Ο αγώνας ενός ιδιοφυούς φοιτητή να σπουδάσει
«Μου αρέσει η θεωρητική φυσική, γιατί άμα μου δώσεις χαρτί και μολύβι μπορώ να σου περιγράψω πώς λειτουργεί το σύμπαν. Αυτό εμένα με γοητεύει», λέει ο Κώστας Τζαναβάρης. Στη διπλωματική του έδινε ένα γεωμετρικό κριτήριο για τη χωρική ισοτροπία ενός χωροχρόνου. Φωτ. SHUTTERSTOCK
Λίνα Γιάνναρου
Ο 28χρονος Κώστας Τζαναβάρης αγαπάει τη φυσική όπως ένας καλλιτέχνης αγαπάει την τέχνη του. «Θα ρωτούσατε ποτέ έναν μουσικό γιατί του αρέσει η μουσική;», ρωτάει και έχει δίκιο. «Μου αρέσει η θεωρητική φυσική γιατί άμα μου δώσεις χαρτί και μολύβι μπορώ να σου περιγράψω πώς λειτουργεί το σύμπαν. Αυτό εμένα με γοητεύει». Σήμερα κάνει το διδακτορικό του στη θεωρητική και μαθηματική φυσική στο Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου, έπειτα από πρόσκληση του κορυφαίου φυσικού Νιλ Τουρόκ, που του πρόσφερε την υποτροφία Higgs, μία από τις πιο ακριβοθώρητες στον κόσμο. Ο Κώστας την πήρε χωρίς καν να έχει τελειώσει το μεταπτυχιακό του. «Ναι, είναι κάπως σπάνιο», παραδέχεται και ο ίδιος με σχετική δυσκολία, καθώς υποφέρει όπως λέει από impostor syndrome (το σύνδρομο περιγράφει την ανεξήγητη φοβία που πλήττει συνήθως τα πολύ ευφυή άτομα ότι κάποια στιγμή θα αποκαλυφθεί η ανεπάρκειά τους).
Οχι, αν κάτι δεν υπήρξε ποτέ ο Κώστας Τζαναβάρης είναι ανεπαρκής. Η κλίση του στα μαθηματικά και στη φυσική, το χάρισμα να βλέπει την εγγενή ομορφιά τους ήταν ολοφάνερα ήδη από τη Γ΄ Γυμνασίου. Του το έλεγαν οι καθηγητές του στο σχολείο και αργότερα στο πανεπιστήμιο. Ομως τα λόγια τους έπεφταν στο κενό. Τι νόημα –σκεφτόταν– έχει να διαβάζεις μαθηματική φυσική όταν δεν βλέπεις μέλλον; Οταν δεν έχεις τα προς το ζην;
Ο Κώστας γεννήθηκε σε μια οικογένεια με έντονα οικονομικά προβλήματα, με τον ίδιο, τον αδελφό του και τη μητέρα του θύματα ενός κακοποιητικού πατέρα.
O Kώστας Τζαναβάρης σήμερα κάνει το διδακτορικό του στη θεωρητική και μαθηματική φυσική στο Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου.Στο γυμνάσιο
«Εγινε πιο έντονο στο γυμνάσιο, όταν οι γονείς μου ήταν στα χωρίσματα. Πρώτη, δευτέρα γυμνασίου τα είχα παρατήσει όλα. Με το ζόρι έπαιρνα τσάντα στο σχολείο. Ημουν μέσα στην κατάθλιψη. Εφόσον ήξερα ότι θα γυρίσω σπίτι όπου γινόταν ο κακός χαμός, δεν έβλεπα τον λόγο να διαβάσω, να ασχοληθώ. Καθόμουν στο PC δώδεκα ώρες. Το μόνο που ήθελα ήταν να αναισθητοποιηθώ». Ομως ένας πολύ κακός βαθμός στα μαθηματικά, στο τέλος της Β΄ Γυμνασίου, τον σοκάρει. «Ηταν στραπάτσο, παρ’ ολίγον να μείνω. Σκέφτηκα ότι κάτι πρέπει να κάνω. Αφού μου άρεσαν τα μαθηματικά και η φυσική, είπα να τα διαβάσω». Μέσα σε 1-2 εβδομάδες «βγάζει» έως και την άλγεβρα της Α΄ Λυκείου. Μαζεύει χρήματα και αγοράζει μεταχειρισμένα βιβλία πανεπιστημιακών μαθηματικών. Του φαίνονται εύκολα. Μέσα σε εκείνο το καλοκαίρι, Β΄ προς Γ΄ Γυμνασίου, «βγάζει» την άλγεβρα του Gelfand και ξεκινάει να μελετάει απειροστικό λογισμό από Thomas και Finney, τον οποίο ολοκληρώνει πριν λήξει το πρώτο τετράμηνο της Γ΄ Γυμνασίου. Συνεχίζει έτσι μέχρι τη Β΄ Λυκείου, διαβάζοντας μόνος, εκτός ύλης: Μηχανική από Landau και Morris, ηλεκτρομαγνητισμό από Griffiths, κβαντομηχανική από Τραχανά. Αδιαφορεί για το σχολείο, αλλά για άλλους λόγους πια. Οι ασκήσεις που καλείται να λύσει είναι γι’ αυτόν τετριμμένες. (Οι ειδικοί το έχουν επισημάνει πολλές φορές: τα χαρισματικά παιδιά συχνά βαριούνται στην τάξη, με αποτέλεσμα οι δάσκαλοι να πιστεύουν ότι έχουν μαθησιακές δυσκολίες.)
Με άνεργη μητέρα, πίστευε ότι θα μπει στην εστία, αλλά μπήκε σε λίστα αναμονής. «Αναγκαστήκαμε να νοικιάσουμε, με τρομερές στερήσεις». Ετρωγε μία φορά την ημέρα, κάποιες ημέρες καθόλου.
Φτάνει η ώρα των Πανελλαδικών. «Εδωσα με πάρα πολύ άγχος. Η μητέρα μου είχε χάσει τη δουλειά της. Ηταν το 2011 που μπαίναμε στα μνημόνια. Αν όλος ο κόσμος υπέφερε οικονομικά, πόσο μάλλον εμείς που υποφέραμε και προ κρίσης». Οι τρεις τους ζουν με λίγη βοήθεια από τους παππούδες και τα χρήματα που τους δίνει ο πατέρας τους, «όποτε το θυμόταν». Στα μαθηματικά κάνει ένα χοντρό λάθος. Γυρνώντας σπίτι, θυμωμένος, πετάει τα κλειδιά του στον τοίχο αφήνοντας σημάδι. «Η μητέρα μου ποτέ δεν επισκεύασε τη ζημιά. Θέλει, λέει, να βλέπω από τι πέρασα για να φτάσω εδώ».
«Πώς θα πάω Πάτρα;»
Με τους βαθμούς του μπαίνει στο Φυσικό Πάτρας και απελπίζεται. «Πώς θα πάω Πάτρα; Με τι λεφτά;». Η μητέρα του πατάει πόδι. «Θα τα καταφέρουμε», του λέει. «Βέβαια πιστεύαμε ότι θα μπω στην εστία, αλλά παρότι η μητέρα μου ήταν άνεργη, μπήκα σε λίστα αναμονής. Αναγκαστήκαμε να νοικιάσουμε, με τρομερές στερήσεις». Ετρωγε μία φορά την ημέρα, κάποιες ημέρες καθόλου. Παρ’ όλ’ αυτά, ο Κώστας είναι ανάμεσα στους 5-10 καλύτερους φοιτητές εκείνης της χρονιάς.
Την επόμενη χρονιά μπαίνει στην εστία, αλλά τα προβλήματα συνεχίζονται. «Μπαίνοντας στο πανεπιστήμιο είχα σκοπό να “χτυπήσω” υποτροφίες, ωστόσο δεν πήρα ποτέ καμία και μέχρι σήμερα δεν ξέρω τον λόγο. Κάποια στιγμή με έπιασε βαριά κατάθλιψη. Δεν μπορούσα να συντηρηθώ, να υποστηρίξω τις σπουδές ούτε οικονομικά ούτε ψυχολογικά. Να διαβάζεις 12-14 ώρες την ημέρα κάθε ημέρα, να τα πηγαίνεις καλά στην εξεταστική και όταν έρχεται η ώρα να πάρεις την υποτροφία να μην την παίρνεις». Οι καθηγητές στο πανεπιστήμιο αναγνώριζαν την αξία του, αλλά ο Κώστας ένιωθε ότι τον κοροϊδεύουν. «Δεν είναι αλαζονεία, αλλά θες αυτή η αναγνώριση να συνοδεύεται από κάτι. Την ικανότητα, για παράδειγμα, να μπορείς να σπουδάσεις. Αν δεν έχεις τα απαραίτητα εφόδια να σπουδάσεις, δεν έχει σημασία πόσο καλός είσαι».
Αναγκάζεται να γυρίσει στην Αθήνα και να πηγαινοέρχεται για τα εργαστήρια. Γράφοντας σημειώσεις και πρότζεκτ για άλλους φοιτητές, βγάζει χαρτζιλίκι με το οποίο αγοράζει βιβλία θεωρητικής φυσικής. Στήριγμά του η μητέρα του. «Μου έδινε λεφτά για φαΐ ή για να πάω Πάτρα, παρότι της ίδιας της είχαν κόψει το ρεύμα. Αν δεν είχα εκείνη δεν υπήρχε περίπτωση να πετύχω». Εχει ξεχάσει πια πόσες φορές έφτασε κοντά στο να τα παρατήσει, να πιάσει μια δουλειά και να διακόψει τις σπουδές του. «Δεν ήξερα αν θα τα κατάφερνα σε αυτό που είχα επιλέξει, αλλά ήξερα ότι δεν θα τα κατάφερνα σε κάτι άλλο».
Σε κάποια από αυτά τα πηγαινέλα με το ΚΤΕΛ στην Πάτρα, όμως, εκεί στο κάθισμα δίπλα στο παράθυρο, καταφέρνει να γράψει τη διπλωματική του, στην οποία έδινε ένα γεωμετρικό κριτήριο για την χωρική ισοτροπία ενός χωροχρόνου. Το καλοκαίρι του 2020, λίγο πριν πάρει το πτυχίο του, κοινός γνωστός στέλνει την εργασία του στον Pau Amaro Seoane, από τους κορυφαίους επιστήμονες στη γενική σχετικότητα και την αστροφυσική στον κόσμο. Εκείνος εντυπωσιάζεται και καλεί τον Ελληνα φυσικό ως επισκέπτη επιστήμονα στο ερευνητικό κέντρο DESY της Γερμανίας. Η τύχη του επιτέλους είχε αρχίσει να αλλάζει.
Η συνάντηση με τον Νιλ Τουρόκ
Η μια γνωριμία φέρνει την άλλη και κάποια στιγμή ο Κώστας Τζαναβάρης συναντάει τον Νιλ Τουρόκ, που διατηρεί την έδρα Higgs στο Εδιμβούργο. «Του άρεσαν οι ιδέες μου και το γεγονός ότι ήμουν περίπου αυτοδίδακτος, και έτσι μου πρόσφερε τη θέση του διδακτορικού φοιτητή». Τέλεια; Περίπου. Για να καταφέρει να σπουδάσει στη Σκωτία χρειάζεται να καταβάλει 3.000-4.000 ευρώ για ιατρική ασφάλιση. «Ευτυχώς η μητέρα μου είχε πιάσει τα τελευταία 1-2 χρόνια μια νέα δουλειά και είχε βάλει κάποια λεφτά στην άκρη. Το γεγονός ότι τόσα χρόνια ζούσαμε με ψίχουλα μας εφοδίασε με την ικανότητα να αποταμιεύουμε». Δεν ήταν το μόνο μάθημα από αυτή την ανηφόρα. «Ολα αυτά που πέρασα με βοήθησαν να πεισμώσω και να πετύχω. Δεν είμαι καμιά ιδιοφυΐα. Υπάρχουν πολύ πιο έξυπνοι και εργατικοί από μένα που χάνονται». Προ ολίγων ημερών δημοσιεύθηκε στο έγκριτο Journal of Geometry and Physics εργασία των Τζαναβάρη και Pau Amaro Seoane με τίτλο «Κριτήρια στην καμπυλότητα για την ύπαρξη χωρικής ισοτροπίας», βασισμένη στη διπλωματική του Ελληνα φυσικού.
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου