Η διερεύνηση των ονείρων από τον Ρίτσαρντ Φάυνμαν

Νοεμβρίου 14, 2021

Η διερεύνηση των ονείρων από τον Ρίτσαρντ Φάυνμαν

Οι τόμοι των «Διαλέξεων Φυσικής» του Φάυνμαν στην παραλία Μαλιμπού στην Καλιφόρνια. Μια εικόνα που σίγουρα θα άρεσε στον Richard Feynman … (πηγή)

Όταν ο Richard Feynman, ο μελλοντικός νομπελίστας φυσικός, ήταν μικρό παιδί, του είπε ο πατέρας του ένα αίνιγμα: «Φαντάσου ότι έρχονται επίσκεψη οι Αρειανοί. Εκείνοι δεν κοιμούνται ποτέ και θέλουν να μάθουν πως νιώθει όποιος κοιμάται. Πως θα τους το εξηγούσες;» Φυσικά ο μικρός Ρίτσαρντ δεν ήξερε τι ν’ απαντήσει. Όμως ούτε η απάντηση του πατέρα του, ότι στον ύπνο σταματούν όλες οι νοητικές δραστηριότητες, ήταν σωστή, μολονότι αυτό πίστευαν την δεκαετία του 1930. Ο Φάυνμαν βέβαια, είχε κριτικό πνεύμα και δεν ησύχαζε αν δεν έλυνε όποιο πρόβλημα τον απασχολούσε. Μία δεκαετία αργότερα, κατά τη διάρκεια ενός ανιαρού πανεπιστημιακού σεμιναρίου, έφτασε ανέλπιστα κοντά στην απάντηση του μυστηρίου. Η διάλεξη του καθηγητή είχε μετατραπεί σ’ ένα μονότονο μουρμουρητό, κι ο Φάυνμαν αποκοιμήθηκε. Όμως ενώ λαγοκοιμόταν, μπορούσε να παρακολουθεί τι συνέβαινε γύρω του.

Στις επόμενες εβδομάδες καθιέρωσε τη συνήθεια να ξαπλώνει το μεσημέρι και να παρατηρεί προσεκτικά τη μεταβατική κατάσταση μέχρι τον ύπνο. Μια μέρα είδε ένα όνειρο στο οποίο κατάλαβε ότι ονειρευόταν. Είδε τον εαυτό του ανεβασμένο πάνω στην οροφή του βαγονιού ενός τρένου που κατευθυνόταν προς μια σήραγγα. Ένιωσε φόβο, αλλά ταυτόχρονα ήξερε ότι αρκούσε να σκύψει. Βίωνε την ταλάντωση του βαγονιού και έκπληκτος διαπίστωσε πως έβλεπε χρώματα ενώ, σαν παιδί του 20ού αιώνα, πίστευε πως οι εικόνες στα όνειρα είναι ασπρόμαυρες. Ξαφνικά βρέθηκε μέσα στο βαγόνι. Πίσω από ένα μεγάλο διαχωριστικό τζάμι είδε τρεις όμορφες κοπέλες με μαγιό. Πέρασε από μπροστά τους και προχώρησε στο επόμενο βαγόνι. Όμως γιατί να χάσει αυτή την ωραία εικόνα; «Τότε ανακάλυψα ότι μπορούσα να γυρίσω πίσω. Μπορούσα να κατευθύνω το όνειρό μου!» Επέστρεψε, λοιπόν, στο βαγόνι με το καλύτερο θέαμα. ‘Είχα ενθουσιαστεί. Έλεγα στον εαυτό μου φράσεις όπως «Ψώνιο, γίνεται!’. Μετά ξύπνησα.» (…) Για μεγάλο χρονικό διάστημα, πάντως, ο Ρίτσαρντ Φάυνμαν πρέπει να ήταν ο μοναδικός επιστήμονας παγκόσμιου βεληνεκούς που πίστευε στην ύπαρξη των συνειδητών ονείρων.

απόσπασμα από το βιβλίο του Stefan Klein, «ΤΑ ΟΝΕΙΡΑ, Ένα ταξίδι στην εσωτερική μας πραγματικότητα«, μετάφραση: Παναγιώτης Δρεπανιώτης, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης.

Όπως έδειξε πρόσφατα η επιστημονική έρευνα, ο ύπνος –σε κάθε φάση του– συνοδεύεται από όνειρα. Ονειρευόμαστε, λοιπόν, στο ένα τρίτο της ζωής μας. Και τούτη η παράλληλη πραγματικότητα γεννιέται από εμάς, είναι μια πραγματικότητα στην οποία εμείς πρωταγωνιστούμε. Επιπλέον, η σημασία της για την ανθρώπινη ζωή και την ανθρώπινη μοίρα είναι κάτι που ο άνθρωπος αντιλήφθηκε ήδη από την αυγή της ιστορίας του. Αυτό δείχνουν οι σπηλαιογραφίες με κοιμώμενους που ονειρεύονται, οι λαϊκοί ονειροκρίτες της αρχαιότητας και των νεότερων χρόνων, οι ιστορικές αναφορές σε όνειρα-οιωνούς, αλλά και η κεντρική θέση που κατέχουν τα όνειρα στη σύγχρονη ψυχανάλυση.
Τα τελευταία χρόνια, χάρη και στις νέες ψηφιακές τεχνολογίες, οι γνώσεις μας για τα όνειρα έχουν αυξηθεί εντυπωσιακά. Ο Stefan Klein αφηγείται με μοναδική δεξιοτεχνία και θαυμαστή σαφήνεια τι είναι τα όνειρα, πώς γεννιούνται στον εγκέφαλό μας, τι φανερώνουν για τον βαθύτερο εαυτό μας και πώς επηρεάζουν την ανθρώπινη ζωή, ανοίγοντας νέους ορίζοντες και προσφέροντας νέες δυνατότητες. Τα θεωρεί πηγή δημιουργικής έμπνευσης, μέσο για να διαμορφώσουμε το μέλλον, αλλά και το κλειδί για το αίνιγμα της ανθρώπινης συνείδησης. Είναι με άλλα λόγια, η ανεξερεύνητη πλευρά της ανθρώπινης ύπαρξης, η οποία περιμένει να την ανακαλύψουμε.

Ο Stefan Klein (1965) είναι ένας από τους σημαντικότερους συγγραφείς βιβλίων επιστημονικής εκλαΐκευσης στη γερμανική γλώσσα. Σπούδασε φυσική και αναλυτική φιλοσοφία στο Μόναχο, στη Γκρενόμπλ και στο Φράιμπουργκ, όπου ολοκλήρωσε τη διδακτορική του διατριβή στη θεωρητική βιοφυσική. Μέλος της συντακτικής ομάδας του περιοδικού Der Spiegel, διακρίθηκε για το δημοσιογραφικό του έργο πάνω σε επιστημονικά θέματα, για το οποίο τιμήθηκετο 1998 με το βραβείο Georg von Holtzbrinck.

πηγή: https://www.cup.gr/book/ta-onira/

Οι τόμοι των «Διαλέξεων Φυσικής» του Φάυνμαν στην παραλία Μαλιμπού στην Καλιφόρνια. Μια εικόνα που σίγουρα θα άρεσε στον Richard Feynman … (πηγή)

Όταν ο Richard Feynman, ο μελλοντικός νομπελίστας φυσικός, ήταν μικρό παιδί, του είπε ο πατέρας του ένα αίνιγμα: «Φαντάσου ότι έρχονται επίσκεψη οι Αρειανοί. Εκείνοι δεν κοιμούνται ποτέ και θέλουν να μάθουν πως νιώθει όποιος κοιμάται. Πως θα τους το εξηγούσες;» Φυσικά ο μικρός Ρίτσαρντ δεν ήξερε τι ν’ απαντήσει. Όμως ούτε η απάντηση του πατέρα του, ότι στον ύπνο σταματούν όλες οι νοητικές δραστηριότητες, ήταν σωστή, μολονότι αυτό πίστευαν την δεκαετία του 1930. Ο Φάυνμαν βέβαια, είχε κριτικό πνεύμα και δεν ησύχαζε αν δεν έλυνε όποιο πρόβλημα τον απασχολούσε. Μία δεκαετία αργότερα, κατά τη διάρκεια ενός ανιαρού πανεπιστημιακού σεμιναρίου, έφτασε ανέλπιστα κοντά στην απάντηση του μυστηρίου. Η διάλεξη του καθηγητή είχε μετατραπεί σ’ ένα μονότονο μουρμουρητό, κι ο Φάυνμαν αποκοιμήθηκε. Όμως ενώ λαγοκοιμόταν, μπορούσε να παρακολουθεί τι συνέβαινε γύρω του.

Στις επόμενες εβδομάδες καθιέρωσε τη συνήθεια να ξαπλώνει το μεσημέρι και να παρατηρεί προσεκτικά τη μεταβατική κατάσταση μέχρι τον ύπνο. Μια μέρα είδε ένα όνειρο στο οποίο κατάλαβε ότι ονειρευόταν. Είδε τον εαυτό του ανεβασμένο πάνω στην οροφή του βαγονιού ενός τρένου που κατευθυνόταν προς μια σήραγγα. Ένιωσε φόβο, αλλά ταυτόχρονα ήξερε ότι αρκούσε να σκύψει. Βίωνε την ταλάντωση του βαγονιού και έκπληκτος διαπίστωσε πως έβλεπε χρώματα ενώ, σαν παιδί του 20ού αιώνα, πίστευε πως οι εικόνες στα όνειρα είναι ασπρόμαυρες. Ξαφνικά βρέθηκε μέσα στο βαγόνι. Πίσω από ένα μεγάλο διαχωριστικό τζάμι είδε τρεις όμορφες κοπέλες με μαγιό. Πέρασε από μπροστά τους και προχώρησε στο επόμενο βαγόνι. Όμως γιατί να χάσει αυτή την ωραία εικόνα; «Τότε ανακάλυψα ότι μπορούσα να γυρίσω πίσω. Μπορούσα να κατευθύνω το όνειρό μου!» Επέστρεψε, λοιπόν, στο βαγόνι με το καλύτερο θέαμα. ‘Είχα ενθουσιαστεί. Έλεγα στον εαυτό μου φράσεις όπως «Ψώνιο, γίνεται!’. Μετά ξύπνησα.» (…) Για μεγάλο χρονικό διάστημα, πάντως, ο Ρίτσαρντ Φάυνμαν πρέπει να ήταν ο μοναδικός επιστήμονας παγκόσμιου βεληνεκούς που πίστευε στην ύπαρξη των συνειδητών ονείρων.

απόσπασμα από το βιβλίο του Stefan Klein, «ΤΑ ΟΝΕΙΡΑ, Ένα ταξίδι στην εσωτερική μας πραγματικότητα«, μετάφραση: Παναγιώτης Δρεπανιώτης, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης.

Όπως έδειξε πρόσφατα η επιστημονική έρευνα, ο ύπνος –σε κάθε φάση του– συνοδεύεται από όνειρα. Ονειρευόμαστε, λοιπόν, στο ένα τρίτο της ζωής μας. Και τούτη η παράλληλη πραγματικότητα γεννιέται από εμάς, είναι μια πραγματικότητα στην οποία εμείς πρωταγωνιστούμε. Επιπλέον, η σημασία της για την ανθρώπινη ζωή και την ανθρώπινη μοίρα είναι κάτι που ο άνθρωπος αντιλήφθηκε ήδη από την αυγή της ιστορίας του. Αυτό δείχνουν οι σπηλαιογραφίες με κοιμώμενους που ονειρεύονται, οι λαϊκοί ονειροκρίτες της αρχαιότητας και των νεότερων χρόνων, οι ιστορικές αναφορές σε όνειρα-οιωνούς, αλλά και η κεντρική θέση που κατέχουν τα όνειρα στη σύγχρονη ψυχανάλυση.
Τα τελευταία χρόνια, χάρη και στις νέες ψηφιακές τεχνολογίες, οι γνώσεις μας για τα όνειρα έχουν αυξηθεί εντυπωσιακά. Ο Stefan Klein αφηγείται με μοναδική δεξιοτεχνία και θαυμαστή σαφήνεια τι είναι τα όνειρα, πώς γεννιούνται στον εγκέφαλό μας, τι φανερώνουν για τον βαθύτερο εαυτό μας και πώς επηρεάζουν την ανθρώπινη ζωή, ανοίγοντας νέους ορίζοντες και προσφέροντας νέες δυνατότητες. Τα θεωρεί πηγή δημιουργικής έμπνευσης, μέσο για να διαμορφώσουμε το μέλλον, αλλά και το κλειδί για το αίνιγμα της ανθρώπινης συνείδησης. Είναι με άλλα λόγια, η ανεξερεύνητη πλευρά της ανθρώπινης ύπαρξης, η οποία περιμένει να την ανακαλύψουμε.

Ο Stefan Klein (1965) είναι ένας από τους σημαντικότερους συγγραφείς βιβλίων επιστημονικής εκλαΐκευσης στη γερμανική γλώσσα. Σπούδασε φυσική και αναλυτική φιλοσοφία στο Μόναχο, στη Γκρενόμπλ και στο Φράιμπουργκ, όπου ολοκλήρωσε τη διδακτορική του διατριβή στη θεωρητική βιοφυσική. Μέλος της συντακτικής ομάδας του περιοδικού Der Spiegel, διακρίθηκε για το δημοσιογραφικό του έργο πάνω σε επιστημονικά θέματα, για το οποίο τιμήθηκετο 1998 με το βραβείο Georg von Holtzbrinck.

πηγή: https://www.cup.gr/book/ta-onira/

Σχόλια