To κύκνειο άσμα ενός άστρου

Σχέδιο που απεικονίζει το άστρο SW J1644+57 καθώς διαλύεται και τα κομμάτια του «πέφτουν» προς τη μαύρη τρύπα που κατοικεί στο κέντρο του γαλαξία. (Πηγή: NASA’s Goddard Space Flight Center).

Αστρονόμοι εντόπισαν διακυμάνσεις σε ακτίνες Χ που προέρχονται από μακρινό γαλαξία και δημιουργήθηκαν από τη σταδιακή καταστροφή ενός άστρου καθώς διαλυόταν και τα κομμάτια του «έπεφταν» προς τη μαύρη τρύπα που κατοικεί στο κέντρο του γαλαξία.
Το άστρο, ήταν προς το τέλος της ζωής του σε μία τροχιά που διαρκούσε 200 δευτερόλεπτα γύρω από τη μαύρη τρύπα, και τα σήματα που έλαβαν οι αστρονόμοι ήταν η τελευταία ακτινοβολία που εξέπεμψε πριν χαθεί για πάντα στο σκοτάδι της μαύρης τρύπας. Η ανακάλυψη, η οποία στηρίχθηκε στις παρατηρήσεις του ευρωπαϊκού διαστημικού τηλεσκοπίου XMM Newton, και του τηλεσκοπίου ιαπωνικής και αμερικανικής συνεργασίας Suzaku, επέτρεψε στους επιστήμονες να παρατηρήσουν με μεγάλη λεπτομέρεια τη συλλογή της μάζας του άστρου από τη μαύρη τρύπα, για πρώτη φορά σε τόσο μεγάλη απόσταση από εμάς.
Υπάρχουν πολλών ειδών μαύρες τρύπες, εκείνες που έχουν μάζα αντίστοιχη με ένα μεγάλο αστέρι που καταρρέει από την ίδια του τη βαρύτητα, έως τις υπερμαζικές μαύρες τρύπες, που βρίσκονται συνήθως στα κέντρα των γαλαξιών, με μάζα εκατομμύρια ή και δισεκατομμύρια φορές μεγαλύτερη από αυτή του Ήλιου. Παρ' όλες τις διαφορές στη μάζα τους όμως, τα φαινόμενα που προκαλούνται στην εγγύτητά τους είναι όμοια. Ένα από αυτά τα φαινόμενα είναι πως αν και «μαύρες», εκπέμπουν ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία, εξαιτίας κβαντικών φαινομένων κοντά στον ορίζοντα γεγονότων τους, το απόλυτο εκείνο όριο που αν περάσει κανείς, δε μπορεί να ξεφύγει ποτέ από τη βαρύτητα της τρύπας. Η ακτινοβολία που εκπέμπουν, ονομάζεται ακτινοβολία Χόκινγκ, προς τιμή του γνωστού Βρετανού φυσικού που την προέβλεψε το 1974, και επιτρέπει την παρατήρηση αυτών των μυστήριων αντικειμένων στα οποία η βαρύτητα παίρνει την πιο ακραία μορφή της.

Οι περισσότερες υπερμαζικές μαύρες τρύπες, συμπεριλαμβανομένης και εκείνης στο κέντρο του Γαλαξία μας, σπάνια συγκεντρώνουν μάζα από τα γύρω αστέρια τους, παρά μόνο αν τύχει κάποιο άστρο να περάσει πολύ κοντά από αυτές. Σε αυτή την περίπτωση, η μάζα του άστρου που είναι πιο κοντά στη μαύρη τρύπα δέχεται μεγαλύτερες δυνάμεις από ότι η άλλη πλευρά, οι οποίες είναι δυνατό να διαλύσουν το άστρο. Αυτές οι δυνάμεις ονομάζονται παλιρροιακές, κι έχουν εντοπιστεί αρκετές φορές στο παρελθόν καθώς η ύλη που αποκολλάται από τα αστέρια και επιταχύνεται σε τρομακτικές ταχύτητες προς τη μαύρη τρύπα ακτινοβολεί μεγάλες ποσότητες ενέργειας υπό τη μορφή ακτίνων Χ και γ.
Αυτό που κάνει ξεχωριστή την περίπτωση του SW J1644+57, είναι πως πρόκειται μόλις για τη δεύτερη φορά που λαμβάνονται περιοδικά σήματα ακτίνων Χ, από ένα άστρο που διαλύεται γύρω από μία υπερμαζική μαύρη τρύπα, και έπειτα από μία έντονη περίοδο ακτιβοβολίας σιωπά για πάντα, καθώς καταστρέφεται και περνάει στη λήθη. Το συγκεκριμένο άστρο μάλιστα, είναι το πιο μακρινό που έχουμε ποτέ «δει» να καταστρέφεται έτσι, καθώς βρίσκεται σε απόσταση 3 δισεκατομμυρίων ετών φωτός από μας. Η προηγούμενη φορά που είχε ανακαλυφθεί κάτι παρόμοιο ήταν το 2008 στον κοντινότερο γαλαξία RE J1034+396.
«Η ανακάλυψη επιβεβαιώνει για ακόμη μία φορά ότι οι φυσικές διαδικασίες είναι ανεξάρτητες από την κλίμακα της μάζας των μαύρων οπών. Με αυτά τα ευρήματα μπορούμε να ερευνήσουμε τη γενική σχετικότητα με μεγάλη λεπτομέρεια, πολύ μακριά από το κοντινό μας Σύμπαν», καταλήγει ο Rubens Reis, καθηγητής του πανεπιστημίου του Μίσιγκαν, ο οποίος ηγείται και της μελέτης για τις διακυμάνσεις του SW J1644+57.

Πηγή: Ναυτεμπορική