Το Βραβείο Φυσικής Feltrinelli 2023 στον Ιωάννη Ηλιόπουλο

O Γιάννης Ηλιόπουλος στην École Normale Supérieure,Παρίσι, 2009

Ο Ιωάννης Ηλιόπουλος βραβεύθηκε με το διεθνές βραβείο Φυσικής Feltrinelli 2023, για την θεωρητική πρόβλεψη της ύπαρξης ενός νέου τύπου κουάρκ. Το 1969, ο Ηλιόπουλος, σε συνεργασία με τους S. L. Glashow και L. Maiani, προέβλεψαν θεωρητικά την ύπαρξη ενός τετάρτου είδους κουάρκ, (σήμερα ξέρουμε πως τελικά υπάρχουν έξι), θέτοντας τις βάσεις για την διατύπωση του Καθιερωμένου Προτύπου των στοιχειωδών σωματιδίων.

Προς το τέλος της δεκαετίας του 1960, οι διασπάσεις των λεγόμενων «παράξενων μεσονίων» παρέμεναν ακατανόητες. Οι Glashow-Ηλιόπουλος-Maiani (Gim) είχαν την έμπνευση να υποθέσουν την ύπαρξη ενός τέταρτου κουάρκ, και να εξηγήσουν τις μυστηριώδεις ιδιότητες αυτών των σωματιδίων. Επιπλέον, η εισαγωγή του νέου κουάρκ αποκατέστησε την πλήρη συμμετρία μεταξύ των συστατικών της ύλης, και γιαυτό το ονόμασαν «γοητευτικό» [διαβάστε σχετικά: Μια ιστορία για το γοητευτικό κουάρκ]. Το 1972 ο Ηλιόπουλος, σε συνεργασία με τους Claude Bouchiat και Philippe Meyer, έδειξε ότι η ύπαρξη του γοητευτικού κουάρκ ήταν απαραίτητη για την λογική συνέπεια της θεωρίας.

Το Νοέμβριο του 1974, ένα νέο σωματίδιο, με μάζα που υπερέβαινε κατά τρεις φορές και πλέον την μάζα του πρωτονίου, ανακαλύφθηκε ταυτόχρονα στο Εθνικό Εργαστήριο του Μπρουκχέϊβεν και στο Κέντρο Γραμμικού Επιταχυντού του Στανφοντ. Το νέο σωματίδιο ονομάστηκε J στην ανατολική ακτή και Ψ στην δυτική. Το σημερινό του όνομα J/Ψ, φέρει εμφανή τα σημεία του συμβιβασμού. Οι ιδιότητες αυτού του σωματιδίου δείχνουν ότι αποτελείται από ένα γοητευτικό κουάρκ και ένα γοητευτικό αντικουάρκ. Ο Glashow και οι επικεφαλείς των δυο ομάδων που ανακάλυψαν το σωματίδιο J/Ψ τιμήθηκαν με το βραβείο Νόμπελ.

Feynman και Ηλιόπουλος το 1980 στο Κολυμπάρι

Το 1974 ο Ηλιόπουλος μελέτησε τις ιδιότητες ενός νέου είδους συμμετρίας, που φαίνεται να είναι ένας απαραίτητος σταθμός στο δρόμο για την ενοποιημένη θεωρία. Εκτός από απόλυτος πρωταγωνιστής της γέννησης του Καθιερωμένου Προτύπου, έχει συμβάλει σε πολλές πτυχές της κβαντικής θεωρίας πεδίου, σε εφαρμογές της μη αντιμεταθετικής γεωμετρίας και της κβαντικής βαρύτητας. Τα τελευταία χρόνια ασχολείται με τα προβλήματα που συναντάμε στην πρoσπάθεια να συνδυάσουμε τις δύο μεγάλες ανακαλύψεις των αρχών του περασμένου αιώνα, την κβαντική θεωρία και την θεωρία της βαρύτητας.

Κατά τη διάρκεια της σταδιοδρομίας του, ο Ηλιόπουλος έχει λάβει πολλές διεθνείς διακρίσεις:

1978 Βραβείο Paul Langevin της Société Française de Physique.
1979 Μετάλλιο Matteucci της Accademia Nazionale dei XL.
1984 Μεγάλο Βραβείο Ricard της Société Française de Physique.
1986 Sakurai Prize της American Physical Society.
1999 Επίτιμος Διδάκτορας, Πανεπιστήμιο Κρήτης.
2002 Επίτιμος Διδάκτορας, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων.
2002 Επίτιμος Διδάκτορας, Πανεπιστήμιο Αθηνών.
2002 Αριστείο Μποδοσάκη.
2007 Μετάλλιο Dirac, του Abdus Salam International Centre for Theoretical Physics (Trieste).
Έχει επίσης ανακηρυχθεί μέλος της Γαλλικής Ακαδημίας Επιστημών (2002), και αντεπιστέλλον μέλος της Ακαδημίας Αθηνών (1980), καθώς και Επίτιμος Διδάκτωρ του Université de la Méditerranée στο Aix-Marseille το 1996 και των Πανεπιστημίων Κρήτης και Ιωαννίνων το 2002.

via JDM – https://www.ilmessaggero.it/italia/premi_feltrinelli_2023_turec_sahin-7377163.html