Ιων Σιώτης, ένας σπουδαίος διεθνής Ελληνας
Ο Ιων Σιώτης (1943-2023) υπήρξε ο πρώτος εκλεγμένος πρόεδρος Δ.Σ. στον «Δημόκριτο» (1989-1993) αλλά και στο Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών (1999-2004).
Πληροφορίες από Newsroom Καθημερινή
Στα τέλη της δεκαετίας του ’90 προβλήθηκε στην ΕΤ1 μια φιλόδοξη σειρά ερευνητικών ντοκιμαντέρ με τίτλο «Αναζητώντας τη Βερενίκη», δημιούργημα του αστροφυσικού, ακαδημαϊκού και συγγραφέα Γιώργου Γραμματικάκη, όπου, σε δεκατρία μισάωρα επεισόδια, γινόταν ένα μεγάλο ταξίδι σε διάφορες χώρες, όπου το κοινό συναντούσε μια σειρά κορυφαίους επιστήμονες που προσπαθούσαν να δώσουν απαντήσεις για μερικά από τα πιο παλιά ερωτήματα της ανθρωπότητας σε σχέση με το σύμπαν και τη δημιουργία του, τον υποατομικό κόσμο ή το μέλλον μας στον πλανήτη.
Σε ένα από τα επεισόδια της σειράς, το τηλεοπτικό συνεργείο επισκέπτεται και το Εθνικό Κέντρο Ερευνας Φυσικών Επιστημών, τον «Δημόκριτο».
Εκεί, κινηματογραφεί τον τότε διευθυντή Ερευνών του, Ιωνα Σιώτη, και, μέσα στο τρίλεπτο μονοπλάνο όπου εμφανίζεται, θαυμάζουμε τον επικοινωνιακό μαγνητισμό του.
O κομψά ντυμένος άντρας με τα ευγενικά χαρακτηριστικά και το στιβαρό παρουσιαστικό περπατάει αργά, θεατρικά, με φόντο τις εγκαταστάσεις της δεξαμενής του πυρηνικού αντιδραστήρα του ερευνητικού κέντρου, μνημονεύοντας φιλοσόφους που πριν από 25 αιώνες εξέφρασαν την ατομική θεωρία της φύσης. Θυμίζοντας τον διάσημο Αμερικανό θεωρητικό φυσικό Ρίτσαρντ Φάινμαν και τη δική του επικοινωνιακή άνεση, ο Σιώτης υποστηρίζει τον καθαρό, αρθρωμένο λόγο του με κινήσεις των χεριών και του σώματος με τρόπο τέτοιο που σου είναι αδύνατον να πάρεις την προσοχή σου από πάνω του. Αυτός ο χαρισματικός, διακεκριμένος φυσικός έφυγε από τη ζωή προ ολίγων ημερών, σε ηλικία 80 ετών, αφήνοντας πίσω του ένα πολύτιμο επιστημονικό έργο και έχοντας διαγράψει μια εντυπωσιακή και βαθιά επιδραστική επαγγελματική πορεία.
Το βιογραφικό του συνιστά το αποτύπωμα των έργων και των ημερών ενός σπουδαίου διεθνούς Ελληνα. Εχοντας πάρει πτυχίο φυσικού μηχανικού από το Πολυτεχνείο της Λωζάννης, απέκτησε το διδακτορικό του δίπλωμα από το Imperial College του Λονδίνου στη Φυσική των Στοιχειωδών Σωματιδίων, ενώ υπήρξε επισκέπτης ερευνητής στο Rutgers University του Νιου Τζέρσεϊ, στο Εθνικό Εργαστήριο Επιταχυντών Φέρμι (Fermilab) του Σικάγου και στο Deutsches Elektronen Synchrotron του Αμβούργου.
Από το 1972 έως το 1989 ήταν λέκτορας Φυσικής στο Imperial College και από το 1990 μέχρι το 2011 διευθυντής Ερευνών στον «Δημόκριτο». Επιπλέον, υπήρξε πρώτος εκλεγμένος πρόεδρος Δ.Σ. στον «Δημόκριτο» (1989-1993) αλλά και στο Εθνικό Ιδρυμα Ερευνών (1999-2004).
Ενας παλαιός του φίλος και συνεργάτης, ο καθηγητής της Φυσικής του ΕΚΠΑ Λεωνίδας Ρεσβάνης, τον θυμάται με θαυμασμό για τις αρετές του στον τομέα της επιστημονικής πολιτικής: «Εκτός από εξαιρετικός φυσικός και ερευνητής, υπήρξε και άριστος διαμεσολαβητής σε θέματα επιστημονικής χρηματοδότησης, ενώ γνώριζε καλά τις γραφειοκρατικές διαδικασίες της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Επίσης, κατόρθωσε κάτι μοναδικό στην Ελλάδα: διοίκησε δύο μεγάλα ερευνητικά κέντρα, φέρνοντάς τους καινούργιο πνεύμα. Θα μπορούσε να κάνει σπουδαία καριέρα και στο εξωτερικό, αλλά αποφάσισε να γυρίσει στη χώρα του για να «βάλει πλάτες» και να γίνει στυλοβάτης της κοινής μας προσπάθειας. Ο τόπος χρειάζεται τέτοιους ανθρώπους. Αν ζούσαμε σε σοβαρό κράτος η (οιαδήποτε) κυβέρνηση θα του είχε αναθέσει τη ριζική αναδιαμόρφωση της έρευνας στη χώρα», λέει ο καθηγητής, ο οποίος υπήρξε εμπνευστής και διευθυντής του προγράμματος «Nestor» για την ανίχνευση νετρίνων στην υποθαλάσσια περιοχή στα ανοιχτά της Πύλου, όπου ο Ιων Σιώτης ήταν επίσης πρωτεργάτης.
Ως άνθρωπο επικοινωνιακό, πολυσχιδή αλλά και ταπεινό, τον θυμάται και ο Χρήστος Μάρκου, επικεφαλής του Ινστιτούτου Πυρηνικής και Σωματιδιακής Φυσικής του «Δημόκριτου», που μάλιστα υπήρξε διδακτορικός του φοιτητής στο Imperial College. Οπως μας είπε: «Ενώ τα αξιώματα που κατέκτησε ήταν στη σφαίρα του δημόσιου χώρου και έκανε πράγματα αποφασιστικής επιρροής, υπήρξε πάντοτε διακριτικός. Δεν του άρεσαν οι φανφαρονισμοί. Οταν ήρθε στον “Δημόκριτο” το 1989, έφερε μια επανάσταση, δημιουργώντας το πρωτοποριακό για την εποχή του Τεχνολογικό Πάρκο και, ως πολίτης του κόσμου που ήταν, ενέπνευσε μια φρέσκια χροιά και οπτική. Επιπλέον, κατάφερε να διαχειριστεί εξαιρετικά όχι μόνο περίπλοκες γραφειοκρατικές διαδικασίες αλλά και ανθρώπινες σχέσεις, επιστρατεύοντας τη σπάνια ικανότητά του στη διαπραγμάτευση και στη διαμεσολάβηση. Τέλος, είχε μεγάλη αγάπη για θέματα που ξέφευγαν από τον χώρο της Φυσικής: τον ενδιέφεραν πολύ η αρχαιομετρία, η αρχαιολογία και η τέχνη».
Ο Ιων Σιώτης, επίσης, συμμετείχε στη διοικούσα επιτροπή για τη δημιουργία του ApPEC (Astroparticle Physics European Coordination) και ήταν μέλος της επιτροπής των ευρωπαϊκών επιστημονικών βραβείων Descartes (2000-2007). Διακρίθηκε με τίτλους τιμής του γαλλικού κράτους για τη συνεισφορά του στην ενίσχυση των ελληνογαλλικών σχέσεων στον επιστημονικό τομέα, υπήρξε ενεργός πολίτης ενάντια στη δικτατορία των συνταγματαρχών και ενεργό μέλος της Κίνησης Πολιτών για μια Ανοιχτή Κοινωνία από το 1997. Επιπλέον, δραστηριοποιήθηκε σε θέματα επενδύσεων και συνεργάστηκε ως σύμβουλος ή μέλος Δ.Σ., μεταξύ άλλων, με την Alpha Trust Innovation-Venture Capital Fund S.A. και την Inform Lykos Α.Ε. Τέλος, συντέλεσε στην ανάπτυξη της Αντιπάρου και στη δημιουργία της Κοινοπραξίας Πάρου-Αντιπάρου, με όραμά του την ηλεκτροκίνηση των φέρι μπόουτ της ίδιας γραμμής, έργο που βρίσκεται ήδη σε επίπεδο μελέτης. Οπως μας τόνισε ο Χρήστος Μάρκου: «Η κληρονομιά του Ιωνος Σιώτη θα βρίσκεται μπροστά μας με πολλούς τρόπους, για πολλά χρόνια ακόμη».
Ίων Σιώτης: «Ο Επίκουρος στην επιστολή του στον Ηρόδοτο μιλάει για τα ελάχιστα μέρη των ατόμων, μιλάει για τα αμερή πέρατα των ατόμων.»
Ίων Σιώτης: «Βρισκόμαστε πάνω από την δεξαμενή του ατομικού αντιδραστήρα στο Εθνικό Κέντρο Έρευνας για τις Επιστήμες της Φύσης στο «Δημόκριτο». Τι είναι λοιπόν αυτό ο ατομικός αντιδραστήρας; Ένα πράγμα μπορούμε να πούμε με βεβαιότητα δεν είναι ατομικός. Γιατί το λέω αυτό; Το μπλε φως που βλέπουμε να βγαίνει από εδώ μέσα είναι αποτέλεσμα της διάσπασης των υποτιθέμενων ατόμων. Αυτό από μόνο του μα λέει ότι τα άτομα αυτά δεν είναι τα άτομα του Δημόκριτου. Ποια είναι λοιπόν αυτά τα άτομα του Δημόκριτου;
Πώς εμείς γνωρίζουμε για τις απόψεις των φυσικών φιλοσόφων που πριν από 25 αιώνες εξέφρασαν τις απόψεις για την Ατομική Θεωρία της Φύσης. Ποια είναι η Ατομική Θεωρία της Φύσης; Ότι γνωρίζουμε για τους φιλοσόφους αυτούς μας έχει έρθει δεύτερο ή τρίτο χέρι. Η σειρά είναι Λεύκιππος, Δημόκριτος, Επίκουρος και Λουκρήτιος στο εκπληκτικό του ποίημα για τα πράγματα της Φύσης De rerum natura στο 55 π.Χ. Ο Λουκρήτιος μας έδωσε κατά κάποιο τρόπο μια εγκυκλοπαίδεια των απόψεων των ατομικών φιλοσόφων. Ποια είναι λοιπόν αυτή η καινοτομία αυτής της φιλοσοφίας, αυτής της άποψης για τον κόσμο; Η καινοτομία έγκειται στο ότι προσπάθησαν να εξηγήσουν όλη την πολυπλοκότητα των φαινομένων της φύσης με βάση κάποιες πάρα πολύ απλές αρχές. Η πολυπλοκότητα των φαινομένων δεν είναι εγγενής αλλά προέρχεται από τις συγκρούσεις, τους συνδυασμούς, τις κινήσεις κάποιων βασικών συστατικών που ονόμασαν άτομα. Η σκέψης όμως δεν είναι τόσο απλή. Θέτουν στον εαυτό τους το ερώτημα: και τα άτομα αυτά που έχουν σχήμα, βάρος, έκταση πώς είναι δυνατόν να είναι άτομα; Τι έχουν μέσα τους; Από τι αποτελούνται; Μας δίνουν και μια απάντηση. Ο Επίκουρος στην επιστολή του στον Ηρόδοτο μιλάει για τα ελάχιστα μέρη των ατόμων, μιλάει για τα αμερή πέρατα των ατόμων. Καταλαβαίνουνε ότι τα άτομα αυτά με την σειρά τους πρέπει να έχουνε μια εσωτερική δομή. Αλλά κάνουνε την εξής εκπληκτική υπόθεση αυτά τα ελάχιστα μέρη, αυτά τα αμερή πέρατα είναι αιώνια φυλακισμένα μέσα στα άτομα, δεν μπορούν να υπάρξουν από μόνα τους και αυτό τους επιτρέπει να λύσουνε αυτό το αδιέξοδο. Να βγουν από το αδιέξοδο. Έχουμε άτομα (άτμητα) δεν τέμνονται αλλά συγχρόνως έχουν μέρη τα οποία αιώνια είναι φυλακισμένα εκεί μέσα.
Σήμερα θα λέγαμε ότι τα άτομα του Δημόκριτου, δεν είναι τα άτομα της Χημείας του 19ου αιώνα, είναι τα πρωτόνια. Τα πρωτόνια τα οποία από ότι ξέρουμε από ότι καταλαβαίνουμε και από ότι κάτι παραπάνω, όχι απλώς πειραματικά αλλά και θεωρητικά έχουμε την άποψη ότι είναι αιώνια και αναλλοίωτα. Ξέρουμε όμως συγχρόνως ότι έχουν μια εσωτερική δομή. Αυτήν την εσωτερική δομή των πρωτονίων οι επιστήμονες σήμερα μελετάνε στο Ευρωπαϊκό Κέντρο για την Φυσική Σωματιδίων στην Γενεύη (CERN), συμμετέχουν στις έρευνες αυτές και ομάδες από το κέντρο αυτό (Εθνικό Κέντρο Έρευνας Φυσικών Επιστημών «Δημόκριτος», Ελλάδα)»
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου