Πόση Φυσική χωράει σ ένα στρατόπεδο συγκέντρωσης;

του Γιώργου Φασουλόπουλου από το Υλικονετ

η περίπτωση του στρατοπέδου Ρούλεμπεν, στη Γερμανία του Α’ Παγκόσμιου Πόλεμου

ο θυρεός του παραπέμπει χωρίς περιστροφές στην αυστηρή επιβίωση:

η λατινογενής προτροπή «όσο ζω, ελπίζω» με τα αγαθά επιβίωσης στο στρατόπεδο, δηλαδή τη σούπα, το ψωμί, τα γερμανικά λουκάνικα και την υπόδηση που προστατεύονται ή μήπως επιβουλεύονται από δυο αρουραίους, με την τραγιάσκα στην κορυφή, τοποθετημένη αυστηρά – χωρίς τσαλίμια

με την κήρυξη του Α’ Παγκόσμιου Πόλεμου οι εμπόλεμοι έλαβαν μέτρα προστασίας ενάντια στην κατασκοπεία του εχθρού, με πρώτους ύποπτους τους πολίτες των εμπολέμων, εκείνους που βρέθηκαν λάθος περίοδο στη λάθος πλευρά

κοντά στο Βερολίνο, το ιπποδρόμιο Ρούλεμπεν …

… μετασχηματίστηκε σε χώρο συγκέντρωσης των «ύποπτων» αγγλοσαξόνων



εργαστήριο Φυσικής στον στάβλο

μεταξύ αυτών και ο νομπελίστας του 1935 για την ανακάλυψη του νετρονίου, Τζέιμς Τσάντγουικ (1891 – 1970), που το 1914 μετά την υποστήριξη του μάστερ του υπό τον Ράδερφορντ στο Μάντσεστερ μετέβη στη Γερμανία για να εξοικειωθεί σε τεχνικές ανίχνευσης του μαγνητικού φάσματος των ακτίνων β, κοντά στον συνεργάτη του Ράδερφορντ επίσης στο Μάντσεστερ, Χανς Γκάιγκερ, που είχε αναπτύξει τις διάσημες διατάξεις καταγραφής ιονιζουσών ακτινοβολιών

Τζέιμς Τσάντγουικ και Χανς Γκάιγκερ – 1930

εκεί τον βρήκε ο πόλεμος και μαζί με χιλιάδες συμπατριώτες του εκτοπίστηκε στο Ρούλεμπεν μέχρι το τέλος του πολέμου, το 1918

την περίοδο της εκτόπισής του, εξασφάλισε με μεσολάβηση του Νερνστ στοιχειώδη εργαστηριακά σκεύη και υλικά και οργάνωσε εργαστήριο σ έναν απ τους στάβλους του ιπποδρομίου. Εκεί μελέτησε φωτοχημικές αντιδράσεις, όπως αυτή του μονοξειδίου με το χλώριο υπό την επίδραση φωτός καθώς και τον ιονισμό του φωσφόρου

ο Τσάντγουικ αυτή την περίοδο είχε τη δυνατότητα να αλληλογραφεί με τον Ράδερφορντ και να τον ενημερώνει για την πρόοδο των πειραμάτων του, ενώ επίσης και παρά τον εξελισσόμενο πόλεμο δε φαίνεται να διαταράχθηκε η επιστολική επικοινωνία Ράδερφορντ και Γκάιγκερ

στην ίδια παγίδα του Ρούλεμπεν πιάστηκε και ο τριτοετής φοιτητής στην Βασιλική Στρατιωτική Ακαδημία με κατεύθυνση τον κλάδο των Μηχανικών, Τσαρλς Έλλις (1895 – 1980), που είχε βρεθεί στη Γερμανία το καλοκαίρι του 1914 για διακοπές και για βελτίωση των γερμανικών του

εντυπωσιάστηκε απ την ικανότητα του Τσάντγουικ να ανιχνεύσει το ραδιενεργό οξείδιο του θορίου σε οδοντόκρεμα που βρέθηκε στο στρατόπεδο με αυτοσχέδιο ηλεκτροσκόπιο και επέλεξε να μαθητεύσει δίπλα του στο εργαστήριο – στάβλο

μετά τον πόλεμο εγκατέλειψε την πρόθεση για στρατιωτική καριέρα, σπούδασε στο Κέιμπριτζ με τον Ράδερφορντ και ενώ αυτός μαζί με τον Τσάντγουικ μελετούσαν την ακτινοβολία α, ο Έλλις ασχολήθηκε μετά τη λήψη του πτυχίου του στις «Φυσικές Επιστήμες», με τις ακτινοβολίες β & γ

έγινε καθηγητής στο Κίνγκς Κόλετζ και εξελίχτηκε σε διευθυντή έρευνας και ανάπτυξης σε μεγάλες κρατικές και ιδιωτικές εταιρίες

συνεργάστηκε με τον Ράδερφορντ και τον Τσάντγουικ στη συγγραφή του μνημειώδους εγχειρίδιου

ακτινοβολίες από ραδιενεργά υλικά

παντρεύτηκε την πολωνικής καταγωγής γερμανίδα, Πάουλα Βαρζκέβσκα που είχε έλθει στην Αγγλία ως πρώτη γυναίκα του ηλεκτροχημικού και εφευρέτη, Στάφορντ Χάτφιλντ (1880 – 1966)

ο Χάρτφιλντ υπήρξε επίσης κρατούμενος στο Ρούλεμπεν και συμμετείχε στην οργάνωση μαθημάτων επιστήμης στο «Εκπαιδευτικό Τμήμα του Στρατοπέδου»

ένα δημοφιλές στην εποχή του βιβλίο του Χάτφιλντ

σεμινάρια επιστήμης

πρωταγωνιστής, ο Μάικλ Στιούαρτ Πίσε (1890 – 1966), γόνος αριστοκρατικής οικογένειας, βιολόγος απ το Κέιμπριτζ, που μετά τον πόλεμο εξελίχθηκε σε διακριτό γενετιστή. Εγκλωβίστηκε στην Ιένα και κατέληξε κι αυτός στο Ρούλεμπεν

λίγο μετά τον εγκλεισμό του οργανώθηκε σχολείο επιμόρφωσης των κρατούμενων, στο οποίο διεκδίκησε πρωταγωνιστικό ρόλο. Το σχολείο αποδείχθηκε μεγάλη επιτυχία, κυρίως λόγω των ακαδημαϊκών εφοδίων των οργανωτών. Μια ένδειξη για τη δραστηριότητα αυτής της επιμόρφωσης αποτελούν τα 12 τμήματα που λειτούργησαν και προσέφεραν συνολικά 287 μαθήματα στη θερινή περίοδο του 1916

ο ίδιος ανέλαβε τις διαλέξεις για την κληρονομικότητα και οργάνωσε ένα εργαστήριο για εκπαίδευση και για έρευνα. Το εργαστήριο εφοδιάστηκε με οκτώ μικροσκόπια και αρκετές θερμοκοιτίδες, με την βοήθεια των Πλανκ, Νερνστ και Μάιτνερ

ο Πίσε στο εργαστήριο που έστησε στο Ρούλεμπεν

η πίεση των γονιών του, ανθρώπων με επιρροή στο Λονδίνο, διευκόλυνε τον εφοδιασμό με τα απαραίτητα αντιδραστήρια

στο σχολείο του στρατοπέδου, δίδαξε μια σειρά μαθημάτων, με ενδεικτικά περιεχόμενα την Υδροστατική και τις Κωνικές Τομές, ο αυστραλός Χένρυ Μπρος (1890 – 1965)

σπούδασε στην Αδελαΐδα μαθηματικά και βρέθηκε με υποτροφία στην Οξφόρδη για να συνεχίσει τις μαθηματικές σπουδές του. Κατά την επίσκεψή του σε συγγενείς του στο Αμβούργο το 1914, βρέθηκε κι αυτός στο Ρούλεμπεν. Στη διάρκεια της αιχμαλωσίας του ο Μπρος ενδιαφέρθηκε για τη Θεωρία της Σχετικότητας και μετέφρασε μερικά σχετικά γερμανικά κείμενα στα αγγλικά

επιστρέφοντας στην Οξφόρδη, στράφηκε προς τη Φυσική και εκπόνησε διατριβή για την κίνηση των ηλεκτρονίων στο οξυγόνο, υπό την επίβλεψη του φημισμένου για την έρευνα στον ιονισμό των αερίων, Τ. Σ. Τάουνσεντ

ακολούθησε πανεπιστημιακή καριέρα ως λέκτωρ στο Πανεπιστήμιο του Σύδνεϋ και καθηγητής Φυσικής στο Πανεπιστήμιο του Νόττινχαμ

ερευνητικά εργάστηκε ως βιοφυσικός στη μελέτη του καρκίνου

αυτοδίκαια ήταν αυτός που υποδέχτηκε και προλόγισε τον Αϊνστάιν

κατά την επίσκεψη του τελευταίου στο Νόττινχαμ

«τρώγε το φαΐ σου – αγάπα το κελί σου – διάβαζε πολύ»

οι τέσσερεις περιπτώσεις που ανασυγκροτήσαμε, όλες απ το στρατόπεδο συγκέντρωσης του Ρούλεμπεν, σκιαγραφούν δυο πειραματικούς που βρήκαν τρόπους να κρατήσουν σε φόρμα τις εργαστηριακές τους δεξιότητες,

αυτές που μετά τον Πόλεμο ευνόησαν τον Πίσε να καταστεί διακριτός ερευνητής στην Κλασική Γενετική – η άλλη είναι η Μοριακή – και τον Τσάντγουικ να κάνει … θαύματα

αναδεικνύουν επίσης τη γόνιμη αλλαγή κατεύθυνσης ενός αυστραλού μαθηματικού και ενός εγγλέζου στρατιωτικού μηχανικού προς τη Βιοφυσική και τη Ατομική Φυσική σε υψηλό, ανταγωνιστικό επίπεδο

αυτές οι περιπτώσεις φαίνονται να δικαιώνουν μια παλιά κομουνιστική συμβουλή για τη διαβίωση στις φυλακές: «τρώγε το φαΐ σου – αγάπα το κελί σου –διάβαζε πολύ»

τότε γιατί αντιμετωπίζεται ως τραγική ειρωνεία η ακόλουθη, καλβινικής έμπνευσης, επιγραφή στην πύλη του Άουσβιτς;

«η εργασία ελευθερώνει»

ίσως γιατί φωτίζει τα απωθητικά όρια της παρηγορητικής – ψυχοθεραπευτικής εργασίας σε παρόμοιες περιστάσεις

τα όρια

θυμήσου τη «Γέφυρα του Ποταμού Κβάι», φιλμ του 1957, σκηνοθετημένο απ τον Νέιβιντ Λιν – οι κλασικές κινηματογραφικές δραματοποιήσεις τα λένε λιτά κι ευθύβολα

ο εμμονικός συνταγματάρχης Νίκολσον, στο φιλμ ο νεαρός – τότε Άλεκ Γκίνες, ενώ ηγείται αιχμαλώτων – αιχμάλωτος κι ο ίδιος, σε στρατόπεδο συγκέντρωσης στη Βιρμανία, αντιλαμβάνεται την κατασκευή μιας γέφυρας όχι μόνο ως καταναγκαστικό έργο που όμως θα έκανε τις μέρες εγκλεισμού να τρέξουν πιο γρήγορα, αλλά και ως πολιτιστική ρεβάνς των κρατούμενων απέναντι στους βάρβαρους ιάπωνες δεσμώτες,

παραβλέποντας ότι εξελισσόταν πόλεμος και η καταστροφή της γέφυρας ήταν το πρώτιστο πατριωτικό καθήκον

λοιπόν;

ας δώσει ο κάθε αναγνώστης τα δικά του «λοιπόν»

εγώ παρακινήθηκα να ψάξω για το «πόση Φυσική χωράει σ ένα στρατόπεδο συγκέντρωσης», απ τη σύγκριση πρόσφατων αναρτήσεων στο «υλικό»

απ τη μια, οι έντονες ανταλλαγές απόψεων και επιχειρημάτων για διατυπώσεις κάποιων ασκήσεων Φυσικής και για τις αποστάσεις αυτών των διατυπώσεων απ το επιστημονικό πρότυπο

… κι απ την άλλη,

η σχεδόν ασχολίαστη, παρότι ηχηρή, παρέμβαση του Ανδρέα για την κατάσταση που επικρατεί στις σχολικές τάξεις την περίοδο που τρέχει, την οποία επιχειρώ να συνοψίσω:

ως απόδειξη της αναλγησίας ενός Υπουργείου εκτός πραγματικότητας, αποκλειστικά υπεύθυνου για τις άδειες αίθουσες που έχουμε κάθε μέρα,

με μαθητές που κάνουν πολλές ημέρες να εμφανιστούν λόγω νόσησης,

με καθηγητές νοσοκόμους, να τρέχουν με θερμόμετρα και self test,

το Υπουργείο ενδιαφέρεται αποκλειστικά για την ολοκλήρωση της Ύλης και έχει ήδη προγράψει τους υπεύθυνους



το υλικό της ανάρτησης βασίστηκε στο ιστορικό αρχείο «The Ruhleben Story» και όπου αυτό με κατεύθυνε

https://ylikonet.gr/