Γιούρι Γκαγκάριν : ο φτωχός γιός ενός ξυλουργού έγινε ο πρώτος άνθρωπος στο Διάστημα

12/4/1961 ο πρώτος άνθρωπος που άνοιξε τις πύλες του διαστήματος. Γιούρι Γκαγκάριν, ο γιός ενός φτωχού ξυλουργού

πηγή Reuters Καθημερινή

Η πρώτη επανδρωμένη διαστημική πτήση από τον Γιούρι Γκαγκάριν το 1961 εγκαινίασε την κούρσα του Διαστήματος και απέδειξε ότι η ΕΣΣΔ είχε κατακτήσει την τεχνολογία αιχμής. Οι επανδρωμένες αποστολές αναδείχθηκαν έκτοτε σε σύμβολα γεωπολιτικής ισχύος και γοήτρου, όπως εξηγεί σε άρθρο της η επιθεώρηση Scientific American. «Οι επανδρωμένες αποστο

λές δεν θα γίνουν ποτέ κερδοφόρες, παράγουν ελάχιστο επιστημονικό έργο και λίγες τεχνολογικές καινοτομίες», λέει ο καθηγητής Ιστορίας του Διαστήματος Ασίφ Σιντίκι του Πανεπιστημίου Φόρνταμ της Νέας Υόρκης. Τα τελευταία είκοσι χρόνια, όμως, δεν υπήρξε στιγμή κατά την οποία άνθρωποι δεν βρίσκονταν σε τροχιά γύρω από τη Γη, έστω και αν κίνητρο των αποστολών αυτών υπήρξε αποκλειστικά το κρατικό κύρος.
Το έναυσμα για τη διαστημική κούρσα έδωσε η αντιπαράθεση μεταξύ των δύο υπερδυνάμεων του Ψυχρού Πολέμου, με την έρευνα να εστιάζεται σε αμυντικές εφαρμογές. Ο πύραυλος που μετέφερε άλλωστε τον Γκαγκάριν σε τροχιά ήταν σχεδιασμένος για να μεταφέρει κατασκοπευτικές φωτογραφικές μηχανές μεγάλης ευκρίνειας. Παρά τον σύνδεσμο μεταξύ διαστημικής έρευνας και άμυνας, όμως, η κούρσα του Διαστήματος δεν είχε επιθετική διάσταση. Η αμερικανική αυτοπεποίθηση μετά τη νίκη στον πόλεμο ήταν απόλυτη, μέχρι την εκτόξευση του Σπούτνικ το 1957. Ο μικρός σοβιετικός δορυφόρος, η εκτόξευση του οποίου δεν προβλήθηκε σχεδόν καθόλου από τον ρωσικό Τύπο, κλόνισε την αμερικανική αλαζονεία. Η σχεδόν υστερική αντίδραση της Ουάσιγκτον έπεισε τη Μόσχα να αξιοποιήσει τη νέα της διαστημική αίγλη ως όπλο προπαγάνδας κατά της αποικιοκρατίας προς τον Τρίτο Κόσμο.  

 «Οι ΗΠΑ συνειδητοποίησαν μετά την εκτόξευση του Σπούτνικ ότι οι επανδρωμένες αποστολές, και όχι τα μηχανήματα, ήταν οι πλέον κατάλληλες για να εμπνεύσουν αίσθημα εθνικής υπερηφάνειας και θαυμασμό σε όλο τον κόσμο», λέει η Τίζελ Μιούιρ-Χάρμονι, διευθύντρια του μουσείου Διαστήματος Σμιθσόνιαν.

Η πτήση του Γκαγκάριν το 1961 –μία εβδομάδα μετά την καταστροφική απόπειρα απόβασης στον Κόλπο των Χοίρων της Κούβας– είναι αυτή που πείθει τον Κένεντι να προωθήσει τον σχεδιασμό επανδρωμένων αποστολών. Η ΕΣΣΔ, από τη μεριά της, είχε και αυτή συνειδητοποιήσει την αξία της αποστολής του Γκαγκάριν. «Στην αποστολή του Γκαγκάριν δεν έκαναν το λάθος που είχε γίνει με την υποβάθμιση της είδησης του Σπούτνικ. Η Μόσχα χειρίσθηκε το θέμα σαν ένα θρίαμβο του σοσιαλισμού», λέει η Μιούιρ-Χάρμονι.




Η αποστολή του Βοστόκ-1 υπήρξε η πρώτη στιγμή πραγματικής εθνικής ανάτασης για τη Σοβιετική Ενωση, η οποία θρηνούσε ακόμη τους 25 και πλέον εκατομμύρια νεκρούς της από τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. «Η αποστολή του Γκαγκάριν υπήρξε επιστημονικός και τεχνολογικός άθλος, που οφείλεται στα εντυπωσιακά αποθέματα δημιουργικότητας και ευφυΐας στην ΕΣΣΔ», λέει ο Σιντίκι. Ενα μήνα μετά την εκτόξευση και την επάνοδο του Γκαγκάριν, ο Αμερικανός αστροναύτης Αλαν Σέπαρντ αποπειράθηκε να μιμηθεί το επίτευγμα του Ρώσου συναδέλφου του. Ο πύραυλος του Σέπαρντ, όμως, δεν βγήκε από την ατμόσφαιρα. Οι Αμερικανοί έπρεπε έτσι να περιμένουν άλλα οκτώ χρόνια για να σημειώσουν μεγάλη νίκη στη διαστημική κούρσα, με την προσσελήνωση και τον περίπατο του Νιλ Αρμστρονγκ στην επιφάνεια του δορυφόρου της Γης.

 

 Η πολιτική αποκλιμάκωσης της ψυχροπολεμικής έντασης, την οποία εγκαινίασε ο πρόεδρος Ρίτσαρντ Νίξον, οδήγησε στην κοινή ρωσοαμερικανική αποστολή Απόλλων – Σογιούζ. Τρεις αστροναύτες της NASA και δύο Σοβιετικοί κοσμοναύτες συναντήθηκαν σε τροχιά πάνω από τη Γη, για να ανταλλάξουν συμβολική χειραψία σε συνθήκες μηδενικής βαρύτητας. «Οι γεωπολιτικές εξελίξεις επέτρεψαν σε ΗΠΑ και ΕΣΣΔ να αναζητήσουν λύσεις για ομαδικά ταξίδια στο Διάστημα. Οι διαστημικές κάψουλες της δεκαετίας του 1970 έχουν πλήρωμα μέχρι τέσσερις αστροναύτες. Το διαστημικό λεωφορείο, το οποίο κατασκευάζουν οι ΗΠΑ και μελετά χωρίς αποτέλεσμα η ΕΣΣΔ, έχει τη δυνατότητα να μεταφέρει πλήρωμα μέχρι οκτώ ατόμων. Είναι η πρώτη φορά που γυναίκες και μέλη μειονοτήτων παίρνουν μέρος σε διαστημικές αποστολές, ενώ η Ουάσιγκτον αξιοποιεί το διαστημικό λεωφορείο σαν όχημα διπλωματίας, προσκαλώντας ξένους αστροναύτες ως πλήρωμα», λέει η Μιούιρ-Χάρμονι.

Η δημιουργία δύο σοβιετικών σταθμών σε τροχιά γύρω από τη Γη, οι Σαλιούτ και Μιρ, προσφέρει στις διαστημικές υπηρεσίες της Μόσχας πολύτιμη τεχνογνωσία, η οποία αξιοποιείται μετά τη διάλυση της ΕΣΣΔ για την αναβίωση παλαιών, δαπανηρών αμερικανικών σχεδίων για κατασκευή διαστημικού σταθμού. Η λήξη του Ψυχρού Πολέμου σημαίνει νέα εποχή διαστημικής συνεργασίας ΗΠΑ – Ρωσίας. Η Μόσχα αξιοποιεί τη συνεργασία αυτή για να συντηρήσει τις θέσεις εργασίας στον απειλούμενο τομέα Διαστήματος και να προλάβει την απειλούμενη φυγή επιστημόνων και ειδικευμένων εργαζομένων στη Δύση.

Η δημιουργία του Διεθνούς Διαστημικού Σταθμού στις αρχές της δεκαετίας του 2000 αποδεικνύεται επιτυχής τόσο σε διπλωματικό όσο και σε επιστημονικό επίπεδο, με το ιπτάμενο εργαστήριο σε τροχιά να παραμένει πλέον ο μόνος τομέας αγαστής συνεργασίας μεταξύ των πρώην αντιπάλων του Ψυχρού Πολέμου. Μοναχική πορεία ακολουθεί την ίδια ώρα η Κίνα, η οποία μετά τις επιτυχημένες επανδρωμένες αποστολές της σε τροχιά, σκοπεύει τώρα να εκτοξεύσει το πρώτο τμήμα του μελλοντικού της διαστημικού σταθμού, μαζί με το πρώτο του πλήρωμα, μέσα στο 2021.

Συνεσταλμένος θρύλος

Ο Γκαγκάριν αποτέλεσε το ιδανικό σύμβολο της σοβιετικής εποχής και των επιτευγμάτων της σοσιαλιστικής κοινωνίας. Γεννημένος σε οικογένεια αγροτών σε μικρό χωριό έξω από το Σμολένσκ, ο 7χρονος Γιούρι και οι δικοί του αναγκάζονται να εγκαταλείψουν το σπίτι τους εξαιτίας της προέλασης των γερμανικών στρατευμάτων το 1941. Για 21 μήνες ζουν σε καλύβα, χτισμένη από χώμα. Ο Γιούρι μαθαίνει την τέχνη της δολιοφθοράς γερμανικών οχημάτων και διαφεύγει πολλές φορές τη σύλληψη, ενώ νοσηλεύεται για μήνες σε νοσοκομείο με τύφο. Το ταλέντο του στα μαθηματικά και στη φυσική δεν τον εμποδίζουν να διακριθεί στα σπορ, ενώ παράλληλα με το λύκειο εργάζεται σε χυτήριο μετάλλων. Η εισαγωγή του στη σχολή πολεμικής αεροπορίας τον φέρνει σε επαφή με τα μαχητικά αεροσκάφη MiG, των οποίων αποδεικνύεται άριστος χειριστής. Επιλέγεται, μαζί με είκοσι ακόμη πιλότους, για να συμμετάσχει στο πρόγραμμα Βοστόκ, για να γίνει ο πρώτος άνθρωπος στο Διάστημα το 1961. Ο ήπιος χαρακτήρας του οδηγεί τις Αρχές να τον αξιοποιήσουν ως άτυπο πρεσβευτή της ΕΣΣΔ στο εξωτερικό. Η διεθνής φήμη του, όμως, τον οδηγεί στο ποτό και διαλύει τον γάμο του, ύστερα από φήμες για εξωσυζυγικές σχέσεις. Παρά τον παραγκωνισμό του από το διαστημικό πρόγραμμα, παραμένει εκπαιδευτής πιλότων, αλλά σκοτώνεται από τη συντριβή εκπαιδευτικού MiG-15 σε δάσος έξω από τη Μόσχα τον Μάρτιο του 1968, σε ηλικία 34 ετών.


https://www.kathimerini.gr/world/561335035/o-gkagkarin-kai-i-koyrsa-ipa-essd-sto-diastima/