Εκπαιδευτικές τάσεις του 2018. Σχόλια και προβληματισμοί.

Με την τεχνολογικές εξελίξεις να καλπάζουν, το 2018 προβλέπεται να είναι μια από τις πιο συναρπαστικές χρονιές στον τομέα της εκπαίδευσης. Ο βασικός λόγος είναι το ότι πολλές από τις αναδυόμενες τεχνολογίες που μπολιάζουν την εκπαιδευτική διαδικασία και την εμπλουτίζουν με αναμφισβήτητο τρόπο, είναι αμφιλεγόμενες και προκαλούν συζητήσεις και προβληματισμούς.
Ας δούμε όμως τις διεθνείς τάσεις του 2018 και ας τις μελετήσουμε με την οπτική της ελληνικής εκπαιδευτικής πραγματικότητας:

1. Mobile Learning 

Πρόκειται για την πιο ισχυρή τάση στον εκπαιδευτικό χώρο, καθώς αφενός το σύνολο των εφήβων παγκοσμίως είναι πλήρως εξοικειωμένο με τη χρήση των κινητών και αφετέρου η τεχνολογία αυτή βοηθάει μαθητές και σπουδαστές να επιδιώξουν τους ακαδημαϊκούς τους στόχους, πέρα από γεωγραφικά ή κοινωνικοοικονομικά όρια. Από την άλλη πλευρά ωστόσο, η χρήση των κινητών ενοχοποιείται για ψηφιακή εξάρτηση, αλλά και για πιθανή επιβάρυνση της υγείας των χρηστών λόγω ακτινοβολιών.
Αποτέλεσμα όλων των παραπάνω είναι το γεγονός ότι πολλές χώρες νομοθετούν διαμετρικά αντίθετες διατάξεις μεταξύ τους, σχετικά με την ένταξη ή μη των φορητών ψηφιακών συσκευών στη διδακτική διαδικασία. Όσον αφορά στην Ελλάδα, το γερασμένο εκπαιδευτικό προσωπικό, χωρίς καμία επίσημη επιμόρφωση αφού η τεχνολογία είναι παράνομη, είναι δύσκολο να αντιμετωπίσει τη νέα πραγματικότητα. Οι "ψηφιακοί μετανάστες" εκπαιδευτικοί αδυνατούν τόσο να εντοπίσουν παραβατικές συμπεριφορές των "ψηφιακά ιθαγενών" και έμπειρων στις νέες τεχνολογίες μαθητών, όσο και να εντάξουν τη νέα αυτή τεχνολογία στη μαθησιακή διαδικασία.
Η μόνη χώρα που φαίνεται να αντιμετωπίζει πολύ απλά το θέμα είναι οι Η.Π.Α. που ακολουθεί ένα πολύ απλό διάγραμμα ροής: Mobile Learning -> Είναι απαραίτητο στην αγορά εργασίας; -> Ναι -> Υιοθετείται από το εκπαιδευτικό σύστημα.

2. Τεχνολογία Cloud

Η εποχή όπου μας απασχολούσε η χωρητικότητα του σκληρού μας δίσκου έχει περάσει ανεπιστρεπτί. Οι μαθητές μπορούν να αποθηκεύουν και να διαμοιράζουν υλικό στο cloud, κάπου αλλού δηλαδή εκτός του υπολογιστή τους. Οι εκπαιδευτικοί μπορούν επίσης να διαμοιράζουν εκπαιδευτικό υλικό, να το αρχειοθετούν με τον τρόπο που επιθυμούν, αλλά και να το μελετούν και να το επεξεργάζονται.
Ωστόσο, η ευκολία με την οποία στη χώρα μας τόσο οι έφηβοι όσο και οι ενήλικες διαμοιράζουν, κοινοποιούν και δημοσιοποιούν υλικό δείχνει πλήρη άγνοια κινδύνoυ, όσον αφορά σε θέματα προσωπικών δεδομένων. Η κατάσταση θυμίζει εικόνες από ένα ντοκιμαντέρ του National Geographic, όπου ένα νεαρό πιθηκάκι παίζει αμέριμνο με έναν ακίνητο πύθωνα, μόνο για λίγα λεπτά, ώσπου τελικά ο πύθωνας τελικά το σφιχταγκαλίαζει και το καταβροχθίζει.

3. Μachine Learning και Τεχνητή Νοημοσύνη

Οι τεχνολογίες αυτές μπορούν να υποστηρίξουν εξαιρετικά αποτελεσματικά τη διαφοροποιημένη μάθηση, με τον ίδιο περίπου τρόπο που η ενσωμάτωσή τους στις μηχανές αναζήτησης τις επιτρέπουν να ανιχνεύουν τα ενδιαφέροντα των χρηστών τους και να τους επιστρέφουν τα πιο ταιριαστά στην αναζήτησή τους αποτελέσματα. Κάθε μαθητής ή σπουδαστής έχει μια διαφορετική ταχύτητα εκμάθησης, ένα προσωπικό στυλ μάθησης, αλλά και τα δικά του ενδιαφέροντα και προβληματισμούς. Οι εφαρμογές Τεχνητής Νοημοσύνης μπορούν να στηρίξουν τους εκπαιδευτικούς οργανισμούς, ώστε να σκιαγραφήσουν ένα εξατομικευμένο μονοπάτι μάθησης για κάθε μαθητή ή σπουδαστή, βασισμένο στην προσωπική του πρόοδο. Η διαδικασία αυτή έρχεται σε αντιδιαστολή με το κλασικό μοντέλο διδασκαλίας του ίδιου περιεχομένου σε όλους τους μαθητές της τάξης ταυτόχρονα.
Στην Ελλάδα, οι εφαρμογές αυτών των τεχνολογιών είναι εντελώς άγνωστες, αν και έχουν ξεκινήσει κάποιες σημαντικές αλλά ελάχιστες πρωτοβουλίες προς την κατεύθυνση αυτή. Αν και το πεδίο είναι δυναμικό και πολλά υποσχόμενο, υπάρχει ο φόβος της πλήρους οικειοποίησής του από μεγάλους οργανισμούς που διαθέτουν την σχετική τεχνογνωσία και μπορούν να παράγουν προϊόντα που είναι πολύ ποιοτικότερα από τα αντίστοιχα που μπορούν αν παράγουν ιδιώτες εκπαιδευτικοί.

4. Big Data

Ας σκεφτούμε πόσο απλή είναι η αξιολόγηση ενός μαθητή Γ' Λυκείου στις Πανελλαδικές εξετάσεις: Τα συνολικά του μόρια προκύπτουν αποκλειστικά από τους βαθμούς των γραπτών του. Η αντίστοιχη διαδικασία για την αξιολόγηση των μαθητών Γυμνασίου ή Λυκείου είναι οπωσδήποτε πιο περίπλοκη, αλλά... όσο υπάρχουν διαγωνίσματα και τεστ, η διαδικασία της αξιολόγησης παραμένει σχετικά εύκολη για τους εκπαιδευτικούς. Ας φανταστούμε τώρα πόσο απαιτητική θα ήταν μια συστηματική, περιγραφική αξιολόγηση των μαθητών αυτών: Για κάτι τέτοιο, απαιτούνται πολλά δεδομένα, συστηματικά καταχωρημένα, με διαφορετικούς συντελεστές βαρύτητας το καθένα από αυτά. Ο όγκος της πληροφορίας και η επεξεργασία της, μας δίνουν τα... Big data.
Τα Big data επιτρέπουν τους εκπαιδευτικούς να αναλύουν μεγάλα σύνολα δεδομένων και να ανακαλύπτουν πρότυπα συμπεριφορών και τάσεις, με βάση τα οποία μπορούν να προσαρμόζουν την εκπαιδευτική διαδικασία στις ανάγκες του κάθε μαθητή ξεχωριστά.
Ωστόσο, η διαδικασία είναι πολυσύνθετη, απαιτεί χρόνο και μπορεί να επιβαρύνει σημαντικά τους εκπαιδευτικούς. Ο προβληματισμός επικεντρώνεται στο αν θα ήταν ίσως προτιμότερο οι εκπαιδευτικοί να αφιερώνουν το χρόνο αυτό στα διδακτικά τους καθήκοντα και στην προετοιμασία τους.

5. Παιχνιδοποίηση

Δεν πρόκειται για κάτι νέο, αν σκεφτεί κανείς ότι είναι κοινώς αποδεκτά εδώ και αιώνες τα προτερήματα του παιχνιδιού στον τομέα της μάθησης. Ωστόσο, τώρα αναφερόμαστε σε ψηφιακά παιχνίδια, εικονικούς κόσμους και "επαυξημένες" πραγματικότητες. Για ακόμη μια φορά το πρόβλημα είναι ένα: Ποιοι μπορούν να σχεδιάζουν και να αποφασίζουν το περιεχόμενο ενός πραγματικά ελκυστικού για τους ψηφιακά έμπειρους και απαιτητικούς μαθητές; Μπορεί ένας δάσκαλος να σχεδιάσει, να αναλύσει και τελικά να υλοποιήσει ένα ψηφιακό παιχνίδι που να απευθύνεται αποκλειστικά στους μαθητές τους και στις ιδιαιτερότητές τους; Ή μήπως τελικά θα αρκεστεί αυτός ο δάσκαλος σε μια ξενόγλωσση εφαρμογή, κατασκευασμένη από κάποιον μεγάλο εκπαιδευτικό οργανισμό ή μια εταιρία;

Μπορούν να αντεπεξέλθουν οι εκπαιδευτικοί;

Η πιθανή αντίδραση ενός μέσου Έλληνα εκπαιδευτικού που θα διαβάσει τις παραπάνω αναφορές στις νέες τάσεις της εκπαίδευσης, θα είναι να αναρωτηθεί αν μπορεί να ανταπεξέλθει στις απαιτήσεις τους. Η απάντηση είναι δυστυχώς αρνητική για δύο λόγους:
Α. Η επιμόρφωση και η ειλικρινής, πρακτική στήριξη από μέρους της πολιτείας προς τους εκπαιδευτικούς σχετικά με την ένταξη των νέων τάσεων στη διδακτική διαδικασία είναι απολύτως ανύπαρκτες.
Β. Ελάχιστοι εκπαιδευτικοί, κυρίως θετικού προσανατολισμού, έχουν τη δυνατότητα να αναπτύσσουν κώδικα ή να κατασκευάζουν τις δικές τους εφαρμογές και ψηφιακά παιχνίδια. Ακόμη κι αν καταφέρουν κάτι τέτοιο, το αποτέλεσμα γενικά θα είναι πολύ κατώτερο ποιοτικά σε σχέση με αντίστοιχες εφαρμογές που παράγονται από μεγάλους οργανισμούς.

Μία κάποια λύση 

Η μόνη εφικτή λύση για όσους εκπαιδευτικούς δεν θέλουν να βρεθούν στο περιθώριο των εξελίξεων είναι μία: η αυτοεπιμόρφωσή τους μέσω της συμμετοχής τους σε σχετικά συνέδρια και ημερίδες. Ακόμη πιο αποτελεσματική φαίνεται να είναι η ενεργή ανάμιξή τους σε σχετικές δράσεις συνεργασίας με εκπαιδευτικούς διαφορετικών ειδικοτήτων και μαθητές διαφορετικών τύπων σχολικών μονάδων. Θα ήταν εξαιρετικά αποτελεσματική, για παράδειγμα, η συνεργασία ενός φιλολόγου και του τμήματός του σε κάποιο γυμνάσιο, με ένα αντίστοιχο τμήμα πληροφορικής ενός ΕΠΑΛ για την ανάπτυξη μιας εφαρμογής Mobile Learning για τη διδασκαλία ενός φιλολογικού μαθήματος.

Πηγή; Μανόλης Κουσλόγλου