ALEXANDER JONES | 'Ενας φορητός κόσμος

 

Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης

ΕΝΑΣ ΦΟΡΗΤΟΣ ΚΟΣΜΟΣ Φέρνοντας στο φως τον Μηχανισμό των Αντικυθήρων, ένα επιστημονικό θαύμα του αρχαίου κόσμου 

Μετάφραση: Νικηφόρος Σταματάκης 

Επιστημονική επιμέλεια: Γιάννης Μπιτσάκης Η σημασία ορισμένων αρχαιολογικών ανακαλύψεων δεν γίνεται πάντοτε αντιληπτή από την πρώτη στιγμή. Αυτό ακριβώς συνέβη το 1901, όταν σφουγγαράδες ανέσυραν μια μάζα σκουριασμένου μπρούντζου από ένα ναυάγιο που βρισκόταν στον βυθό κοντά στην ακτή των Αντικυθήρων. Κανένας δεν μπορούσε να φανταστεί τότε ότι είχε μόλις ανακαλυφθεί ο αρχαιότερος αναλογικός υπολογιστής, ένας εκπληκτικός μηχανισμός που κάποτε προσομοίωνε τις κινήσεις των ουράνιων σωμάτων όπως τις είχαν συλλάβει οι αρχαίοι Έλληνες αστρονόμοι, και που έγινε γνωστός ως «ο Μηχανισμός των Αντικυθήρων». Εκτός από το χρονικό της απίθανης αυτής ανακάλυψης, ο συγγραφέας του ανά χείρας βιβλίου εξηγεί λεπτομερώς πώς λειτουργούσε ο Μηχανισμός, πώς κατασκευάστηκε και για ποιον σκοπό, αλλά και πώς κατέληξε στο πλοίο που ναυάγησε στις ελληνικές ακτές γύρω στο 60 π.Χ. Το κορυφαίο αυτό έργο της μηχανικής ήταν επίσης και μία από τις πρώτες φορητές συσκευές υποστήριξης της διδασκαλίας. Η τεχνογνωσία που ενσωμάτωνε είναι ό,τι πιο προηγμένο έχουν συναντήσει από την κλασική ιστορία οι σύγχρονοι μελετητές, ενώ εκπληκτικά είναι και τα όσα φανέρωσε για την ελληνορωμαϊκή αστρονομία και επιστημονική τεχνολογία καθώς και για τη θέση τους στην αρχαία ελληνική κοινωνία. Γραμμένο από έναν παγκοσμίου φήμης μελετητή του Μηχανισμού των Αντικυθήρων, το βιβλίο Ένας φορητός κόσμος θα συναρπάσει όλους τους αναγνώστες που ενδιαφέρονται για την αρχαία ιστορία, την αρχαιολογία και την ιστορία των επιστημών και της τεχνολογίας.

«Το έτος που ορίζεται από ηλιοστάσια και ισημερίες ονομάζεται "τροπικό έτος" (από την αρχαία ελληνική λέξη τροπή, που σημαίνει «στροφή ηλιοστασίων»), ενώ το έτος που ορίζεται από τη διέλευση του Ήλιου από τους αστέρες ονομάζεται "αστρικό έτος". Ωστόσο, στην πρώιμη ελληνική αστρονομία δεν θεωρούνταν ότι υπήρχε διαφορά μεταξύ των δύο. Έτσι, ο Ησίοδος τοποθετεί την πρώτη εσπερινή εμφάνιση του Αρκτούρου στις 60 ημέρες μετά το θερινό ηλιοστάσιο, ενώ και στα ιπποκρατικά κείμενα εμφανίζεται ένα σχήμα που προσδιορίζει τον αριθμό των ημερών ανάμεσα στα αστρικά φαινόμενα και στα ηλιοστάσια και τις ισημερίες. Η συμβατική δομή των παραπηγμάτων ήταν μια περαιτέρω επεξεργασία αυτής της αρχής, και ο Μηχανισμός, όπως έχουμε δει, λειτουργούσε σαν ένα αυτοματοποιημένο παράπηγμα όσον αφορά την απεικόνιση της κίνησης του Ήλιου.

Μέσω του συστήματος των οδοντωτών τροχών του, ο Μηχανισμός συνέδεε με σταθερούς λόγους τα ηλιακά έτη με τη διάρκεια του μέσου σεληνιακού μήνα και των διαφόρων πλανητικών περιοδικοτήτων, αλλά όχι με μεμονωμένες ημέρες· οποιαδήποτε πληροφορία σχετικά με το πόσες ημέρες θεωρητικά διαρκούσε το έτος την παίρνουμε μόνο μέσω

των κλιμάκων και των επιγραφών. Όταν ο δείκτης του Ήλιου ολοκληρώνει μια περιστροφή στην κλίμακα του ζωδιακού κύκλου, ολοκληρώνει επίσης μια περιστροφή στην κλίμακα του αιγυπτιακού ημερολογίου, η οποία διαιρείται σε 365 μέρη, που αντιστοιχούν σε 365 ημέρες.»

#Απόσπασμα από το βιβλίο «'Ενας φορητός κόσμος» του Alexander Jones.

Κεφάλαιο 5: Αστέρες, ήλιος και σελήνη