Δ. Σιμόπουλος: Η Ματωμένη Σελήνη του Ιουλίου

του Διονύση Π. Σιμόπουλου: Επίτιμου διευθυντή Ευγενιδείου Πλανηταρίου

Προς τα τέλη του μήνα, το βράδυ της 27-28 Ιουλίου, θα έχουμε την ευκαιρία να παρατηρήσουμε την πιο μεγάλη ολική έκλειψη της Σελήνης του 21ου αιώνα με διάρκεια μία ώρα και 43 λεπτά, ενώ η μερική φάση της θα υπερβεί τις δύο ώρες, αν και το όλο φαινόμενο (από την αρχή μέχρι το τέλος του) θα διαρκέσει 6 ώρες και 14 λεπτά. Κι όμως η ολική αυτή έκλειψη δεν θα είναι το μοναδικό φαινόμενο που θα στολίσει εκείνο το βράδυ τον νυχτερινό ουρανό, γιατί εκεί κοντά στη «ματωμένη» Σελήνη θα λαμπυρίζει και ο κοκκινωπός πλανήτης Άρης ο οποίος στο τέλος του μήνα θα βρίσκεται σε απόσταση 57,6 εκατομμυρίων χλμ., στην πλησιέστερη δηλαδή απόστασή του από τη Γη τα τελευταία πέντε χρόνια, ενώ θα πρέπει να περιμένουμε μέχρι το 2035 για να ξαναβρεθούμε τόσο κοντά στον κόκκινο πλανήτη.
Οπότε ετοιμαστείτε κατάλληλα, αφού λιγότερο από μία ώρα μετά τη δύση του Ήλιου στα ανατολικά του ορίζοντα η Σελήνη θα αρχίσει να μπαίνει στην παρασκιά που αφήνει πίσω της στο διάστημα η Γη μας, κι έτσι ένα από τα ομορφότερα ουράνια φαινόμενα θ’ αρχίσει να είναι άμεσα εμφανές στους επίγειους παρατηρητές. Αν και όχι τόσο θεαματική όσο μία ολική Ηλιακή Έκλειψη εν τούτοις το θέαμα μιας ολικής έκλειψης της Σελήνης είναι κι αυτό ένα από τα υπέροχα θεάματα που προσφέρει ο ουρανός. Γιατί στη διάρκεια που η Σελήνη βρίσκεται πλήρως στη σκιά της Γης η αντανάκλαση του Ηλιακού φωτός πάνω στον πλανήτη μας φτάνει στη Σελήνη και την «χρωματίζει» με μια παράξενη κεραμιδί απόχρωση που κάνει τον δορυφόρο μας να φαίνεται σαν «ματωμένος».

Η έναρξη του φαινομένου για την χώρα μας θ’ αρχίσει στις 20:14:47 όταν η Σελήνη θα βρίσκεται κάτω από τον ορίζοντά μας, ενώ στις 21:24:27 θα ξεκινήσει η μερική φάση της έκλειψης. Στις 22:30:15 θα αρχίσει η ολική φάση της έκλειψης όταν η Σελήνη θα βρίσκεται ολόκληρη στην κυρίως σκιά της Γης, ενώ η μέγιστη έκλειψη θα φτάσει μια ώρα σχεδόν αργότερα, στις 23:21:44, ενώ το τέλος της ολικής έκλειψης θα συμβεί λίγο μετά τα μεσάνυχτα, στις 00:13:11. Το όλο φαινόμενο θα αρχίσει να φθίνει στη 01:19:00 της 28ης Ιουλίου και θα τελειώσει στις 02:28:38.
Στη διάρκεια μιας έκλειψης έχουμε τρεις συνολικά πρωταγωνιστές: τον Ήλιο, τη Σελήνη και τη Γη. Για να συμβεί όμως μία έκλειψη χρειάζεται τα τρία αυτά σώματα να βρίσκονται σε ευθεία γραμμή. Έτσι παρ’ όλο που η Σελήνη περιφέρεται γύρω από τη Γη μία σχεδόν φορά το μήνα, δεν έχουμε εκλείψεις κάθε μήνα. Για να κατανοήσουμε γιατί συμβαίνει κάτι τέτοιο ας υποθέσουμε ότι μία ευθεία γραμμή περνάει από το κέντρο του Ήλιου και της Γης και εκτείνεται στην άλλη της πλευρά.
Αν η Σελήνη στη διαδρομή της γύρω από τη Γη περνούσε ακριβώς πάνω στη γραμμή θα είχαμε εκλείψεις κάθε μήνα και ηλιακές και σεληνιακές. Η Σελήνη όμως δεν ταξιδεύει με αυτό τον τρόπο, αλλά αντίθετα, στην περιφορά της γύρω από την Γη, περνάει είτε πιο πάνω, είτε πιο κάτω από την υποθετική αυτή γραμμή. Όταν τα τρία αυτά σώματα δε βρίσκονται στην ίδια ευθεία, οι σκιές και της Γης και της Σελήνης χάνονται στο διάστημα και δε γίνονται εκλείψεις.

Στις σεληνιακές εκλείψεις διακρίνει κανείς εύκολα το σχήμα της σκιάς της Γης πάνω στη Σελήνη γεγονός που φανέρωσε στους αρχαίους έλληνες φιλοσόφους το σφαιρικό σχήμα του πλανήτη μας. Ας σημειώσουμε επίσης ότι μια έκλειψη Σελήνης συμβαίνει μόνο κατά τη διάρκεια της Πανσελήνου και μόνον όταν η Σελήνη τύχει να περάσει μέσα από τη σκιά που ρίχνει η Γη στο διάστημα, αφού οι Σεληνιακές εκλείψεις συμβαίνουν όταν ο δορυφόρος μας, στην τροχιά του γύρω από την Γη, μπαίνει στην περιοχή της γήινης σκιάς.
Για να διασχίσει τη σκοτεινή αυτή περιοχή χρειάζεται δύο σχεδόν ώρες, αφού διανύσει 10.000 περίπου χιλιόμετρα. Αντίθετα στις Ηλιακές εκλείψεις η Σελήνη καλύπτει τον φωτεινό δίσκο του Ήλιου ρίχνοντας την σκιά της πάνω σε έναν μικρό διάδρομο της Γης μας.
Το 1878 δημοσιεύτηκε ο περίφημος «Κανόνας των Εκλείψεων» του Τ. Ρ. Οπόλζερ ο οποίος υπολόγισε τις ημερομηνίες των εκλείψεων και των διαδρομών 8.000 ηλιακών και 5.200 σεληνιακών εκλείψεων που περιλαμβάνονται μεταξύ των ετών 1207 π.Χ. και 2161 μ.Χ. Με βάση τους υπολογισμούς αυτούς ο μεγαλύτερος αριθμός σεληνιακών και ηλιακών εκλείψεων που μπορεί να παρατηρηθούν στη διάρκεια ενός χρόνου είναι 7 (όπως έγινε το 1935 με 5 ηλιακές και 2 σεληνιακές και το 1982 με 4 ηλιακές και 3 σεληνιακές) και ο μικρότερος 2, οπότε και οι δύο θα είναι οπωσδήποτε ηλιακές όπως έγινε το 1984.
Και παρ’ όλο που συνήθως οι σεληνιακές εκλείψεις ακολουθούν ή προηγούνται κατά 15 περίπου ημέρες τις ηλιακές εκλείψεις, εν τούτοις οι ηλιακές εκλείψεις είναι πολύ πιο συχνές από τις σεληνιακές. Ο μεγαλύτερος αριθμός σεληνιακών εκλείψεων στη διάρκεια ενός ημερολογιακού έτους δεν υπερβαίνει τις τρεις (όπως έγινε το 1917 και το 1982). Αντίθετα ο μέγιστος αριθμός των ηλιακών εκλείψεων μπορεί να φτάσει τους πέντε όπως έγινε το 1934.

              

πηγή: http://poplike.gr