Το ΑΠΘ «ιχνηλατεί» το μονοπάτι της σκιάς του Διδύμου πάνω στη Γη

Το ΑΠΘ «ιχνηλατεί» το μονοπάτι της σκιάς του Διδύμου πάνω στη Γη

Το παραπάνω γράφημα δείχνει μια εξαιρετικά μεγεθυμένη άποψη του τρόπου με τον οποίο φαίνεται από τη Γη η τροχιά του Δίμορφου γύρω από τον Δίδυμο, περίπου μία εβδομάδα μετά την πρόσκρουση του DART. Ο Δίμορφος διέρχεται από τη σκιά που ρίχνει ο Δίδυμος και μισή τροχιά μετά, ρίχνει για λίγο την σκιά του στον Δίδυμο. Στην πραγματικότητα, μόνο το συνολικό φως και από τους δύο αστεροειδείς μπορούν να δουν τα τηλεσκόπια. Το γράφημα δείχνει ότι το συνολικά ανακλώμενο φως μειώνεται λίγο όταν κάποιο σώμα σκιάζεται από το άλλο. Οι αστρονόμοι του DART μετρούν τα χρονικά διαστήματα μεταξύ των βυθίσεων που σηματοδοτούν αυτά τα συμβάντα έκλειψης προκειμένου να προσδιορίσουν τη νέα περίοδο της τροχιάς.

Στις 29 Οκτωβρίου 2022 η απόκρυψη του Διδύμου θα είναι παρατηρήσιμη από την Ελλάδα, με τη σκιά του να κινείται από ΝΔ προς ΒΑ, από την περιοχή της Πρέβεζας, προς τα Ιωάννινα, την Καστοριά και τη Φλώρινα… μέσα σε 1 λεπτό! Η λεπτομερής παρακολούθηση της τροχιάς του Διδύμου καθίσταται πλέον πιο εύκολη, χρησιμοποιώντας τα δεδομένα των πρώτων παρατηρήσεων της «σκιάς του Διδύμου», οι οποίες φέρουν και την υπογραφή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ).

«Το φευγαλέο ξεθώριασμα του αστεριού»

Μετά από επίμονη προσπάθεια πολλών μηνών, αστρονόμοι κατάφεραν να συλλάβουν τη στιγμιαία σκιά που ρίχνει ο αστεροειδής Δίδυμος, δεκάδες εκατομμύρια χιλιόμετρα μακριά, καθώς περνάει μπροστά από ένα μακρινό αστέρι – ένας παρατηρησιακός άθλος που κατέστη δυνατός μόνο όταν η τροχιά του Διδύμου μας έγινε γνωστή με την απαιτούμενη ακρίβεια.

Για να έχουν πιθανότητες επιτυχίας, αρκετοί παρατηρητές έπρεπε να τοποθετηθούν σε σχολαστικά υπολογισμένες τοποθεσίες, εντός μίας στενής ζώνης 800 μέτρων – το μονοπάτι της σκιάς του Διδύμου πάνω στη Γη – ώστε να καταγράψουν το φευγαλέο ξεθώριασμα του αστεριού, διάρκειας μερικών δεκάτων του δευτερολέπτου.

Η συστηματική πρόβλεψη των αποκρύψεων για μικρούς, δυνητικά επικίνδυνους, παραγήινους αστεροειδείς – όπως ο αστεροειδής Δίδυμος, στόχος της πρόσφατης αποστολής DART της NASA – αποτέλεσε ερευνητικό έργο που υποστηρίχθηκε από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Διαστήματος (ESA), και εκτελέστηκε με επιτυχία από την ομάδα του Καθηγητή του Τμήματος Φυσικής του ΑΠΘ Κλεομένη Τσιγάνη, σε συνεργασία με το Αστεροσκοπείο της Νίκαιας (Γαλλία) και την ομάδα του Dr. Paolo Tanga. Βασικό μέρος του έργου αποτελούσε η έγκαιρη διάχυση της πληροφορίας, η κινητοποίηση και ο συντονισμός δικτύων από «πολίτες-επιστήμονες» (ερασιτέχνες αστρονόμους) αλλά και επαγγελματίες αστρονόμους, σε παγκόσμια κλίμακα.

Σύμφωνα με τον κ. Τσιγάνη οι «αστρικές αποκρύψεις», όπως ονομάζονται, είναι μία εξαιρετικά ακριβής μέθοδος για την απόκτηση πληροφοριών σχετικά με το σχήμα και τη θέση των αντικειμένων του Ηλιακού Συστήματος. Η ακριβής πρόγνωση των αποκρύψεων όμως – το πού και πότε θα συμβούν – γίνεται όλο και πιο δύσκολη όσο μικρότερος και ταχύτερος είναι ο αστεροειδής που «κυνηγάμε».

Η έρευνα εστιάστηκε στο σύστημα του διπλού αστεροειδή Δίδυμος-Δίμορφος, ο οποίος τη νύχτα της 26ης Σεπτεμβρίου χτυπήθηκε από την αποστολή DART της NASA. Το 2026, το διαστημόπλοιο Hera της ESA θα επισκεφτεί εκ νέου το σύστημα του Διδύμου, για να διερευνήσει διεξοδικά τα αποτελέσματα της πρόσκρουσης του DART. Η ομάδα του Σπουδαστηρίου Μηχανικής του Τμήματος Φυσικής του ΑΠΘ συμμετέχει και στις δύο αποστολές. Όμως, η καταγραφή διαδοχικών αποκρύψεων του Διδύμου μέσα στο χρονικό διάστημα που μεσολαβεί, μπορεί να επιτρέψει τη μέτρηση της απόκλισης της τροχιάς του συστήματος των αστεροειδών γύρω από τον Ήλιο, κάτι που δεν μπορεί να γίνει μόνο με τις μετρήσεις των σκαφών DART και Hera.

Η ομάδα του έργου συνεργάστηκε στενά με το Εργαστήριο JPL της NASA (Dr. Steve Chesley). Η ποιότητα των προβλέψεων βελτιωνόταν διαρκώς, αλλά οι πρώτες προσπάθειες καταγραφής του φαινομένου απέβησαν άκαρπες. Όμως, με τη χρήση των πρώτων δεδομένων από την κάμερα του σκάφους DART, η επιτυχία ήταν δεδομένη, καθώς η ομάδα κατάφερε να περιορίσει το σφάλμα της πρόγνωσης σε μόλις 200 μέτρα – κάτι λιγότερο από το 1/4ο της διαμέτρου του Διδύμου.

Η πρώτη επιτυχής παρατήρηση ήρθε στις 15 Οκτωβρίου από τον ερασιτέχνη αστρονόμο Roger Venable, στη βόρεια Οκλαχόμα των ΗΠΑ που κατέγραψε ξεκάθαρα το ξεθώριασμα του αστεριού για περίπου 0,13 δευτερόλεπτα. Στις 18 Οκτωβρίου η ομάδα του Jose-Luis Ortiz από το Instituto de Astrofisica de Andalucia έκανε τη δεύτερη επιτυχημένη παρατήρηση, κοντά στη Γρανάδα. Αργότερα, την ίδια μέρα, στην Ιαπωνία, οι Hiroyuki Watanabe και Miyoshi Ida παρατήρησαν ταυτόχρονα την απόκρυψη των 0,16 δευτερολέπτων από δύο κοντινές τοποθεσίες.

Χρησιμοποιώντας τα δεδομένα αυτών των πρώτων παρατηρήσεων, καθίσταται πιο εύκολη και η παρατήρηση των επόμενων, κάτι που αναμένεται να εξασφαλίσει τη λεπτομερή παρακολούθηση της τροχιάς του Διδύμου. Στις 29 Οκτωβρίου 2022, η απόκρυψη του Διδύμου θα είναι παρατηρήσιμη από την Ελλάδα, με τη σκιά του να κινείται από ΝΔ προς ΒΑ, από την περιοχή της Πρέβεζας, προς τα Ιωάννινα, την Καστοριά και τη Φλώρινα… μέσα σε 1 λεπτό!

To βίντεο από προηγούμενη παρατήρηση απόκρυψης από την ομάδα του ΑΠΘ:

πηγή: http://www.naftemporiki.gr/story/1917701/to-apth-ixnilatei-to-monopati-tis-skias-tou-didumou-pano-sti-gi