Κριτική των θεμάτων της Α' Φάσης του Πανελλήνιου Διαγωνισμού Δημοτικού της ΕΕΦ
του Μανόλη Κουσλόγλου
Όσον αφορά στα θέματα της ΣΤ' Δημοτικού, αυτά είναι διατυπωμένα με σαφήνεια, πλην κάποιων ενστάσεων που αφορούν σε συνολικά 1,25 μονάδες (από τις 10). Διόλου άσχημα ωστόσο, αν θυμηθούμε, ότι πριν από δύο χρόνια, το 2017, το σύνολο των θεμάτων της ΣΤ' Δημοτικού, ολόκληρα ή μέρος τους, χαρακτηρίζονταν από μεγάλη ασάφεια, σε βαθμό που να είναι αδύνατο να ελεγχθεί η επιστημονική εγκυρότητα των επιλογών των διαγωνισθέντων μικρών μαθητών. (Λεπτομέρειες ΕΔΩ). Από την άλλη πλευρά ωστόσο, τα θέματα της Ε' Δημοτικού περιλαμβάνουν αρκετές ασάφειες ή ελλιπείς διατυπώσεις, που αφορούν στις 2,5 περίπου μονάδες από τις συνολικά 10. Πιο αναλυτικά:
Ε' τάξηΘΕΜΑ 2ο (4*0,25 μονάδες) Να γράψετε δίπλα σε κάθε μία από τις παρακάτω προτάσεις το όνομα των σωματιδίων του ατόμου, στα οποία αναφέρεται κάθε πρόταση.
α. Κινούνται γύρω από τον πυρήνα του ατόμου: Ηλεκτρόνια
β. Έχουν θετικό ηλεκτρικό φορτίο: Πρωτόνια
γ. Δεν έχουν ηλεκτρικό φορτίο (είναι ηλεκτρικά ουδέτερα): Νετρόνια
δ. Σωματίδια ίσου αριθμού με αυτόν των σωματιδίων της πρότασης α: Πρωτόνια
ΣΧΟΛΙΟ: Θα ήταν προτιμότερο να αναφέρεται στα σωματίδια ενός ηλεκτρικά ουδέτερου ατόμου, ώστε η πρόταση δ. να αφορά πράγματι στα Πρωτόνια. Ωστόσο, με δεδομένο ότι ένα ηλεκτρικά φορτισμένο άτομο χαρακτηρίζεται ως ιόν, δεν φαίνεται να υπάρχει τελικά κάποιο ουσιαστικό πρόβλημα στη διατύπωση
ΘΕΜΑ 3ο Α (0,5 μονάδα) Να επιλέξετε την σωστή απάντηση:
Παίρνουμε τρία γυάλινα κυλινδρικά ποτήρια στα οποία ρίχνουμε ίση ποσότητα νερού διαφορετικής θερμοκρασίας.
Το ποτήρι Α περιέχει νερό θερμοκρασίας 25οC.
Το ποτήρι Β, που έχει το ίδιο άνοιγμα με το ποτήρι Α, περιέχει νερό θερμοκρασίας 78οC.
Το ποτήρι Γ έχει μεγαλύτερο άνοιγμα από τα ποτήρια Α και Β και περιέχει νερό θερμοκρασίας 78οC.
Το νερό θα εξατμιστεί πιο γρήγορα:
α. από το ποτήρι Α.
β. από το ποτήρι Β και το ποτήρι Γ.
γ. από το ποτήρι Β.
δ. από το ποτήρι Γ (Σωστή προτεινόμενη από την ΕΕΦ).
ΣΧΟΛΙΟ: Η σωστή απάντηση είναι: "Δεν γνωρίζουμε". Θα έπρεπε να διατυπωθεί σαφώς στην ερώτηση ότι τα τρία ποτήρια βρίσκονται σε ίδια περιβάλλοντα (θερμοκρασία, πίεση, υγρασία).
ΘΕΜΑ 3ο Γ (0,5 μονάδα) Να επιλέξετε την σωστή απάντηση:
Όταν ρίχνουμε αλάτι σε παγάκια που τα έχουμε βάλει σε ένα μπολ, αυτά θα λιώσουν σε θερμοκρασία:
α. 0°C.
β. μικρότερη από τους 0°C. (Σωστή προτεινόμενη από την ΕΕΦ).
γ. μεγαλύτερη από τους 0°C.
ΣΧΟΛΙΟ: Η σωστή απάντηση είναι: Τα παγάκια θα λιώσουν σε ΟΛΕΣ τις παραπάνω θερμοκρασίες.
Αυτό που συμβαίνει όταν ρίχνουμε αλάτι σε παγάκια δεν είναι ακριβώς το ίδιο με ότι συμβαίνει όταν ρίχνουμε αλάτι στο δρόμο σε καιρό χιονιά. Πιο συγκεκριμένα, όταν ρίχνουμε αλάτι πάνω σε παγάκι, αυτό λιώνει πράγματι σε θερμοκρασία μικρότερη του μηδενός. Ωστόσο, ταυτόχρονα απορροφάται ενέργεια από το περιβάλλον, με αποτέλεσμα να πέφτει πολύ η θερμοκρασία του νερού στην περιοχή αυτή και να έχουμε ανασύσταση του πάγου. Με λίγα λόγια, το παγάκι λιώνει και ξαναπαγώνει.
Το πρόβλημα ωστόσο της διατύπωσης του ερωτήματος δεν βρίσκεται εκεί. Η αλήθεια είναι ότι ρίχνοντας αλάτι στα παγάκια και με δεδομένο ότι αυτό δεν θα διανεμηθεί εξίσου στην ίδια ποσότητα, αλλά και σε όλα τα σημεία από τα παγάκια, αυτά θα λιώσουν σε διαφορετικές θερμοκρασίες: Άλλα μέρη από τα παγάκια σε θερμοκρασίες άνω του μηδενός και άλλα σε θερμοκρασίες κάτω του μηδενός. Τέλος, εννοείται ότι τα παγάκια θα λιώσουν και σε θερμοκρασία ίση με το μηδέν.
ΘΕΜΑ 4ο Α (0,5 μονάδα) Να επιλέξετε την σωστή απάντηση:
Ο Γιώργος και η Μαρία τοποθέτησαν σε δύο όμοια ογκομετρικά δοχεία 10 mL νερό βρύσης και 100 mL λάδι. Στη συνέχεια, τα δύο παιδιά θέλησαν να συγκρίνουν την πυκνότητα των υγρών στα δύο δοχεία, πραγματοποιώντας μόνο μία μέτρηση. Συζητώντας μεταξύ τους αποφάσισαν ότι:
α. η πυκνότητα των υγρών στα δύο δοχεία είναι ίση.
β. το νερό έχει μεγαλύτερη πυκνότητα από το λάδι γιατί έχει μικρότερο όγκο.
γ. το λάδι έχει μεγαλύτερη πυκνότητα από το νερό γιατί έχει μεγαλύτερο όγκο.
δ. τα στοιχεία που έχουν δεν επαρκούν για να συγκρίνουν την πυκνότητα των δύο υγρών. (Σωστή προτεινόμενη από την ΕΕΦ).
ΣΧΟΛΙΟ: Όταν αναφέρεται στο ερώτημα, ότι τα παιδιά πραγματοποιούν μία μόνο μέτρηση, τι αντιλαμβάνεται ένα παιδί Δημοτικού; Ότι αυτή η μέτρηση αφορά στον όγκο των υγρών, που έχει γίνει ήδη στα ογκομετρικά δοχεία ή στη μέτρηση ενός επιπλέον φυσικού μεγέθους (της μάζας, για παράδειγμα, ώστε με μια διαίρεση να βρεθεί η πυκνότητα); Το ερώτημα δεν είναι σαφώς διατυπωμένο, καθώς θα ήταν προτιμότερο να αναφέρεται ότι "Ο Γιώργος μέτρησε μια ποσότητα νερού βρύσης στον ογκομετρικό του σωλήνα, βρίσκοντας ότι έχει όγκο 10 ml, ενώ η Μαρία μέτρησε ποσότητα λαδιού στο δικό της σωλήνα και βρήκε τον όγκο του 100 ml. Στη συνέχεια..."
ΘΕΜΑ 5ο Α (1 μονάδα) Να επιλέξετε την σωστή απάντηση:
Ο Μίλτος Τεντόγλου είναι ο πρωταθλητής Ευρώπης κλειστού στίβου στο άλμα εις μήκος, με νικητήριο άλμα στα 8,38 μέτρα. Οι μετατροπές ενέργειας που πραγματοποιήθηκαν στην διάρκεια του άλματος που του χάρισε την νίκη, με την σειρά που πραγματοποιήθηκαν είναι:
α. δυναμική, κινητική, χημική, θερμική,κινητική
β. κινητική, δυναμική, χημική, κινητική, θερμική
γ. χημική, δυναμική, κινητική, θερμική, κινητική
δ. χημική, κινητική, δυναμική, κινητική, θερμική (Σωστή προτεινόμενη από την ΕΕΦ).
ΣΧΟΛΙΟ: Η σωστή απάντηση είναι: Κανένα από τα παραπάνω. Κατά τη διάρκεια της προσπάθειας του Μίλτου Τέντογλου πραγματοποιείται συνεχώς μετατροπή της χημικής ενέργειας σε άλλες μορφές και όχι μόνο στην εκκίνηση της προσπάθειάς του. Επιπλέον, καθ' όλη τη διάρκεια του τελικού άλματός του, ο αθλητής διαθέτει τόσο δυναμική όσο και κινητική ενέργεια.
ΣΤ' ΤΑΞΗΘΕΜΑ 1ο Α (0,5 μονάδα) Να επιλέξετε την σωστή απάντηση:
Η Ελένη, κάθε πρωί, πριν φύγει για το σχολείο της, πίνει την ζεστή σοκολάτα της. Όταν θελήσει να την ανακατέψει, για να μην «καεί» το χέρι της, ποιο από τα κουταλάκια θα αποφύγει να χρησιμοποιήσει:
α. μεταλλικό κουταλάκι με πλαστική λαβή
β. μεταλλικό κουταλάκι (Σωστή προτεινόμενη από την ΕΕΦ)
γ. ξύλινο κουταλάκι
ΣΧΟΛΙΟ: Η σωστή απάντηση είναι: Δεν χρειάζεται να αποφύγει κανένα κουταλάκι. Όπως είναι γνωστό, τα κουταλάκια του σπιτιού είναι μεταλλικά και όχι ξύλινα. Κανείς δεν μπορεί να κάψει το χέρι του από μία "ζεστή" σοκολάτα. Πολύ περισσότερο όταν ένα μεταλλικό κουταλάκι, που είναι καλός αγωγός της θερμότητας, απορροφάει μεν μέρος της θερμότητας από τη ζεστή σοκολάτα, αλλά ταυτόχρονα διαχέει τη θερμότητα στο εξωτερικό περιβάλλον και ψύχεται.
Θα ήταν προτιμότερο να διατυπωθεί αλλιώς το θέμα, δίνοντας ένα άλλο παράδειγμα, όπου πράγματι ένα μεταλλικό μαγειρικό σκεύος μπορεί να κάψει το χέρι, όταν έρχεται σε επαφή με καυτό (και όχι απλά "ζεστό") υγρό.
ΘΕΜΑ 1ο Β. (0,5 μονάδα) Να επιλέξετε την σωστή απάντηση:
Ο Γιάννης, η Δέσποινα και ο Θανάσης ετοιμάζονται να πάνε βόλτα με τα ποδήλατα και σκέφτηκαν πριν ξεκινήσουν... να το ρίξουν στην Φυσική!
α. Ο Θανάσης τα έβαλε με την τριβή ανάμεσα στο ποδήλατο και το έδαφος, που εμποδίζει την κίνηση του ποδηλάτου και θα τον κουράσει στην διαδρομή.
β. Η Δέσποινα δεν ανησυχεί για την τριβή, γιατί θεωρεί ότι δεν παίζει κανέναν ρόλο στην κίνηση του ποδηλάτου.
γ. Ο Γιάννης διαφωνεί και με τους δύο και πιστεύει πως η τριβή βοηθά την κίνηση του ποδηλάτου.(Σωστή προτεινόμενη από την ΕΕΦ)
ΣΧΟΛΙΟ: Η Τριβή ανάμεσα στις ρόδες και το έδαφος (και όχι γενικώς η Τριβή), όχι απλώς "βοηθά", αλλά είναι ο λόγος της κίνησης του ποδηλάτου. Αντίθετα, οι υπόλοιπες τριβές που εμφανίζονται ανάμεσα στα εξαρτήματα του ποδηλάτου ή λόγω της αντίστασης του αέρα, προβάλλουν αντίσταση στην κίνηση. Θα έπρεπε λοιπόν, η πρόταση γ. να διατυπωθεί πιο σωστά ως εξής: "Ο Γιάννης διαφωνεί και με τους δύο και πιστεύει πως η τριβή ανάμεσα στο ποδήλατο και το έδαφος βοηθά την κίνηση του ποδηλάτου", όπως διατυπώθηκε η πρόταση α.
ΘΕΜΑ 8ο β (0,25 μονάδα) Να χαρακτηρίσετε τις παρακάτω προτάσεις ως σωστές (Σ) ή λανθασμένες (Λ).
Κατά την μετάδοση θερμότητας με αγωγή, θερμά μόρια μεταφέρονται από το θερμότερο προς το ψυχρότερο σώμα. Λ (προτεινόμενη επιλογή από την ΕΕΦ)
ΣΧΟΛΙΟ: Τι άραγε είναι τα "θερμά μόρια"; Προφανώς, δεν υπάρχει τέτοια έννοια και γι' αυτό και η πρόταση θεωρείται λανθασμένη. Ωστόσο, είναι παιδαγωγικά ορθό να ζητείται από μικρούς μαθητές να διατυπώσουν άποψη περί της ορθότητας μια πρότασης που περιέχει μια ανύπαρκτη έννοια; Η συγκεκριμένη πρόταση, αποτελεί μάλλον παράδειγμα προς αποφυγή για όλους τους συναδέλφους.
Συνοψίζοντας, η μεγάλη πλειοψηφία των θεμάτων της ΣΤ' Δημοτικού δεν παρουσιάζουν κάποιο πρόβλημα ή ασάφεια, αν και κάποιες διατυπώσεις θα ήταν καλό να είναι διαφορετικές. Όσον αφορά στα θέματα της Ε' Δημοτικού, υπάρχουν αρκετές ασάφειες που κρίνουν μεγάλο ποσοστό της βαθμολόγησης των μικρών μαθητών. Αν και στην πλειοψηφία τους οι ασάφειες αυτές αφορούν σε λεπτομέρειες, καλό θα ήταν να υπάρχει μεγαλύτερη προσοχή σε διατυπώσεις που αφορούν θέματα πανελλήνιων διαγωνισμών.
Τα θέματα Ε' Δημοτικού και οι απαντήσεις τους είναι προσβάσιμα ΕΔΩ
Τα θέματα ΣΤ' Δημοτικού και οι απαντήσεις τους είναι προβάσιμα ΕΔΩ
Μανόλης Κουσλόγλου
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου