Νταβίντ Ελμπάζ «Θέλουμε να κοιτάξουμε το αόρατο»
Ο γαλαξίας της Ανδρομέδας, που κάποτε θα συγχωνευθεί με τον δικό μας Γαλαξία. Η αινιγματική σκοτεινή ύλη κρατάει «δεμένους» τους γαλαξίες τον ένα κοντά στον άλλο. (SHUTTERSTOCK)
του Ηλία Μαγκλίνη από την Εφημερίδα Καθημερινή
Λίγο µετά την εμφάνιση του φαντάσματος του πατέρα του Αμλετ, ο τελευταίος λέει στον Οράτιο, σε μία από τις πιο πολυσυζητημένες αποστροφές του έργου: «Η γη κι ο ουρανός, Οράτιε, βρίθει από πράγματα που δεν μπορεί ούτε να ονειρευτεί η φιλοσοφία μας» (μτφρ.: Διονύσης Καψάλης, εκδ. Gutenberg).Ο Γάλλος αστροφυσικός Νταβίντ Ελμπάζ θα συμφωνούσε με τον μελαγχολικό Δανό πρίγκιπα. Καθισμένος απέναντί μου, στο ωραιότατο βιβλιοπωλείο των Πανεπιστημιακών Εκδόσεων Κρήτης (ΠΕΚ), στην οδό Θουκυδίδου, γελάει εύκολα μιλώντας αγγλικά με φίνα γαλλική προφορά και παρά την επιστημονική του κατάρτιση (είναι ειδικός στον σχηματισμό και στην εξέλιξη των γαλαξιών, διευθυντής ερευνών στο Τμήμα Αστροφυσικής της Επιτροπής Ατομικής Ενέργειας και Εναλλακτικών Μορφών Ενέργειας της Γαλλίας, καθώς επίσης επιστημονικός σύμβουλος του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος) δεν διστάζει να μιλάει με αναφορές στην ποπ κουλτούρα. Η «Επαφή» είναι μία από τις αγαπημένες του ταινίες, το «Interstellar» («Με μερικά επεισόδια του “Σταρ Τρεκ” έχω ένα πρόβλημα»), αλλά και ο «Νευρικός εραστής» του Γούντι Αλεν: στο βιβλίο του «Αναζητώντας το αόρατο σύμπαν. Σκοτεινή ύλη, σκοτεινή ενέργεια, μαύρες τρύπες» (εκδ. ΠΕΚ), για το οποίο μίλησε την περασμένη Τρίτη στο Γαλλικό Ινστιτούτο, αναφέρεται στο επεισόδιο όπου ο μικρός Αλβι Σίνγκερ έπαψε να κάνει τα μαθήματά του επειδή κάπου διάβασε ότι «το σύμπαν διαστέλλεται», άρα κάποτε θα διαλυθεί. «Εσύ είσαι στο Μπρούκλιν!» του φωνάζει η μητέρα του, «το Μπρούκλιν ΔΕΝ διαστέλλεται».
Ο Ελμπάζ κατανοεί την παιδική αγωνία του Αλβι. Το σύμπαν όντως διαστέλλεται και μέσα σε αυτή τη μυστηριώδη, αέναη διαστολή του φαίνεται πως περιέχει μερικές πολύ αλλόκοτες ιδιότητες ή αντικείμενα: τη σκοτεινή ύλη, τη σκοτεινή ενέργεια και τις μαύρες τρύπες. Oλα μαύρα, άγνωστα και σκοτεινά.
Το βιβλίο του Ελμπάζ (μέγας εκλαϊκευτής της επιστήμης όντας συγγραφέας μυθοπλαστικών αφηγήσεων που εκκινούν από θέματα της αστροφυσικής – μία από αυτές θα μεταφερθεί στο σινεμά προσεχώς) πρέπει να είναι το μόνο που μελετά κάτω από την ίδια στέγη το προαναφερθέν κοσμολογικό τρίο του σκότους. Για να το εξηγήσω όσο πιο απλά γίνεται (και για να το καταλάβω και εγώ ο ίδιος): η συνολική ύλη σύμπαντος περιέχει 4,9% συνηθισμένη ύλη, 26,8% σκοτεινή ύλη και 68,3% σκοτεινή ενέργεια. Αυτό μας φέρνει μπροστά σε μια εξαιρετικά δυσάρεστη συνειδητοποίηση: το ορατό σύμπαν, με τη συνηθισμένη, απτή ύλη, δεν καλύπτει ούτε το 5%. Με άλλα λόγια, το σύμπαν είναι, εν πολλοίς, αόρατο. Και το χειρότερο; Δεν ξέρουμε τι ακριβώς είναι ούτε η σκοτεινή ύλη ούτε και η σκοτεινή ενέργεια, πέρα από το ότι η πρώτη κρατάει «δεμένους» τους γαλαξίες μεταξύ τους, ενώ η δεύτερη συμβάλλει καθοριστικά στη διαστολή του σύμπαντος που ξεκίνησε με τη Μεγάλη Εκρηξη.
Oι μαύρες τρύπες
Δεν έχουμε όμως τελειώσει: υπάρχουν και οι μαύρες τρύπες, αυτές οι κοσμολογικές δίνες, λείψανα μεγάλων αστέρων, «ρωγμές» στην υφή του χωρόχρονου με αδιανόητη βαρυτική ισχύ, τέτοια που ούτε το φως δεν μπορεί να τους ξεφύγει. Οι μαύρες τρύπες δεν αποτελούνται από ύλη αλλά από «χώρο και χρόνο που έχουν περιπέσει σε περιδίνηση». Στο κέντρο τους υποτίθεται ότι φωλιάζει ένα σημείο άπειρης πυκνότητας, η ανωμαλία (singularity) όπου οι γνωστοί νόμοι της φυσικής καταρρέουν, ενώ ένα νοητό όριό της είναι ο περίφημος «ορίζοντας γεγονότων»: πέρα από αυτό το σημείο χωρίς επιστροφή, τα γεγονότα όπως τα ξέρουμε στο γνωστό σύμπαν παύουν να ισχύουν.
Δεν είναι απλώς ποιητική έκφραση ότι είμαστε καμωμένοι από τα άστρα. Οντως προερχόμαστε από τις δονήσεις του νεογέννητου σύμπαντος.
Ο Γάλλος αστροφυσικός με το ζεστό χαμόγελο ξέρει λοιπόν τι λέει ο Αμλετ. Οταν τον ρωτώ αν συμφωνεί με τη θεωρία που θέλει την αινιγματική σκοτεινή ύλη να αποτελεί ίχνος ενός παράλληλου σύμπαντος, πίνοντας το τσάι του, συγκατανεύει. «Πράγματι, θα μπορούσε η σκοτεινή ύλη να είναι ένα αποτύπωμα άλλων διαστάσεων. Σύμφωνα με τη Θεωρία των Χορδών, υπάρχουν συνολικά έντεκα διαστάσεις, οι οποίες όμως είναι μικροσκοπικές και κουλουριασμένες. Φανταστείτε όμως διαστάσεις σε μια μακροκλίμακα που βρίσκονται παράλληλα με εμάς. Ηθελα να πω, δεν είναι όπως στις ταινίες ή στις ιστορίες φαντασμάτων… όμως τελικά, ναι, κάπως έτσι είναι», καταλήγει γελώντας.
Γιατί όμως βάζει τη σκοτεινή ύλη, τη σκοτεινή ενέργεια και τις μαύρες τρύπες κάτω από την ίδια ομπρέλα; «Επιστημονικά μιλώντας, τις συνδέει όλες η βαρύτητα. Βλέπουμε το αόρατο μέσω της επίδρασής του στο περιβάλλον γύρω τους. Είναι όμως και κάτι ακόμα: ο κόσμος νομίζει πως το αντίθετο της γνώσης είναι η άγνοια. Αλλά η άγνοια είναι ένα είδος γνώσης, είναι όλα όσα δεν γνωρίζεις. Συνεπώς, το αντίθετο της γνώσης είναι η βεβαιότητα. Το βλέπουμε αυτό σήμερα στα κοινωνικά δίκτυα, στα fake news κ.λπ., έχουμε τους πιστούς της επίπεδης Γης. Οκέι, θα μπορούσε κάποιος να θέσει το ζήτημα της επίπεδης Γης ως μια υπόθεση. Αλλά αυτοί που ακολουθούν μια τέτοια κατεύθυνση μιλούν με βεβαιότητες. Αυτό ακριβώς είναι το αντίθετο της γνώσης, της επιστήμης. Η σκοτεινή ύλη, η σκοτεινή ενέργεια και οι μαύρες τρύπες είναι ένας τρόπος να πούμε αυτό που έλεγε αιώνες πριν ο Νικόλαος Κουζάνος, ότι όσο περισσότερο γνωρίζεις την άγνοιά σου, τόσο πιο βαθιά θα είναι η γνώση σου. Το μυστήριο εμπνέει και τρέφει την ψυχή των ερευνητών. Είναι όπως στο ανέκδοτο με τον τύπο που πάει στον γιατρό και του λέει “όπου και να ακουμπήσω με το δάχτυλο το σώμα μου, πονάω. Πονάω σε όλο μου το σώμα”. Και ο γιατρός: “Ξέρω τι έχετε, σπασμένο δάχτυλο”. Η ερώτηση λοιπόν είναι: Μήπως έχουμε μια “σπασμένη” βαρύτητα; Που σημαίνει ότι θα πρέπει, αν και εφόσον ισχύει κάτι τέτοιο, να αναθεωρήσουμε τα επιστημονικά δεδομένα μας».
Ο Γάλλος αστροφυσικός Νταβίντ Ελμπάζ βρέθηκε για λίγες ημέρες στην Αθήνα. «Το μυστήριο εμπνέει και τρέφει την ψυχή των ερευνητών», λέει στην «Κ». Φωτ. ΕΛΕΝΑ ΚΟΛΛΑΤΟΥ
Ο Θορν και ο Ηράκλειτος
Το βιβλίο του Ελμπάζ επιβεβαιώνει κάτι που μου είχε πει κάμποσα χρόνια πριν ο νομπελίστας αστροφυσικός Κιπ Θορν: «Το πιο ωραίο με τον ουρανό δεν είναι όλα όσα μπορώ να δω αλλά όλα όσα ΔΕΝ μπορώ να δω». Επίσης, το βιβλίο του Γάλλου επιστήμονα προσφέρεται για τον μη ειδικό. Κυρίως σε όσους προσπαθούν να δούνε τη «μεγάλη εικόνα». Αρκεί να έχουν επίγνωση ότι αυτή διαρκώς θα τους διαφεύγει. Ο Ελμπάζ επιμένει ότι ο Ηράκλειτος το είχε πει πολλούς αιώνες πριν: «Η φύση αγαπά να κρύβεται». Αλλά αυτό ακριβώς είναι που καθιστά την επιστημονική έρευνα ακόμα πιο επιτακτική – και αφάνταστα ελκυστική.
«Είναι μια πρόκληση», λέει ο Ελμπάζ. «Αναλογιστείτε ότι η Ευρωπαϊκή Εταιρεία Διαστήματος σκοπεύει να στείλει τρεις δορυφόρους που θα καταγράψουν με λεπτομέρειες τη σύγκρουση δύο μαύρων τρυπών εκατομμύρια έτη φωτός μακριά. Δεν είναι τρελό;» Είναι. Πιο τρελό ακόμα είναι το πώς οι αστροφυσικοί μετρούν, «ζυγίζουν» την περίφημη Ακτινοβολία Κοσμικού Υποβάθρου – την ηχώ από τη γένεση του σύμπαντός μας. «Μελετούμε τις δονήσεις πάνω στην επιφάνεια αυτού του κοσμολογικού ορίζοντα, όπως μελετούμε την επιφάνεια των άστρων. Το τελευταίο λέγεται αστροσεισμολογία, ενώ το πρώτο κοσμοσεισμολογία. Και αυτό που εντοπίζουμε είναι τους σπόρους των γαλαξιών που βλέπουμε σήμερα και που είναι η κρυσταλλοποίηση των δονήσεων του αρχέγονου σύμπαντος. Είναι το “κλάμα” του νεογέννητου σύμπαντος. Χωρίς αυτές τις δονήσεις στην αυγή του χρόνου δεν έχεις ούτε γαλαξίες ούτε άστρα. Δεν έχεις ούτε εμάς τους ίδιους. Δεν είναι απλώς μια ποιητική έκφραση αυτό που λένε, ότι είμαστε καμωμένοι από το υλικό των άστρων. Στα αλήθεια προερχόμαστε από την κρυσταλλοποίηση αυτών των αρχέγονων δονήσεων. Σύμφωνα με την επικρατέστερη θεωρία, το μουσικό όργανο που κάνει το σύμπαν να δονείται, όπως μία χορδή, είναι η σκοτεινή ύλη. Είναι μια πιθανότητα η οποία διδάσκεται στα πανεπιστήμια. Φυσικά, δεν έχει αποδειχθεί πειραματικά ή στη φύση. Και αυτό είναι το μεγάλο πρόβλημα. Οπως με τη Θεωρία των Χορδών. Οι υπέρμαχοί της λένε πως την πιστεύουν επειδή είναι αισθητικά άρτια. Οι εξισώσεις της είναι υπέροχες. Δεν πρέπει όμως να είναι όλα μόνον ασκήσεις επί χάρτου. Από την άλλη, ίσως κάποτε αποδειχθεί ότι είναι μια ορθή θεωρία. Το 1933 έπεσε για πρώτη φορά η ιδέα της ύπαρξης της σκοτεινής ύλης. Πέρασε μισός αιώνας και τελικώς την εντοπίσαμε. Το εκπληκτικό όμως ξέρετε ποιο είναι; Οι θεωρητικοί που τη σκέφτηκαν ουσιαστικά την επινόησαν μέσα στο μυαλό τους πολύ πριν μπορέσουν να τη δούνε εκεί έξω. Το ίδιο είχε συμβεί και με τη Θεωρία της Σχετικότητας, αυτό είχε κάνει ο Αϊνστάιν, ο οποίος είχε πει πως το πιο εκπληκτικό με το σύμπαν είναι ότι δεν μπορούμε να το καταλάβουμε. Θα μπορούσε κάτι τέτοιο να συμβεί και με τη Θεωρία των Χορδών, θέλω να πω, να αποδειχθεί σωστή αλλά έως τώρα δεν είχαμε τα μέσα για να γίνει αυτό. Μπορεί να υπάρχει ένα όριο στο τι μπορούμε να κατανοήσουμε, δεν ξέρω. Δεν μπορούμε λοιπόν να την απορρίψουμε αλλά να είμαστε σκεπτικοί».
Νταβίντ Ελμπάζ, «Αναζητώντας το αόρατο σύμπαν. Σκοτεινή ύλη, σκοτεινή ενέργεια, μαύρες τρύπες». Μετάφραση: Αγγελος Φιλιππάτος, επιστημονική επιμέλεια: Βασίλης Χαρμανδάρης, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, 2021, σελ. 264.
Λίγο µετά την εμφάνιση του φαντάσματος του πατέρα του Αμλετ, ο τελευταίος λέει στον Οράτιο, σε μία από τις πιο πολυσυζητημένες αποστροφές του έργου: «Η γη κι ο ουρανός, Οράτιε, βρίθει από πράγματα που δεν μπορεί ούτε να ονειρευτεί η φιλοσοφία μας» (μτφρ.: Διονύσης Καψάλης, εκδ. Gutenberg).Ο Γάλλος αστροφυσικός Νταβίντ Ελμπάζ θα συμφωνούσε με τον μελαγχολικό Δανό πρίγκιπα. Καθισμένος απέναντί μου, στο ωραιότατο βιβλιοπωλείο των Πανεπιστημιακών Εκδόσεων Κρήτης (ΠΕΚ), στην οδό Θουκυδίδου, γελάει εύκολα μιλώντας αγγλικά με φίνα γαλλική προφορά και παρά την επιστημονική του κατάρτιση (είναι ειδικός στον σχηματισμό και στην εξέλιξη των γαλαξιών, διευθυντής ερευνών στο Τμήμα Αστροφυσικής της Επιτροπής Ατομικής Ενέργειας και Εναλλακτικών Μορφών Ενέργειας της Γαλλίας, καθώς επίσης επιστημονικός σύμβουλος του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος) δεν διστάζει να μιλάει με αναφορές στην ποπ κουλτούρα. Η «Επαφή» είναι μία από τις αγαπημένες του ταινίες, το «Interstellar» («Με μερικά επεισόδια του “Σταρ Τρεκ” έχω ένα πρόβλημα»), αλλά και ο «Νευρικός εραστής» του Γούντι Αλεν: στο βιβλίο του «Αναζητώντας το αόρατο σύμπαν. Σκοτεινή ύλη, σκοτεινή ενέργεια, μαύρες τρύπες» (εκδ. ΠΕΚ), για το οποίο μίλησε την περασμένη Τρίτη στο Γαλλικό Ινστιτούτο, αναφέρεται στο επεισόδιο όπου ο μικρός Αλβι Σίνγκερ έπαψε να κάνει τα μαθήματά του επειδή κάπου διάβασε ότι «το σύμπαν διαστέλλεται», άρα κάποτε θα διαλυθεί. «Εσύ είσαι στο Μπρούκλιν!» του φωνάζει η μητέρα του, «το Μπρούκλιν ΔΕΝ διαστέλλεται».
Ο Ελμπάζ κατανοεί την παιδική αγωνία του Αλβι. Το σύμπαν όντως διαστέλλεται και μέσα σε αυτή τη μυστηριώδη, αέναη διαστολή του φαίνεται πως περιέχει μερικές πολύ αλλόκοτες ιδιότητες ή αντικείμενα: τη σκοτεινή ύλη, τη σκοτεινή ενέργεια και τις μαύρες τρύπες. Oλα μαύρα, άγνωστα και σκοτεινά.
Το βιβλίο του Ελμπάζ (μέγας εκλαϊκευτής της επιστήμης όντας συγγραφέας μυθοπλαστικών αφηγήσεων που εκκινούν από θέματα της αστροφυσικής – μία από αυτές θα μεταφερθεί στο σινεμά προσεχώς) πρέπει να είναι το μόνο που μελετά κάτω από την ίδια στέγη το προαναφερθέν κοσμολογικό τρίο του σκότους. Για να το εξηγήσω όσο πιο απλά γίνεται (και για να το καταλάβω και εγώ ο ίδιος): η συνολική ύλη σύμπαντος περιέχει 4,9% συνηθισμένη ύλη, 26,8% σκοτεινή ύλη και 68,3% σκοτεινή ενέργεια. Αυτό μας φέρνει μπροστά σε μια εξαιρετικά δυσάρεστη συνειδητοποίηση: το ορατό σύμπαν, με τη συνηθισμένη, απτή ύλη, δεν καλύπτει ούτε το 5%. Με άλλα λόγια, το σύμπαν είναι, εν πολλοίς, αόρατο. Και το χειρότερο; Δεν ξέρουμε τι ακριβώς είναι ούτε η σκοτεινή ύλη ούτε και η σκοτεινή ενέργεια, πέρα από το ότι η πρώτη κρατάει «δεμένους» τους γαλαξίες μεταξύ τους, ενώ η δεύτερη συμβάλλει καθοριστικά στη διαστολή του σύμπαντος που ξεκίνησε με τη Μεγάλη Εκρηξη.
Oι μαύρες τρύπες
Δεν έχουμε όμως τελειώσει: υπάρχουν και οι μαύρες τρύπες, αυτές οι κοσμολογικές δίνες, λείψανα μεγάλων αστέρων, «ρωγμές» στην υφή του χωρόχρονου με αδιανόητη βαρυτική ισχύ, τέτοια που ούτε το φως δεν μπορεί να τους ξεφύγει. Οι μαύρες τρύπες δεν αποτελούνται από ύλη αλλά από «χώρο και χρόνο που έχουν περιπέσει σε περιδίνηση». Στο κέντρο τους υποτίθεται ότι φωλιάζει ένα σημείο άπειρης πυκνότητας, η ανωμαλία (singularity) όπου οι γνωστοί νόμοι της φυσικής καταρρέουν, ενώ ένα νοητό όριό της είναι ο περίφημος «ορίζοντας γεγονότων»: πέρα από αυτό το σημείο χωρίς επιστροφή, τα γεγονότα όπως τα ξέρουμε στο γνωστό σύμπαν παύουν να ισχύουν.
Δεν είναι απλώς ποιητική έκφραση ότι είμαστε καμωμένοι από τα άστρα. Οντως προερχόμαστε από τις δονήσεις του νεογέννητου σύμπαντος.
Ο Γάλλος αστροφυσικός με το ζεστό χαμόγελο ξέρει λοιπόν τι λέει ο Αμλετ. Οταν τον ρωτώ αν συμφωνεί με τη θεωρία που θέλει την αινιγματική σκοτεινή ύλη να αποτελεί ίχνος ενός παράλληλου σύμπαντος, πίνοντας το τσάι του, συγκατανεύει. «Πράγματι, θα μπορούσε η σκοτεινή ύλη να είναι ένα αποτύπωμα άλλων διαστάσεων. Σύμφωνα με τη Θεωρία των Χορδών, υπάρχουν συνολικά έντεκα διαστάσεις, οι οποίες όμως είναι μικροσκοπικές και κουλουριασμένες. Φανταστείτε όμως διαστάσεις σε μια μακροκλίμακα που βρίσκονται παράλληλα με εμάς. Ηθελα να πω, δεν είναι όπως στις ταινίες ή στις ιστορίες φαντασμάτων… όμως τελικά, ναι, κάπως έτσι είναι», καταλήγει γελώντας.
Γιατί όμως βάζει τη σκοτεινή ύλη, τη σκοτεινή ενέργεια και τις μαύρες τρύπες κάτω από την ίδια ομπρέλα; «Επιστημονικά μιλώντας, τις συνδέει όλες η βαρύτητα. Βλέπουμε το αόρατο μέσω της επίδρασής του στο περιβάλλον γύρω τους. Είναι όμως και κάτι ακόμα: ο κόσμος νομίζει πως το αντίθετο της γνώσης είναι η άγνοια. Αλλά η άγνοια είναι ένα είδος γνώσης, είναι όλα όσα δεν γνωρίζεις. Συνεπώς, το αντίθετο της γνώσης είναι η βεβαιότητα. Το βλέπουμε αυτό σήμερα στα κοινωνικά δίκτυα, στα fake news κ.λπ., έχουμε τους πιστούς της επίπεδης Γης. Οκέι, θα μπορούσε κάποιος να θέσει το ζήτημα της επίπεδης Γης ως μια υπόθεση. Αλλά αυτοί που ακολουθούν μια τέτοια κατεύθυνση μιλούν με βεβαιότητες. Αυτό ακριβώς είναι το αντίθετο της γνώσης, της επιστήμης. Η σκοτεινή ύλη, η σκοτεινή ενέργεια και οι μαύρες τρύπες είναι ένας τρόπος να πούμε αυτό που έλεγε αιώνες πριν ο Νικόλαος Κουζάνος, ότι όσο περισσότερο γνωρίζεις την άγνοιά σου, τόσο πιο βαθιά θα είναι η γνώση σου. Το μυστήριο εμπνέει και τρέφει την ψυχή των ερευνητών. Είναι όπως στο ανέκδοτο με τον τύπο που πάει στον γιατρό και του λέει “όπου και να ακουμπήσω με το δάχτυλο το σώμα μου, πονάω. Πονάω σε όλο μου το σώμα”. Και ο γιατρός: “Ξέρω τι έχετε, σπασμένο δάχτυλο”. Η ερώτηση λοιπόν είναι: Μήπως έχουμε μια “σπασμένη” βαρύτητα; Που σημαίνει ότι θα πρέπει, αν και εφόσον ισχύει κάτι τέτοιο, να αναθεωρήσουμε τα επιστημονικά δεδομένα μας».
Ο Γάλλος αστροφυσικός Νταβίντ Ελμπάζ βρέθηκε για λίγες ημέρες στην Αθήνα. «Το μυστήριο εμπνέει και τρέφει την ψυχή των ερευνητών», λέει στην «Κ». Φωτ. ΕΛΕΝΑ ΚΟΛΛΑΤΟΥΟ Θορν και ο Ηράκλειτος
Το βιβλίο του Ελμπάζ επιβεβαιώνει κάτι που μου είχε πει κάμποσα χρόνια πριν ο νομπελίστας αστροφυσικός Κιπ Θορν: «Το πιο ωραίο με τον ουρανό δεν είναι όλα όσα μπορώ να δω αλλά όλα όσα ΔΕΝ μπορώ να δω». Επίσης, το βιβλίο του Γάλλου επιστήμονα προσφέρεται για τον μη ειδικό. Κυρίως σε όσους προσπαθούν να δούνε τη «μεγάλη εικόνα». Αρκεί να έχουν επίγνωση ότι αυτή διαρκώς θα τους διαφεύγει. Ο Ελμπάζ επιμένει ότι ο Ηράκλειτος το είχε πει πολλούς αιώνες πριν: «Η φύση αγαπά να κρύβεται». Αλλά αυτό ακριβώς είναι που καθιστά την επιστημονική έρευνα ακόμα πιο επιτακτική – και αφάνταστα ελκυστική.
«Είναι μια πρόκληση», λέει ο Ελμπάζ. «Αναλογιστείτε ότι η Ευρωπαϊκή Εταιρεία Διαστήματος σκοπεύει να στείλει τρεις δορυφόρους που θα καταγράψουν με λεπτομέρειες τη σύγκρουση δύο μαύρων τρυπών εκατομμύρια έτη φωτός μακριά. Δεν είναι τρελό;» Είναι. Πιο τρελό ακόμα είναι το πώς οι αστροφυσικοί μετρούν, «ζυγίζουν» την περίφημη Ακτινοβολία Κοσμικού Υποβάθρου – την ηχώ από τη γένεση του σύμπαντός μας. «Μελετούμε τις δονήσεις πάνω στην επιφάνεια αυτού του κοσμολογικού ορίζοντα, όπως μελετούμε την επιφάνεια των άστρων. Το τελευταίο λέγεται αστροσεισμολογία, ενώ το πρώτο κοσμοσεισμολογία. Και αυτό που εντοπίζουμε είναι τους σπόρους των γαλαξιών που βλέπουμε σήμερα και που είναι η κρυσταλλοποίηση των δονήσεων του αρχέγονου σύμπαντος. Είναι το “κλάμα” του νεογέννητου σύμπαντος. Χωρίς αυτές τις δονήσεις στην αυγή του χρόνου δεν έχεις ούτε γαλαξίες ούτε άστρα. Δεν έχεις ούτε εμάς τους ίδιους. Δεν είναι απλώς μια ποιητική έκφραση αυτό που λένε, ότι είμαστε καμωμένοι από το υλικό των άστρων. Στα αλήθεια προερχόμαστε από την κρυσταλλοποίηση αυτών των αρχέγονων δονήσεων. Σύμφωνα με την επικρατέστερη θεωρία, το μουσικό όργανο που κάνει το σύμπαν να δονείται, όπως μία χορδή, είναι η σκοτεινή ύλη. Είναι μια πιθανότητα η οποία διδάσκεται στα πανεπιστήμια. Φυσικά, δεν έχει αποδειχθεί πειραματικά ή στη φύση. Και αυτό είναι το μεγάλο πρόβλημα. Οπως με τη Θεωρία των Χορδών. Οι υπέρμαχοί της λένε πως την πιστεύουν επειδή είναι αισθητικά άρτια. Οι εξισώσεις της είναι υπέροχες. Δεν πρέπει όμως να είναι όλα μόνον ασκήσεις επί χάρτου. Από την άλλη, ίσως κάποτε αποδειχθεί ότι είναι μια ορθή θεωρία. Το 1933 έπεσε για πρώτη φορά η ιδέα της ύπαρξης της σκοτεινής ύλης. Πέρασε μισός αιώνας και τελικώς την εντοπίσαμε. Το εκπληκτικό όμως ξέρετε ποιο είναι; Οι θεωρητικοί που τη σκέφτηκαν ουσιαστικά την επινόησαν μέσα στο μυαλό τους πολύ πριν μπορέσουν να τη δούνε εκεί έξω. Το ίδιο είχε συμβεί και με τη Θεωρία της Σχετικότητας, αυτό είχε κάνει ο Αϊνστάιν, ο οποίος είχε πει πως το πιο εκπληκτικό με το σύμπαν είναι ότι δεν μπορούμε να το καταλάβουμε. Θα μπορούσε κάτι τέτοιο να συμβεί και με τη Θεωρία των Χορδών, θέλω να πω, να αποδειχθεί σωστή αλλά έως τώρα δεν είχαμε τα μέσα για να γίνει αυτό. Μπορεί να υπάρχει ένα όριο στο τι μπορούμε να κατανοήσουμε, δεν ξέρω. Δεν μπορούμε λοιπόν να την απορρίψουμε αλλά να είμαστε σκεπτικοί».
Νταβίντ Ελμπάζ, «Αναζητώντας το αόρατο σύμπαν. Σκοτεινή ύλη, σκοτεινή ενέργεια, μαύρες τρύπες». Μετάφραση: Αγγελος Φιλιππάτος, επιστημονική επιμέλεια: Βασίλης Χαρμανδάρης, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, 2021, σελ. 264.
Το σχόλιο του καθηγητή Χ. Βάρβογλη για το άρθρο
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου