Το ταξίδι της γνώσης
«
Την εποχή που κάποιοι αναρωτιούνται γιατί είναι απαραίτητο να διαβάζουμε τα κείμενα της Αρχαιότητας, εγώ σκέφτομαι τη διαδρομή που ακολούθησαν αυτά τα κείμενα μέσα στον χρόνο, ώστε να είναι εφικτό να τα διαβάζουμε ακόμη και σήμερα», σημειώνει, στην πλατφόρμα επιστημονικών θεμάτων «The Conversation», η Estelle Debouy, Καθηγήτρια Κλασικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο του Πουατιέ της Γαλλίας.
«Το πρώτο σημαντικό γεγονός στη διάδοση των αρχαίων κειμένων εξελίχθηκε μεταξύ του 2ου και του 4ου αιώνα μ.Χ.: ο πάπυρος εγκαταλείφθηκε υπέρ του κώδικα, ενός βιβλίου (συλλογή χειρογράφων από πάπυρο, περγαμηνή ή χαρτί, στερεωμένων σε ένα σώμα) που έμοιαζε με το σημερινό. Είναι πολύ μικρότερο από έναν κύλινδρο παπύρου και, συνεπώς, πιο εύχρηστο», γράφει η καθηγήτρια τονίζοντας ότι το «Συμπόσιο» του Πλάτωνα έπρεπε να χωρέσει σε έναν πάπυρο μήκους 7 μέτρων!
Στη συνέχεια, αναφερόμενη στο περιπετειώδες ταξίδι των αρχαίων κειμένων, τονίζει ότι μεταξύ του 9ου και του 10ου αιώνα συναντάμε ένα δεύτερο κομβικό σημείο από το οποίο πέρασε η Αρχαία Γραμματεία: την αντιγραφή, που εγκαταλείφθηκε σταδιακά. Στην περίοδο αυτή, ο αντιγραφέας έκανε ορισμένες φορές λάθη, για αυτό και, συχνά, τα ίδια ακριβώς λάθη εντοπίζονται σε όλα τα υπάρχοντα χειρόγραφα, τα οποία καθώς φαίνεται προέρχονται από μία και μόνον πηγή.
Η διάδοση ορισμένων κλασικών αριστουργημάτων δεν ακολούθησε όμως την ίδια διαδρομή. Ενώ ορισμένοι συγγραφείς ήταν στενά συνδεδεμένοι με τη λογοτεχνική και ακαδημαϊκή παράδοση διαφορετικών εποχών, που εξασφάλιζε τη διάσωση της σκέψης τους (σε αυτήν την ομάδα εντάσσονται ο Βιργίλιος, ο Οράτιος, ο Κικέρωνας, ο Πλίνιος ο Πρεσβύτερος), άλλοι, αντίθετα, έφτασαν σε εμάς αδιαμεσολάβητα. Αυτή είναι η περίπτωση, για παράδειγμα, των γραπτών του Ρωμαίου ιστορικού Τίτου Λίβιου, τα οποία έφτασαν στον 16ο αιώνα χωρίς την παρέμβαση της αντιγραφής.
Παλίμψηστο του Εφραίμ του Σύρου, στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας
Η καθηγήτρια αναφέρεται ακόμη στην περίοδο της ύστερης Αναγέννησης, όπου οι μελετητές είχαν πρόσβαση στα περισσότερα αρχαία κείμενα που γνωρίζουμε σήμερα, για να αναφερθεί στη συνέχεια στα παλίμψηστα του 19ου αιώνα, όταν άρχισαν δηλαδή να εντοπίζονται κάτω από την επιφάνεια παπύρων, για παράδειγμα, σημαντικά κείμενα που είχαν επικαλυφθεί με νεότερα. Το 19ο αιώνα ενισχύθηκαν, επίσης, η κριτική, η ανασύσταση και η συγκριτική ταξινόμηση των αρχαίων κειμένων, διεργασίες που έχουν αναπτυχθεί εντυπωσιακά στις ημέρες μας με τη βοήθεια των φιλολόγων, των ιστορικών και, σαφώς, με την ανάπτυξη της νέας τεχνολογίας.
«Τα πλεονεκτήματα μιας ψηφιακής έκδοσης είναι πολλά» γράφει, τέλος, η Estelle Debouy. Και εξηγεί: «δεν εμπλουτίζεται μόνο το κείμενο με σχόλια, πολλαπλές μεταφράσεις, γραμματικές και μετρικές επισημάνσεις κ.λπ., αλλά, χάρη στην κωδικοποίηση και σε άλλες δυνατότητες ένα αρχαίο κείμενο συγκροτεί μία πλήρη βάση δεδομένων που μπορεί να συμβουλευτεί ο αναγνώστης ή ο μελετητής ανάλογα με τις ανάγκες του».
Πηγή: “The Conversation”
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου