Οι αλληλεπιδρώντες γαλαξίες Arp 107
του Αλέξη Δεληβοριά, Διδάκτορα Φυσικής Ίδρυμα Ευγενίδου
Σε αυτή την εικόνα, που ελήφθη από το διαστημικό τηλεσκόπιο Hubble, βλέπουμε ένα φευγαλέο στιγμιότυπο από την μακραίωνη σύγκρουση δύο γαλαξιών, περίπου 465 εκατ. έτη φωτός μακριά μας.
Οι γαλαξιακές συγκρούσεις διαρκούν ακόμη και για εκατοντάδες εκατ. έτη, μέχρι να ολοκληρωθούν. Οι δύο γαλαξίες, δηλαδή, πλησιάζουν, απομακρύνονται και διέρχονται ο ένας μέσα από τον άλλο, ξανά και ξανά, σε ένα είδος γαλαξιακού «χορού», που στρεβλώνει όλο και πιο πολύ την σπειροειδή τους δομή, εξαιτίας της αμοιβαίας τους βαρύτητας. Εντέλει, συγχωνεύονται μεταξύ τους σε έναν γιγάντιο ελλειπτικό γαλαξία. Επειδή, όμως, το φυσικό μέγεθος των άστρων είναι απειροελάχιστο σε σχέση με τις τεράστιες αποστάσεις που τα χωρίζουν, τα άστρα του ενός γαλαξία «διέρχονται» ανάμεσα από τα άστρα του άλλου, γι’ αυτό και μεμονωμένες αστρικές συγκρούσεις, εάν συμβαίνουν, είναι εξαιρετικά σπάνιες. Δεν ισχύει, ωστόσο, το ίδιο και για τα γιγάντια νέφη αερίων και σκόνης που εμπεριέχουν, τα οποία έχουν πολύ μεγαλύτερες διαστάσεις και ως εκ τούτου συγκρούονται μεταξύ τους, δίνοντας το έναυσμα για μια εκρηκτική περίοδο αστρογένεσης στο εσωτερικό τους.
Ο μικρότερος, ελλειπτικός, γαλαξίας της εικόνας συνδέεται με τον μεγαλύτερο με μια αχνή «γέφυρα» αερίων και σκόνης. Ο μεγαλύτερος γαλαξίας (στα αριστερά της εικόνας) είναι ένας γαλαξίας τύπου Seyfert, ενεργοποιείται δηλαδή από την γιγάντια μαύρη τρύπα που φιλοξενεί στον πυρήνα του. Έλκοντας με το βαρυτικό της πεδίο τα αέρια και την σκόνη που την περιβάλλει, η μαύρη τρύπα σχηματίζει γύρω της έναν τεράστιο περιστρεφόμενο δίσκο αερίων και σκόνης, γνωστό ως δίσκο προσαύξησης. Καθώς τα υλικά του δίσκου στροβιλίζονται με όλο και μεγαλύτερη ταχύτητα, όλο και πλησιέστερα προς τον ορίζοντα γεγονότων της, υπερθερμαίνονται σε εκατομμύρια βαθμούς Κελσίου, εκλύοντας ακτινοβολία. Η ακτινοβολία, ωστόσο, που εκλύει ο ενεργός πυρήνας ενός γαλαξία Seyfert δεν επαρκεί ώστε να «επισκιάσει» την ακτινοβολία των άστρων του. Αυτό, άλλωστε, είναι εμφανές και στην εικόνα, καθώς οι στρεβλωμένες σπείρες του γαλαξία είναι εμφανείς.
Υπάρχει, ωστόσο, και ένα άλλο είδος ενεργού γαλαξιακού πυρήνα, τα επονομαζόμενα κβάζαρ, η εκτυφλωτική φωτεινότητα των οποίων υπερβαίνει κατά πολύ την φωτεινότητα ενός «κοινού» γαλαξία, καθώς ο πυρήνας τους εκπέμπει τεράστιες ποσότητες ενέργειας, ασύγκριτα μεγαλύτερης από αυτήν που θα μπορούσε να δικαιολογήσει ο αριθμός των άστρων που περιέχει.
Οι γαλαξίες Seyfert και τα κβάζαρ, δηλαδή, δεν είναι παρά οι ηπιότερες και βιαιότερες εκφάνσεις του ίδιου φαινομένου. Επειδή, όμως, τα κβάζαρ εμπεριέχουν πολύ μεγαλύτερες μαύρες τρύπες στον πυρήνα τους, εκλύουν την ενέργεια εκατοντάδων γαλαξιών, γι’ αυτό και η ακτινοβολία τους είναι τόσο εκτυφλωτικά φωτεινή, ώστε πρακτικά είναι αδύνατο να παρατηρήσουμε τους γαλαξίες που τα φιλοξενούν.
Credit: ESA/Hubble & NASA, J. Dalcanton
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου