατρεπόταν με κάποιο θαύμα, δημιουργούσε Ο ΙΔΙΟΣ τον εαυτό του. Στις σύγχρονες ταινίες κινουμένων σχεδίων ο ήρωας, κατά κανόνα, αποκτά τις ικανότητές του απλά, με θαύμα, ή, στην καλύτερη περίπτωση, καταπίνοντας κάποιο μαγικό χάπι. Ίσως σ’ αυτό το στερεότυπο, που έχει επιβληθεί από τον σύγχρονο κινηματογράφο να εμπεριέχεται το γεγονός, ότι πολλά παιδιά απλά περιμένουν το δώρο της τύχης, μη επιθυμώντας να κάνουν γι’ αυτό καμιά προσπάθεια.
ΟΓΔΟΟ
Στα σύγχρονα παιδιά αρέσει πολύ να «φωνάζουν για το δίκιο τους», βλέπετε από την πρώτη τάξη επίμονα αρχίζουν να τους μιλούν για «τα δικαιώματα του παιδιού». Τι καλά θα ήταν αν το ίδιο επίμονα τους μιλούσαν και για τις υποχρεώσεις…
ΕΝΑΤΟ
Συγκλονίσθηκα από την πρακτικά πλήρη έλλειψη της αίσθησης της αηδίας στους σημερινούς μου μαθητές. Κάθονται και ξαπλώνουν μια χαρά στο πάτωμα στο διάδρομο και στις σκάλες. Βάζουν χωρίς να τυλίγουν σε κάτι τα βρώμικα αθλητικά τους παπούτσια στην τσάντα τους, μαζί με τα βιβλία και τα τετράδια. Τους πέφτουν τα μπισκότα στο πάτωμα, τα μαζέύουν και τα τρώνε…Ίσως έτσι πρέπει. Στο διάολο η αηδία…
ΔΕΚΑΤΟ
Πάντα προσπαθούσα να διεγείρω στους μαθητές μου την τάση προς κάποιο Υψηλό πνευματικό ιδεώδες, να τους εμπνεύσω το σεβασμό προς τις πνευματικές αξίες του ατελούς μας κόσμου. Νομίζω ότι κάθε κανονικός άνθρωπος πρέπει να έχει στη ζωή του έναν Υψηλό Στόχο. Στην εποχή της πρόσφατης σχολικής μου θητείας τα παιδιά μοιράζονταν μαζί μου τις σκέψεις τους. Ήταν διαφορετικές, αλλά με άγγιξαν πικρά τα λόγια ενός αγοριού, μαθητή της 6ης τάξης, που με θλίψη είπε: «Ονειρεύομαι να σπουδάσω στη μητρική μου γλώσσα…» Να ποιος είναι οπ Υψηλός Στόχος.
___________________
Τελειώνοντας θέλω να πω, ότι κάθε άλλο παρά κάνω κριτική στα παιδιά ΜΑΣ. Δεν είναι δικό τους το φταίξιμο, δική τους είναι η συμφορά που είναι αναγκασμένα να εισέλθουν στη ζωή σ’ αυτούς τους περίπλοκους και χαλεπούς καιρούς. Και ο ρόλος των γονιών είναι να τα βοηθήσουν μ’ όλες τους τις δυνάμεις. Ακόμη και τώρα δώστε μου ένα σωστό βιβλίο, ένα σωστά καταρτισμένο εκπαιδευτικό πρόγραμμα και μην με εμποδίζετε στη δουλιά μου. Είμαι σίγουρος, ότι μ’ αυτά τα παιδιά μπορούμε να κάνουμε θαύματα! Μόνο ποιος θα το κάνει…
Ίγκορ Γκούσεφ
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου